tag:blogger.com,1999:blog-77592119527321363502024-02-19T10:29:14.175+05:30कथा पंजाबपंजाबी कथा-साहित्य पर केन्द्रित पहली हिंदी ब्लॉग-पत्रिकासुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.comBlogger91125tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-20826093882464981352017-11-28T20:51:00.001+05:302017-11-28T20:51:28.467+05:30पंजाबी उपन्यास <div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGllTJgEwwWJMmp0ZQBW_zZ1I3BPFQnWIkkBmQJXxRUJdT4tn0ult_uZNS2hwEygpoaXXkKM9Bj2zr6OKXWZzhS39xWw-c9-JmekeZCi7qun5A8S_WRvhPYhjt0A9VQPKlJ_vVj4-Bp3ww/s1600/%25E0%25A4%2586%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A8%25E0%25A4%25BE+-+Copy.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="212" data-original-width="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjGllTJgEwwWJMmp0ZQBW_zZ1I3BPFQnWIkkBmQJXxRUJdT4tn0ult_uZNS2hwEygpoaXXkKM9Bj2zr6OKXWZzhS39xWw-c9-JmekeZCi7qun5A8S_WRvhPYhjt0A9VQPKlJ_vVj4-Bp3ww/s1600/%25E0%25A4%2586%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A8%25E0%25A4%25BE+-+Copy.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="background: #FFFFCC; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal, serif; font-size: 7.5pt;">यू.के. निवासी हरजीत अटवाल
पंजाबी के सुप्रसिद्ध कथाकार और उपन्यासकार</span><span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 7.5pt;"> <span lang="HI">हैं। इनके लेखन में एक
तेजी और निरंतरता</span> <span lang="HI">सदैव</span> <span lang="HI">देखने
को मिलती</span> <span lang="HI">रही</span> <span lang="HI">है। लेकिन </span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsnQGnk1e2DYJuOQIxFSJQs7-el8kIHgKMcbv4AZYzr3vwLEGD4QL2DaOTFvCf4btq2dx5kV7rPDzKK7qi_-1vj5q2BOfOvc-8F-w-lGcOnQ7izHr-IYc5gBWuJ66gaXKRu_p9z9hjaIce/s1600/Harjeet+Atwal+new+photo.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="958" data-original-width="960" height="199" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjsnQGnk1e2DYJuOQIxFSJQs7-el8kIHgKMcbv4AZYzr3vwLEGD4QL2DaOTFvCf4btq2dx5kV7rPDzKK7qi_-1vj5q2BOfOvc-8F-w-lGcOnQ7izHr-IYc5gBWuJ66gaXKRu_p9z9hjaIce/s200/Harjeet+Atwal+new+photo.jpg" width="200" /></a></div>
यह
तेजी और निरंतरता इनकी कृतियों को कहीं भी हल्का नहीं होने देतीं, <span lang="HI">वे पाठकों के सम्मुख अपनी पूरी रचनात्मकता और परिपक्वता के साथ प्रस्तुत
होती हैं। छह कहानी संग्रह</span>, <span lang="HI">एक सफ़रनामा</span>, <span lang="HI">एक स्व-कथन की पुस्तकों के अलावा लगभग ग्यारह उपन्यास - </span>‘<span lang="HI">वन-वे</span>’, ‘<span lang="HI">रेत</span>’, ‘<span lang="HI">सवारी</span>’,
‘<span lang="HI">साउथाल</span>’, ‘<span lang="HI">ब्रिटिश बोर्न देसी</span>’, ‘<span lang="HI">अकाल सहाय</span>’, ‘<span lang="HI">गीत</span>’, ‘<span lang="HI">मुंदरी
डॉटकाम</span>’, ‘<span lang="HI">मोर उडारी</span>’, ‘<span lang="HI">आपणा</span>’ <span lang="HI">और </span>‘<span lang="HI">काले रंग गुलाबां दे</span>’ <span lang="HI">पंजाबी
में छप चुके हैं। </span>‘<span lang="HI">अकाल-सहाय</span>’ <span lang="HI">और </span>‘<span lang="HI">आपणा</span>’ <span lang="HI">उपन्यास इनके ऐतिहासिक उपन्यास हैं।</span> <span lang="HI">तीन उपन्यास </span>‘<span lang="HI">रेत</span>’, ‘<span lang="HI">साउथाल</span>’
<span lang="HI">और </span>‘<span lang="HI">सवारी</span>’(<span lang="HI">थेम्स किनारे
शीर्षक से) और </span>‘<span lang="HI">दस दरवाज़े</span>’ <span lang="HI">नामक पुस्तक
हिन्दी में मेरे अनुवाद में प्रकाशित हो चुकी हैं।</span><span style="font-family: Verdana, sans-serif; font-size: 7.5pt;"><o:p></o:p></span><br />
<div class="MsoNormal" style="background: #FFFFCC; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; text-indent: .5in; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 7.5pt;">‘<span lang="HI">अकाल सहाय</span>’ <span lang="HI">उपन्यास जहाँ महाराजा दलीप सिंह के लाहौर
छोड़ने पर खत्म होता है</span>, <span lang="HI">वहीं </span>‘<span lang="HI">आपणा</span>’
<span lang="HI">उपन्यास महाराजा दलीप सिंह के लंदन पहुँचने से शुरू होता है।
महाराजा दलीप सिंह का अंग्रेजों ने धोखे से धर्म परिवर्तन किया था और उसे ग्रंथ
साहिब की जगह </span>‘<span lang="HI">बाईबल</span>’ <span lang="HI">की तरफ जानबूझकर
झुकाया गया और भ्रमों से भरपूर एक ज़िन्दगी जीने को दी। उसे </span>‘<span lang="HI">महाराजा</span>’
<span lang="HI">का खिताब अवश्य दिया गया</span>, <span lang="HI">पर असल में वह </span>‘<span lang="HI">महाराजा</span>’ <span lang="HI">था ही नहीं। हरजीत अटवाल ने महाराजा दलीप
सिंह के असमंजसता और दुविधाभरे द्वंदमयी जीवन को बेहद मार्मिक ढंग से रोचक कथा
शैली का उपयोग करते हुए अपने इस उपन्यास में लिपिबद्ध किया है। इस उपन्यास को
लिखने के लिए लेखक ने इतिहास का बहुत गहरा अध्ययन किया है जो उपन्यास पढ़कर साबित
हो जाता है। इस </span>‘<span lang="HI">आपणा</span>’ <span lang="HI">उपन्यास का
हिन्दी अनुवाद </span>‘<span lang="HI">महाराजा दलीप सिंह</span>’ <span lang="HI">शीर्षक
के अधीन किया जा रहा है जो धारावाहिक रूप में आपसे यहाँ साझा किया जाता रहेगा।
पिछली पोस्ट पर इस उपन्यास के पहले अध्याय ‘परायी धरती’ का पहला भाग दिया गया था,
अब प्रस्तुत है इसी पहले अध्याय का दूसरा भाग…</span></span><span style="font-family: Verdana, sans-serif; font-size: 7.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="background: #FFFFCC; line-height: normal; margin-bottom: .0001pt; margin-bottom: 0in; text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="font-family: Mangal, serif; font-size: 7.5pt;">-<span lang="HI">सुभाष नीरव</span></span><span style="font-family: Verdana, sans-serif; font-size: 7.5pt;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<b><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दलीप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span></span></b></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हरजीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अटवाल</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुवाद</span>
</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुभाष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीरव</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
1</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="color: #990000;"><b><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span></b></span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
(<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाग</span>)</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-size: 10.0pt; mso-bidi-language: HI;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतावला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाहौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एडवर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेचैन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सपनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शीघ्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलेगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जगहों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखेगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थेम्स</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतरता</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चढ़ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैरानकुन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टहलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिड़की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर्दा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हटाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोशनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">झांका।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इमारतें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इमारतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैदान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैदान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चरते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुड़सवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निकल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ललचा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कितने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुड़सवारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महीने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फतहगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर्दा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वापस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खींचकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुबारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिनहिनाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लैली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नस्ल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हासिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रणजीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लड़ाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लड़नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सैकड़ों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छीनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घाट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शत्रु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिनहिनाया।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतावलापन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुद एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसलिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सका।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साधक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नौ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चालीस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्तों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गतका(लकड़ी की तलवार से तलवारबाज़ी)</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खेल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेचैनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गतका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खेलना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुँह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीचे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खींचकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फेरता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जगह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उछलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आदेश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पालन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रावी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नदी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भागने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>’<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खटखटाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">दरवाज़ा</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोला।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साधारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यक्ति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलने की मनाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मि</span>. <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किस्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रयास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करेंगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बतंगड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अखबारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समाचार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देंगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यद्यपि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैनेजर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्वत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निकालने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ताक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कापी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आगंतुक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लौटाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यक्ति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परंतु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिरहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ली।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेचैन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहिए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निशानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कागज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोज़ाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहानियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहानियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदाहरण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उपहार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भेंट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अर्थात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंतर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रेमपूर्वक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भेंट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किधर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">श्रद्धा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अद्वितीय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">श्रद्धा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकबार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दस्तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निःसंकोच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरअसल</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">(माँ) </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धकेल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आती</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तकलीफ़देह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मि</span>. <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहायता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ममता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मूरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मि</span>. <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुपरिंटेंडेंट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उ</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">त्त</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रदायित्व</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सौंपा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूरअंदेशी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखरेख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहायक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिद्ध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसीलिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बुला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">झिझका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिड़की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इशारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़रा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुड़सवारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिड़की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाइड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रुको</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुड़सवारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंतज़ाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएगा।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछा</span>-<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अध्याय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोली</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़िया</span> ! <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नौजवान</span> ! <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखना</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुनिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईश्वर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनाये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वर्ग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मायने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखता</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अस्थायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वर्ग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्थायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जीसस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्राप्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दर्जे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़िया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वर्ग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जीसस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">असली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़िन्दगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आशा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईसाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिद्ध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकोगे।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आमीन</span> !“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताओ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पोशाक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहननी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पसंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करोगे</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मजैस्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगी</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उन्हें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकते।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महफ़िल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्डज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यक्ति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगे।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कितना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतावला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यदि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शब्दों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उत्साह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठंडा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोचता</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देवी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तस्वीर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वफ़ादार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रशंसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सच्चा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सौगंध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाता।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पोशाक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोली</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अध्याय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खत्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जल्दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएँ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जॉह्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नौ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बजे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएँगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईजाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वक्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कद्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाज़िर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगे।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिदायतें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुनः</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डूबने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोशिश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फतहगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यदि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राजकुमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कितना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अचानक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मद्धम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊड़ा</span>...<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐड़ा</span>...<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईड़ी</span>...(<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजाबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्णमाला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रारंभिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अक्षर</span>) <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुरमुखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुरुओं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">द्वारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिपि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ग्रंथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साहिब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जीवन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जीने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरीका।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ग्रंथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिक्ख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फर्ज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुरसिक्ख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इससे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेमुख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता।</span>“... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज्ञानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़ेद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दाढ़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पगड़ी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज्ञानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजाबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होशियार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहजता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुरमुखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अक्षर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जुबानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कंठस्थ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शब्दों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शब्द</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सरल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ब।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ली </span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ह।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीसरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शब्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीखता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी।</span>...<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकदम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घबरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकाएक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शून्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यद्यपि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईसाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अरसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईसाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धर्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आस्था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिड़की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समीप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाइड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोशनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मद्धम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आदत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुसार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विशेषकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुप</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़रूरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोलता।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वस्त्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बदलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शेर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुत्र।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भतीजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आयु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकसाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुखनो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिवदेव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुबारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शांति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ढंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़िया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरीके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्याख्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमेशा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मोह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिरंगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धोखेबाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जगह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोशिश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बजाय</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओए</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बुलाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साधारण</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईसाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धर्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यवहार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अवश्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बदला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उपहार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रिय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रवाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाइबल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तोहफे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमेशा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रिय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विश्वास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करना</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमेशा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पसंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विश्वास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डलहौजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपेक्षा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होर्डिंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरोसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होर्डिंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बांह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोहिनूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बांधकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बांधा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोहिनूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बांह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कितना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सजता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होर्डिंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वास्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्योंकि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शीघ्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सरपरस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सख्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नरमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैरी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रेम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ईर्ष्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगते</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नौकरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिस्सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शांत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर्षित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहायक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्कॉटलैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परिवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजाओं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहोगे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
...<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाजे़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दस्तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अतीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निकालकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्तमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भोजन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">असल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रबंध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जॉह्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मित्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माध्यम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उद्देश्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जमात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परिचय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मकसद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दर्शन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">बड़े</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करवाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हॉल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीसेक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इर्दगिर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सबसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परिचय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करवाया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सबके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अवश्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सर</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सबसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुर्सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकसाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुर्सियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाइन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सर्व</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सबने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाइन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गिलास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठाये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोले</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्वीन</span>!“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड मौलेय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुर्सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पैग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यंग्यभरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span>-<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महारानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैजिस्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विक्टोरिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्राप्तियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span>!“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोले</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आमीन</span>!“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आमीन</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाइन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसलिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घूंट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गिलास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाषण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रशंसा के अच्छे-खासे पुल बाँधे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रकार</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछेक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिनट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोले।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सबने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">युगल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तारीफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अचानक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछा</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डियर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो आज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा की
हाजिर-जवाबी की तारीफ़ करने लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जवाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आसानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंद्रह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौलेय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड ऑस्टिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हसरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड बरनबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्पष्ट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विचार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हरेक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माध्यम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">संपर्क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वजूद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंकित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोशिश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बरनबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलाईं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बरनबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span>-<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंडिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पढ़े</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेजी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकते</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>?“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डियर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहरबानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"> </span><o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेडी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बरनबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोचे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आयु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकते</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गायब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ममता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उमड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महफ़िल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सियासत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यॉर्कशाइर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेलवे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाइन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इल्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेडी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बरनबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घंटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भोजन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अलविदा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉर्ड मौलेय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हौले</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा</span> -<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साँप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“<o:p></o:p></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्रोध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लोर्ड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौलेय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><o:p></o:p></div>
<br />
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
(<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जारी</span>...)<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-24035819706763973742017-10-14T17:45:00.000+05:302017-10-14T18:45:34.990+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdT9mXJzNAqHTLFbHYhb-xjLWlL3CNdbOYvcgo5F4zXjEZ34cL6esTHh2-EjuT7eO4-5HiwpP7R8PSbcP8hsQMtnXyeVoANjSd4zLq-yPmUCQNq-QeD08re0epdmn7Wczp84eBdI6A_bLn/s1600/%25E0%25A4%2586%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A8%25E0%25A4%25BE+-+Copy.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" data-original-height="425" data-original-width="640" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjdT9mXJzNAqHTLFbHYhb-xjLWlL3CNdbOYvcgo5F4zXjEZ34cL6esTHh2-EjuT7eO4-5HiwpP7R8PSbcP8hsQMtnXyeVoANjSd4zLq-yPmUCQNq-QeD08re0epdmn7Wczp84eBdI6A_bLn/s320/%25E0%25A4%2586%25E0%25A4%25AA%25E0%25A5%258D%25E0%25A4%25A8%25E0%25A4%25BE+-+Copy.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaHo8_yV7FjBz_OPWCOwz8A2CJEoZdRWuABB1lAQtPplwZmCtYJg6CbVyZs8ZXLtIgYKSUVGrs_k-rn90PkHCZa-Q3U4lmjswV4wznfd_VExydMQ7sZdy1p0LW3s7TKnV1aijxinEGD_Xu/s1600/Harjeet+Atwal+new+photo.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" data-original-height="958" data-original-width="960" height="199" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjaHo8_yV7FjBz_OPWCOwz8A2CJEoZdRWuABB1lAQtPplwZmCtYJg6CbVyZs8ZXLtIgYKSUVGrs_k-rn90PkHCZa-Q3U4lmjswV4wznfd_VExydMQ7sZdy1p0LW3s7TKnV1aijxinEGD_Xu/s200/Harjeet+Atwal+new+photo.jpg" width="200" /></a><span style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यू.के. निवासी हरजीत अटवाल
पंजाबी के सुप्रसिद्ध कथाकार और उपन्यासकार <span lang="HI">हैं</span>। इनके लेखन में
एक तेजी और निरंतरता <span lang="HI">सदैव </span>देखने को मिलती<span lang="HI"> रही </span>है।
लेकिन यह तेजी और निरंतरता इनकी कृतियों को कहीं भी हल्का नहीं होने देतीं, वे पाठकों
के सम्मुख अपनी पूरी रचनात्मकता और परिपक्वता के साथ प्रस्तुत होती हैं। छह कहानी संग्रह,
एक सफ़रनामा, एक स्व-कथन की पुस्तकों के अलावा लगभग ग्यारह उपन्यास - ‘वन-वे’, ‘रेत’,
‘सवारी’, ‘साउथाल’, ‘ब्रिटिश बोर्न देसी’, ‘अकाल सहाय’, ‘गीत’, ‘मुंदरी डॉटकाम’, ‘मोर
उडारी’, ‘आपणा’ और ‘काले रंग गुलाबां दे’ पंजाबी में छप चुके हैं। ‘अकाल-सहाय’ और ‘आपणा’
उपन्यास इनके ऐतिहासिक उपन्यास हैं। <span lang="HI">तीन उपन्यास ‘रेत’, ‘साउथाल’ और
‘सवारी’(थेम्स किनारे शीर्षक से) और ‘दस दरवाज़े’ नामक पुस्तक हिन्दी में मेरे
अनुवाद में प्रकाशित हो चुकी हैं। </span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-indent: .5in; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">‘अकाल सहाय’ उपन्यास जहाँ महाराजा दलीप सिंह के लाहौर छोड़ने पर खत्म होता है, वहीं
‘आपणा’ उपन्यास महाराजा दलीप सिंह के लंदन पहुँचने से शुरू होता है। महाराजा दलीप सिंह
का अंग्रेजों ने धोखे से धर्म परिवर्तन किया था और उसे ग्रंथ साहिब की जगह ‘बाईबल’
की तरफ जानबूझकर झुकाया गया और भ्रमों से भरपूर एक ज़िन्दगी जीने को दी। उसे ‘महाराजा’
का खिताब अवश्य दिया गया, पर असल में वह ‘महाराजा’ था ही नहीं। हरजीत अटवाल ने महाराजा
दलीप सिंह के असमंजसता और दुविधाभरे द्वंदमयी जीवन को बेहद मार्मिक ढंग से रोचक कथा
शैली का उपयोग करते हुए अपने इस उपन्यास में लिपिबद्ध किया है। इस उपन्यास को लिखने
के लिए लेखक ने इतिहास का बहुत गहरा अध्ययन किया है जो उपन्यास पढ़कर साबित हो जाता
है। इस ‘आपणा’ उपन्यास का हिन्दी अनुवाद ‘महाराजा दलीप सिंह’ शीर्षक के अधीन किया जा
रहा है जो धारावाहिक रूप में आपसे यहाँ साझा किया जाता रहेगा।<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">-सुभाष नीरव<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="color: red; font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दलीप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="color: blue; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हरजीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अटवाल</span></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुवाद</span>
</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुभाष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीरव</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
1</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span style="color: #990000; font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">परायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span></span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
(<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रथम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भाग</span>)</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महीने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबह।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साउथैम्पटन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भीड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिरंगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कपड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इधर</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उधर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घूम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्त्रियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्कर्ट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं,</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चुन्नटों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शॉल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लपेट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्कॉर्फ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाँधे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पुरुषों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंबे</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फैशनदार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छड़ियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टहल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जेब</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निकालकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वक्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्त्रियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उंगलियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बच्चों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एकत्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़िया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शांत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगेगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चबूतरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चढ़कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूरबीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मदद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुद्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">क्षितिज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उपस्थित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उन्होंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सूचना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिगुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चीखना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उड़ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सीगल पक्षियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बदलती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रफ्तार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हलचल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अवश्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सीगल पक्षियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चहचहाट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वातावरण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खुशगवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भीड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुलाबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फ्रॉक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुलाबी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तिरछा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आसमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उड़ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सीगल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पक्षियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अचानक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आसमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उड़ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सीगल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">परों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">झड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आसमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फैला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गिरने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखती</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;"> तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आसमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीचे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिसाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिलती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सीध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोशिश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लपक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लेने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सौभाग्यशाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समझती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सहायता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आखि़र</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैडालीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लपक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">मारे</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तालियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बजाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चीखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खजाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टोप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चबूतरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिगुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बजा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खुशी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दौड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शोर</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एड़ियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुद्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नंगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सरगरमियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गईं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अचानक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाहियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टुकड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैरानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाहियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इतने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नेपोलियन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तैनात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">परंतु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पुरानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चुकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुभवी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बातें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फौज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">परिवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">विशेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सदस्य।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सायरन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हल्की</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कानों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रौनक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">क्षितिज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लकीर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भाँति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रगट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उचक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उचककर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सायरन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बजाया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्टेजकोचों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चालक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होशियार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समझदार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिलाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयारी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इनमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मालिकों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लेने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मुसाफ़िरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जिन्हें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इन्होंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भाड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दराज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उ</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">त्त</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चलती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किधर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़दीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हालाँकि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिला</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिलाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्दियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तत्पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बादबान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ढीले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मल्लाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डैक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फेंकने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्लेटफार्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मल्लाहों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रस्से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फेंके।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किनारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कामगारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रस्से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यूँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खींचने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खींच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हों।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फट्टे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">विशेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतरेगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जानने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतावले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सवारी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्दीधारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निकले।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्लेटफार्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सैल्यूट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मारकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बातचीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाहियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुक्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाहियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टुकड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मार्च</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फौजी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिगुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बजा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मार्च</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भिन्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पंद्रह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वर्षीय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बालक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हल्के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पगड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पगड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुच्चे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मोतियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लपेटी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पगड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कलगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मोतियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मालायें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रेशम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहरावा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अवश्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजकुमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कंधों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कश्मीरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शॉल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तलवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उम्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रतीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गंदुमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वासी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुभव</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">क्योंकि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजकुमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतरते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजकुमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राजकुमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इधर</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उधर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आत्मविश्वास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चलता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थकावट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">झलक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">परंतु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किस्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाज़िर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़िले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शहजादे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एड़ियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कइयों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वस्त्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पराये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गेहुंआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पराया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछेक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जिन्हें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़िला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदरगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निकलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">विशेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कारिंदे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़ा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिपाही।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लादा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्त्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उससे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछा</span> -</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>,
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span> ?<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>?<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शुक्रिया।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span>?<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बजाय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चिंता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करो।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शीघ्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सरपट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दौड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगीं।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दोपहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्त्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पुरुष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जॉह्न</span>,
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुहावना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यॅस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डार्लिंग</span>,
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जानती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मुल्क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जॉह्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जॉह्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ख्याल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बेइंतहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गरमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साउथैम्पटन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़ती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भाग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँचा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीचा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मजबूत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समतल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खेतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हरियाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गायें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भेड़ें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खेत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खेतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भिन्न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बल्कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गायें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गाढ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ठिगनी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाते।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़ों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चमक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">योजना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बनाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँची</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धरती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काबू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखेगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उत्सुकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आसपास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बताने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़िला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सराय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रुका।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाना</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़िला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ब्रुक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्ट्रीट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्थित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कालरिज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भीड़</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काफ़िले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जुट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इंतज़ार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैनेजर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">झुककर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">राह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चला।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रिहायशगाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धन्यवाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शॉल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">संभालता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठक</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शयन</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कक्ष।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इतने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सर</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यक्ति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span>-</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इतने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लौटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भरपूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सबका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फर्ज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बनता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बेशक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">असली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बधाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वीकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करें।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शुक्रिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टौवर।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निपुण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डॉक्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समझते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निपुण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समाज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शास्त्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।”</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टौवर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शुक्रिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखभाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">योगदान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बधाई।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धन्यवाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टौवर।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उनकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फुरसत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टौवर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मुड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डुलीप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिंह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इंग्लैंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भरपूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वागत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यकीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिलाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किस्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तकलीफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धन्यवाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टौवर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इशारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नौकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समझाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा</span> -</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुसलखाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गरम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इंतज़ाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कपड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दो।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शीघ्रता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">काम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जुट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बोली</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">युअर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हाईनेस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लें।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डिनर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सरकारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">विशेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करेंगे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पार्टी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रबंध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शुक्रिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिक्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करो।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डिनर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मदद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाऊँगी।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
“<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैम</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तैयार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाऊँगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आपको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़रूरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">”</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्यार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोचा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बदन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बग्घी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिचकौले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दुख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थकावट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कपड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतारने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नीलकंठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम दास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मदद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुसलखाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">। </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एकदम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अलग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किस्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिन्दुस्तान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुसलखानों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल्कुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अलग।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;">-</span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्थर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साबुन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तौलिये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अंग्रेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टबों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आदी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तौलियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साबुन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शरीर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मला करते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पसंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निकला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर्मचारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गिलास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्कुट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मीनू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भूख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टमाटो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ब्रेड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मंगवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ीभर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आँख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थकावट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएगी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महसूस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पसंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पलभर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">शाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फतहगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पिछले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लंबे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अरसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सरायों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होटलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तंबुओं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का अभ्यस्त होने के कारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दिक्कत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पेश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हिचकौलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कितने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आराम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कच्ची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हल्के</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खटके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठता।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गहरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गोद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अनिश्चितता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में बनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाएगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुन्न</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मंडराती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अलावा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यकीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बचपन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तलवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सिरहाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिसेज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उससे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मजाक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आदत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कायम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ब्रेड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ब्रेड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लेने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बिस्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आरामदेह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आगोश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँचा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आँख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहरें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुईं</span> -</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
‘...<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">गुस्से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खिलौने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भाँति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डगमगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहरें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डैक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊँची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कैबिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उससे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वापस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुंदर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span style="font-family: "times new roman" , "serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-ascii-theme-font: minor-latin; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-theme-font: minor-bidi; mso-hansi-font-family: Calibri; mso-hansi-theme-font: minor-latin;">’</span>...</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घबराकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जेब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">निकालकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वक्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">घंटा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सोचने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लहरें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुद्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दौरान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उठती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">इतनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">डरावनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुद्र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खौलता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कैबिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दौरान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पति</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्नी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">खास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ध्यान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रखते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सुपरिंटेंड</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पालन</span>-<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पोषण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जिम्मेदारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बदले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तनख्वाह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको डर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">समुद्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पहली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कारण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बीमार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उल्टियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">आम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लोगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">महाराजा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">चार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सप्ताह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बढ़िया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">बीता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यद्यपि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">सफ़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उतना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">रोमांचक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जितना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">टॉमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">स्कॉट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">कहानियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<br />
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify; text-justify: inter-ideograph;">
(<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; mso-bidi-language: HI;">जारी</span>...)<span lang="HI" style="font-family: "mangal" , "serif"; font-size: 10.0pt;"><o:p></o:p></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-71432631110049466642013-05-12T10:48:00.000+05:302013-05-12T10:56:22.768+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="header"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuY-ngn-Qr27gGiVTNKdgKzxL7mWsUy4V1gUOABapEXI_AkjOtNSXysoiDcnMcWuBVcpP5krsoGaLtebvsB5YyJ5dYBQI4mN7xv1zi-Cd6IhH0AKGZvQKZdWeh4CUmVuax_rTzcjbyYQz7/s1600/15.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjuY-ngn-Qr27gGiVTNKdgKzxL7mWsUy4V1gUOABapEXI_AkjOtNSXysoiDcnMcWuBVcpP5krsoGaLtebvsB5YyJ5dYBQI4mN7xv1zi-Cd6IhH0AKGZvQKZdWeh4CUmVuax_rTzcjbyYQz7/s1600/15.jpg" /></a></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #660000;"><span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">17)</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीत कौर</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पंजाबी की प्रख्यात लेखिका अजीत कौर का जन्म
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">16</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> नवंबर </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">1934,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाहौर हुआ। इन्होंने अर्थशास्त्र में एम.ए. की। अब तक उन्नींस कहानी संग्रह</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन उपन्यास</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक रेखा चित्र</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक यात्रा संस्मरण
और आत्मकथा की दो पुस्तकें </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खानाबदाश</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कूड़ा-कबाड़ा</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">। अनेक कहानियों का भारतीय एवं</span></i></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipkr4sbxfB7glITnDHsbGVm6Gb-XMZJAPj8luVeuX7hK0qq9qIrriNqcE7pCPJBc3VaN1o47ObG99Tu7Ak2-M5PWkmYtYD7_4GcB_XI0-CmEGktHvVbTlM0pTBl0i2lYxCqZkmllWK9jPb/s1600/Ajit+Caur1.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEipkr4sbxfB7glITnDHsbGVm6Gb-XMZJAPj8luVeuX7hK0qq9qIrriNqcE7pCPJBc3VaN1o47ObG99Tu7Ak2-M5PWkmYtYD7_4GcB_XI0-CmEGktHvVbTlM0pTBl0i2lYxCqZkmllWK9jPb/s1600/Ajit+Caur1.jpg" /></a></i></div>
<i> विदशी भाषाओं में अनुवाद। पाँच कहानियों पर टेली
फिल्म का निर्माण। वर्ष <span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">1985</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> में आत्म कथा </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खानाबदोश</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर साहित्य अकादमी</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिल्ली की ओर से सम्मानित।
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुलबानो</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1063), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">महिक दी मौत</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1966),
‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बुत शिकन</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1966), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फालतू औरत</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1974), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सावियाँ चिड़ियाँ</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1981),
‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौत अलीबाबा दी</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1985), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ना मारो</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1990) </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नवम्बर चैरासी</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">(1996) </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इनके प्रमुख कहानी संग्रह है। </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></i><br />
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फाउंडेशन ऑफ़ सार्क राइटर्स एंड लिटरेचर की
प्रेजीडेंट। नेपाल</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">श्रीलंका और पाकिस्तान में सार्क दशों के लेखकों की कांफ्रेंस
का सफल आयोजन।</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">संप्रति- चेयरपर्सन</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अकेडमी आफ फाइन
आर्ट्स एंड लिटरेचर एवं स्वतंत्र लेखन ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">संपर्क-अकेडमी आफ फाइन आर्ट्स एंड लिटरेचर</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
4/6, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिरी फोर्ट इंस्टीच्युशनल ऐरिया</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नई दिल्ली-</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">110049</span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">फालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">औरत</span></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">अजीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">कौर</span></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुवाद </span>: <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुभाष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीरव</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अप्रैल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरुआती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गर्मी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उमस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़कों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भटक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जनपथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">होटल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाउंज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्याले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़त्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमने।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कितना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़माना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्यालों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घूँटों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिसलता</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेंगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कड़वाहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ालीपन।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमप्रकाश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">केतली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उँडेला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्याला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डालने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीनी</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span>?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रूसियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्करा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रत्युत्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हालत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़िन्दगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अहसास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वक़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टीसता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नश्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तेज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहूँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साबुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामान्य</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साबुतपन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोफ़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेशक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चिकने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ग़िलाफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गूदड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span>!</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कतरन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कतरन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीखी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीधी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लकीर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमकते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तेज़धार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाकू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कटी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरार</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तिलमिलाहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सोस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमीनेपन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मासूम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीज़।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुहब्बत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गरमाहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्राइवेसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनत्व</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किताबें</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">म्युज़िक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span>... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इतना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहिए</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यदि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सरासर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिम्मेदारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>,<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> क्योंकि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अहम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ैसले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्याले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़त्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साढ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऊपर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माथे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीचोबीच</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लकीरें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जातीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परंतु</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अक्सर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आसपास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वस्तु</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इर्द</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गिर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भटक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पकड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माथे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीचीबीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लकीरों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अक्सर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेहद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाड़।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिघलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेवजह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपायेंटमेंट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराई।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">(</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमबख़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक्टिंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीखकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक्टिंग</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रियायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खातिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक्टिंग।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अड़ोस</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ोस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाते</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्तेदारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुःख</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाई</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंदगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वक़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक्टिंग।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">त्रिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चरित्र</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ताने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निंदा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहनत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खर्च</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मज़दूरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिसाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता।</span>)</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुरंत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नजूमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्करा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दांतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धूप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीपियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हों।</span>... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दांत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span>... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिलकुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साधारण</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बल्कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़े</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भद्दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दांतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चांदी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रंगे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीपियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भीतरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मणियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मस्तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दांतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थीं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिझाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मोर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाँति</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाचने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़रूरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बस</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दांतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मणियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमकाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिस्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मोमब</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">त्ती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिघलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नजूमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंतर्यामी।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाबा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंतर्यामी।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताओ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंतर्यामी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाबा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छिपाना।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साढ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बजे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिक्चरें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शुरू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गईं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बादल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुदूर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आकाश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिखाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकबार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिजली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौंधती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमकी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुस्से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इल्ज़ाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेसहारेपन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बनाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बजाय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिप्सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ानाबदोश</span> !</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाश्वत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाश्वत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक्ट्रेस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेतावनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखना</span>
! <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होशियार</span>
!“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुस्कराहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिपिस्टिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंठों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मला।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जगह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शंहशाहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आलम</span> ! <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ैर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पाऊँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अर्ज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करूँ</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोलो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जी।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.0pt; mso-ansi-font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">“</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहन्नुम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वेटर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मंगवाया</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आदत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वापस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शेष</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुज़ारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए</span> ?</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टैक्सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रुककर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछा</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलें</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुमने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बताया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एम</span>.<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पी</span>. <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विलायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रस्थान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मकान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिफ्ट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्त।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दादियाँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नानियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आत्मा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कल्याण</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रायः</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोस्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसको</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुकारते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलो।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किस्मत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क़त्ल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ायदा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आगे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टैक्सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रुक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सरकारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंगला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गेट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुसकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बगल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिछवाड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेहद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वीरान</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बूढ़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टहनियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छुपकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्रतीत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मनहूस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उजाड़</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लॉन।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिछवाड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दस्तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोला।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आइए</span>... <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भूल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इधर</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रास्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भूले</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम्हारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाल</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानने।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सीढ़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चढ़कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बालों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर लॉन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टहनियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छिपा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेहद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बदहवास</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोठरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लकड़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोयला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ानसामे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अर्थात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चौका</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बर्तन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुंडू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोली।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चारपाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आधा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिजली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चूल्हा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लावारिस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लुढ़के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कप</span>- <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्लेंटें।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बदहवासी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पाँच</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शीशियाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कॉफी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डिब्बे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनमें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नमक</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मिर्च</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मसाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ढक्कन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिनके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रंगों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मालूम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डिब्बों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चूल्हा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बुझा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठंडा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चूल्हा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अफ़सुर्दा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगता</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फटेहाल</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदास</span> ?</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुराने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़माने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रेशमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रज़ाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रंग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आतिशज़दा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परंतु</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बुझते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चूल्हे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंगारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रज़ाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुरानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गरमाहट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पुरानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शोखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थोड़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बची</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>- <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ट्रांजिस्टर।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ट्रांजिस्टर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तोहफ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रूप्</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मित्रों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अनुसार</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साधारण</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सेक्रेटेरिएट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टाइपराइटर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कूटने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दौलत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चकाचौंध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुहब्बत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फार्मूलों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिगभ्रमित</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लौटा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लकड़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोयले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोठरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अकेली।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीवी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विलायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सैर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कराने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्वत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीवी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उससे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुराता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्वत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जितनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चोरी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उतनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिश्वत।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखैल</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर्फ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोटी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कपड़े</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गहने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहलाया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुहब्बत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गिरफ़्तार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुदा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बचा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिकुड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अन्दर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्यक्तियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर्याप्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घुटन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पैदा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साँस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भारी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुरदरा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनाओ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हालचाल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चारपाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीचोबीच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फैलकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गया</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बांहों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीछे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहारा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकर।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पाये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टिका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पायताने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चूल्हे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीढ़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>...“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदासी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जवाब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चिट्ठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पत्री</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिछले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खालीपन</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इंतज़ार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मायूसी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिस्सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुशी</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राज़ी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुशी।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एकाएक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चौंकते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठीक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुएँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोली</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रुआँसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ामोशी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ामोशी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्याह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चीखते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सायरन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिज़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लटक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वक़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़तरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लटका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साथ।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एंटिना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फटते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खातिर।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चिट्ठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्लेटफार्म</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सामान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़याल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखना।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटी</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेहद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गहरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">झर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भुरभरा</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ऐसा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हड़बड़ाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उत्तर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तलाश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अज्ञात</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चैलेंज</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुनौती</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खातिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करोगी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमारी</span> ? <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम्हारे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेहमान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चैलेंज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टाला</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पैंतरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बदला।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाय</span>...<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बचाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करो।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आज</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सवेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लाई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गर्मी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उमस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तड़के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूध</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डिपो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निगाहें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दौड़ाईं।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अंगुल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जगह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गिर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दीवारों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टकराकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वापस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लौट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खिड़की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोशनदान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आजकल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रिवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिछली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दीवार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्थायी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तौर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मकान</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मालिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होगा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">संग</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भागकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कालू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दौलत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्हिस्की</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शिस्की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निकालो।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">व्हिस्कियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विलायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यहाँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोतलें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गहरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साँस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ली।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span> !“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">झेंपते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुप्पी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़कें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नापा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कौन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाप</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ली</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नाम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">याद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रखती।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़कें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नापा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करो।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़कों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अकेली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">को</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विलायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हैं</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्ट्रीट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाकर।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हँसा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काँपकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वीरान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़क</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सपाट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समझ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होंगे।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अजीब</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अहसास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आदमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खूँखार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ज़ालिम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सकता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्रुअल</span> !</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कायदे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">समय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भिड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चाहिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">था</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हिमायत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्योंकि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कबीले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span> - <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरतों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क़बीले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरतें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करती।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लड़ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अधिकार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">केवल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीवियों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पास</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फ़ालतू</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">औरत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर्द</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लड़ना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जानते</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बूझते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुएँ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कूदने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भीतर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दुबके</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कमीनेपन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निर्णय</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिया</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इरादा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अभी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आत्मघात</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">करने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शांत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बैठे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलें</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ</span>...<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुई।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बार</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चिट्ठी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिखे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लिख</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देना</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कि</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साहनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चौथे</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पाँचवे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बीस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रुपये</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जाता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भूखी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हूँ।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साहनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सावधान</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ।</span> </div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span>“<span style="mso-tab-count: 1;"> </span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">का</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भिड़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुआ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दरवाज़ा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खोल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिया।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भीतर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उमस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उजाड़</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से लॉन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घूमती</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भली</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुखमय।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आसानी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">साँस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आया।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चुपचाप</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छोटे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कदमों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बंगले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बग़ल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">होते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तीनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गेट</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहुँच</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाहर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोशनी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चमक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हल्की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रोशनी।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span>,“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विदा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">राणो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहा</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जल्दी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फेरा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लगाना।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ख़ामोश</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़ाही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तरफ</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सड़क</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोनों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घेर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वाले</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गहरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अँधेरे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चादर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओढ़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुँह</span>-<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लपेटे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जामुन</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़े</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उस</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वक़्त</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">धीमी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रही</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीचे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हल्के</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कदमों</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलते</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हुए</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गुज़र</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहे</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">थे।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पेड़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">में</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">से</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आहिस्ता</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबकने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आवाज़</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आई।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ठिठककर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खड़ी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हो</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गई।</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चौंककर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डरकर</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भी</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span> ?“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिसक</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रहा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है।</span>“</div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहाँ</span> ?“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ओमा</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ने</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पूछा।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहीं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं।</span>“ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चल</span><span lang="HI"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पड़ी।</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";">---</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">मई 2013 की अगली पोस्ट –‘आत्मकथा/स्वजीवनी’
और ‘उपन्यास’ पढ़ने के लिए कृपया नीचे दिए लिंक्स पर क्लिक करें –</span></span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12.0pt;">
<span style="color: red;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रेम प्रकाश की आत्मकथा </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आत्ममाया</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> की अगली किस्त</span></span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 10.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12.0pt;">
<span style="mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><a href="http://kathapunjab.blogspot.in/search/label/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%95%E0%A4%A5%E0%A4%BE%2F%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5-%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A5%80">http://kathapunjab.blogspot.in/search/label/%E0%A4%86%E0%A4%A4%E0%A5%8D%E0%A4%AE%E0%A4%95%E0%A4%A5%E0%A4%BE%2F%E0%A4%B8%E0%A5%8D%E0%A4%B5-%E0%A4%9C%E0%A5%80%E0%A4%B5%E0%A4%A8%E0%A5%80</a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 12.0pt;">
<span style="color: red;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बलबीर सिंह मोमी के उपन्यास </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">‘</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पीला गुलाब</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">’</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 10.5pt; mso-ansi-font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> की अगली किस्त</span></span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-font-size: 10.5pt; mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-fareast-font-family: "Times New Roman";"><a href="http://www.kathapunjab.blogspot.in/search/label/%E0%A4%AA%E0%A4%82%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%80%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8">http://www.kathapunjab.blogspot.in/search/label/%E0%A4%AA%E0%A4%82%E0%A4%9C%E0%A4%BE%E0%A4%AC%E0%A5%80%20%E0%A4%89%E0%A4%AA%E0%A4%A8%E0%A5%8D%E0%A4%AF%E0%A4%BE%E0%A4%B8</a></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com5tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-53643617407476137062013-05-12T10:41:00.000+05:302013-05-12T10:45:48.324+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="header"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgc3iPFFJhLpfyGpSnSxoCWZrqslGo161GP6FI-PTp9449G2UZ21eEbs_vo68ea97m1dzq85H2nf7A4GajLPhZ1BF2_7hwVSuGQPuymz8ct5qxHK9PqFxj_9HJiozGRHlhhNHjblKMldHt0/s1600/7.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgc3iPFFJhLpfyGpSnSxoCWZrqslGo161GP6FI-PTp9449G2UZ21eEbs_vo68ea97m1dzq85H2nf7A4GajLPhZ1BF2_7hwVSuGQPuymz8ct5qxHK9PqFxj_9HJiozGRHlhhNHjblKMldHt0/s1600/7.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश
का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना शहर में </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी
काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958
<span lang="HI">तक लिखते रहे। एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद
समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010 <span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में
विश्वास रखने वाले इस लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू
में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन
नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी
संबंधों की पेचीदा गांठों को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के
एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की
ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य
मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर
</span>1992<span lang="HI"> मे साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी
वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी
संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983), '<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986),
'<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990), '<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995),
'<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)</span></span></i></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBkVX3AswzPoHDLvdr6QliPu8w8elS1bZMoshNO_ChYv0ol1odTyA99o850WypvyLYBlvFsNzkPYoe7j0Eob8bTNk3vsSekQ4GZd4l1L8rztZsBevt8wwxhQ8oWjwGf0Yks6iZXTo7VAwI/s1600/Prem+Prakash,+Pb+writer.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhBkVX3AswzPoHDLvdr6QliPu8w8elS1bZMoshNO_ChYv0ol1odTyA99o850WypvyLYBlvFsNzkPYoe7j0Eob8bTNk3vsSekQ4GZd4l1L8rztZsBevt8wwxhQ8oWjwGf0Yks6iZXTo7VAwI/s1600/Prem+Prakash,+Pb+writer.jpg" /></a></i></div>
<i>(1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001), '<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी
में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर
स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' 1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे
अंदर बंदे</span>' (1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'(
2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999), '<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005)
<span lang="HI">प्रमुख हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का
अन्य भाषाओं से पंजाबी में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र
प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का
अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला
कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>, <span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी शुचिंदर नाथ सानियाल की
आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>',
'<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा काशीनाथ सिंह की चुनिंदा
कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></i><br />
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">1982), <span lang="HI">गुरूनानक
देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई वीर सिंह वारतक
पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992),
<span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994), <span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996), <span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97),
<span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">593, <span lang="HI">मोता सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">फोन : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span></i></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेम
प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी
अनुवाद</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष
नीरव </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;"><span style="font-family: "Mangal","serif";">‘<span lang="HI">मिशन कंपाउंड</span>’ <span lang="HI">वाली बरखा और रज़िया</span></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">कहानी </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">‘<span lang="HI">मिशन कंपाउंड</span>’ <span lang="HI">में चार पात्र हैं - रज़िया</span>, <span lang="HI">बरखा</span>, <span lang="HI">अशोक और मिस मीड। कहानी चलती लुधियाना के मिशन
कंपाउंड में है। लखनऊ से आई रज़िया को मिलने आई उसकी पुरानी सहेली बरखा के चितवन से
प्रारंभ होती है। जब बरखा की बात ख़त्म हो जाती है तो कहानी रज़िया के चितवन से
चलती है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब यह कहानी मेरे जे़हन में
आने लगी तो मैं जालंधर के आदर्श नगर के एक कोने में और मिशन कंपाउंड के करीब रहता
था। कंपाउंड उजड़ा पड़ा था। गिरजाघर सहित सारी इमारतें ढह रही थीं। मैं कभी उधर जाता
तो पादरी बरकत मसीह से मिलता। उसके घर की लायब्रेरी की अल्मारियों में किताबें पड़ी
थीं</span>, <span lang="HI">जो मिशन वालों को मुफ़्त में आया करती हैं। मैं पाँच
रुपये की बाइबिल खरीद लाया जो उर्दू में थी। लगभग सभी ईसाई घरों पर गरीबी का
प्रभाव दिखता था। लगता था कि अब उनकी सरपरस्ती करने वाले गोरे हाकिम उन्हें
बेसहारा छोड़ गए हैं। मुझे उन गरीबों और हिंदू समाज में से निकाले गए दलित लोगों से
हमदर्दी महसूस होती थी। नए भारत में वे हिंदू-सिक्ख दलितों की अपेक्षा कहीं नीचे
चले गए थे। उन्हें न सरकार कोई रिजर्वेशन देती थी और न ही समाज में उनकी कोई
हैसियत थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पादरी बरकत मसीह के घर के साथ
उसके भाई का मकान था। जहाँ से उसकी भतीजी सलीमा या कलीमा हमारे लिए पानी लेकर आती
थी। उन लोगों में वही एक जवान और सुंदर लड़की थी। उसका रंग सांवला था</span>, <span lang="HI">पर आँखें गहरी थीं। जिन्हें देखकर पहले डर-सा लगता था और फिर धीरे धीरे
खिंचाव-सा महसूस होने लग पड़ता था। वह हंसराज महिला विद्यालय में पढ़ती थी। बात करते
हुए बड़ी चंट लगती थी। वह आते-जाते सड़क पर मुझे मिला करती थी</span>, <span lang="HI">पर हमारा दुआ-सलाम वाला सिलसिला नहीं था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं जहाँ रहता था</span>, <span lang="HI">वहाँ से दो घर छोड़कर एक बुजु़र्ग क्रिश्चियन प्रिंसीपल जेम्ज़ किराये की
कोठी में रहता था। उसके घर में उसका एक काला-सा नौक</span>र<span lang="HI"> हुआ
करता था। उसने बालों वाला सफ़ेद कु</span>त्ता <span lang="HI">भी पाल रखा था। जो छत
पर उसकी चारपाई के पास बैठता था और कभी मुंडेर के साथ साथ घूमता रहता था। कभी कभी
कोई एक लड़की या जनानी उस घर में आ कर एक-आध रात रहकर चली जाती थी। मेरे और </span>प्रिं<span lang="HI">सीपल के बीच दुआ-सलाम थी। कभी मैं आते-जाते उससे ईसाई धर्म के बारे में
कोई बात पूछ लेता था। बस। वह बहुत कमज़ोर था। मुझे अक्सर उसकी मौत का ख़याल आता
रहता था। कभी कभी उन्हें मिलने के लिए पादरी गुलाम कादर भी आया करता था। अच्छी
सेहत वाला वह अधेड़ व्यक्ति ऊँची आवाज़ में बोलता और हँसता था। वह मेरे साथ भी कभी
ईसाई धर्म के बारे में बातें कर लेता था। वह कभी अपने धर्म का मज़ाक उसी तरह उड़ा
देता था जैसे मैं सनातनी हिंदू देवताओं और रीति-रिवाज़ों का मज़ाक उड़ाता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">असल में ईसाइयों और उनके धर्म
में मेरी दिलचस्पी तब से हुई जब मैं क्रिश्चियन स्कूल खरड़ से जे.बी.टी. कर रहा था।
</span>हॉ<span lang="HI">स्टल में हिंदू सिक्खों का मैस अलग था और ईसाइयों को अलग।
मेरी दोस्ती गोरे</span>, <span lang="HI">सुंदर</span>, <span lang="HI">जवान लड़के
प्रेम नाथ से हो गई थी। वह भी अपने आप को कामरेड कहा करता था। वह लाहौर से उजड़ कर
आया था। हम दोनों गिरजाघर के निकट ऊँचे टीले पर बैठकर आती-जाती क्रिश्चियन लड़कियों
को देखा करते थे। नैन्सी नाम की एक लड़की हम दोनों को अच्छी लगती थी। </span>प्रेम<span lang="HI"> नाथ आर्य समाज में प्रचारक भी रह चुका था। मैंने उससे कहा कि यदि यह लड़की
मेरे साथ विवाह करवा ले तो मैं ईसाई बन सकता हूँ। उसको अच्छी तरह से देखने के लिए
हम गिरजाघर के अंदर प्रार्थना में शामिल भी हो जाया करते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">महीने भर बाद मुझे प्रेम नाथ
ने यह बात बताकर हैरान कर दिया कि वह ईसाई हो गया है। जे.बी.टी. कोर्स ख़त्म होने
पर उसका विवाह नैन्सी के साथ हो जाएगा। साथ ही</span>, <span lang="HI">उसको स्कूल
में नौकरी मिल जाएगी। अब स्कूल में उसके सारे खर्चे माफ़ हो गए हैं। मैंने गुस्से
में उसे खरी-खोटी सुनाईं तो उसने बताया कि वह असल में कश्मीर का यतीम मुसलमान
बच्चा था। उसको आर्य समाजी हिंदू बनाकर अपने गुरुकुल में लाहौर ले गए थे। अब वह
ईसाई हो गया तो क्या फ़र्क़ पड़ गया। हम तो किसी धर्म को मानते ही नहीं। मतलब तो मतलब
पूरा करना है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैं </span>1963<span lang="HI"> में पंजाब यूनीवर्सिटी</span>, <span lang="HI">चंडीगए़ से पत्रकारिता का
डिप्लोमा कर रहा था तो हमारे साथ किसी कान्वेंट की पढ़ी रज़िया भी थी। छोटे कद की उस
ईसाई और गोरी लड़की के बाल कटे हुए थे। वह स्कर्ट पहनती थी और कभी कभी साड़ी या सूट
पहनकर भी आ जाती थी। मैंने उसके साथ </span>‘<span lang="HI">हैलो</span>’ <span lang="HI">से आगे कोई बात नहीं की थी क्योंकि मैं अंग्रेजी नहीं बोल सकता था। हमारे
बैच में से जो पाँच-सात लोग प्रोफेशनल पत्रकारी में गए</span>, <span lang="HI">उनमें
वह भी शामिल थी। पर मुझे वह दुबारा नहीं मिली। मेरे मन में उसकी तस्वीर बनी रह गई
थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">खन्ना में हमारे घर से बाहर
की ओर जहाँ मुसलमानों के मज़ार और कब्रिस्तान थे</span>, <span lang="HI">उनके सामने
छोटा-सा मिशन कंपाउंड था</span>, <span lang="HI">जो कई किस्म के थोहरों और दरख़्तों
की ओट में छिपा रहता था। सिर्फ़ अंदर जाने वाले ही बताते थे। जिनमें छोटी जातियों
के पक्के रंगों वाले लोग कुछ साफ़ वस्त्र पहने अंदर जाते दिखाई देते थे। दो चार
ननें भी दिख जातीं</span>, <span lang="HI">जिनका लिबास बड़ा अजीब लगता था। बाहर हमें
गिरजाघर के घंटे की आवाज़ ही सुनाई देती थी</span>, <span lang="HI">हर इतवार।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह था मेरे अवचेतन के जंक </span>बॉ<span lang="HI">क्स में पड़ा कबाड़। जिसमें से रज़िया</span>, <span lang="HI">बरखा और मिस मीड
का जन्म हुआ। अशोक पत्रकार के पात्र में कुछ मेरे निजी अनुभव भी शामिल हुए। रज़िया
के पात्र के लिए मेरे पास मध्य वर्ग की अनेक हिंदू स्त्रियों के नमूने थे। जिनमें
धर्म और सदाचार के बंधन इतने तगड़े होते हैं कि वे चाहकर भी उन्हें तोड़ नहीं सकतीं।
रज़िया भी नेक बनने के इस दृष्टिकोण के ताने-बाने में स्वयं उलझी होने के कारण
निभाती रही। नेक ईसाई औरत के गुणों का वर्णन मैं पवित्र बाइबिल में बहुत पढ़ चुका
था। खरड़ में रहते हुए मैं गिरजा घर में और स्कूल में बडे़ उपदेश सुने थे। वैसे भी
मैं बाइबिल का पाठ करता रहता था। पर बरखा का पात्र इसके विरोध में से पैदा होता
है। उस विरोध में से जो रज़िया के मन की आस्था के कभी कभी टूटने से पैदा होता है।
मैं कहानी लिखते समय रज़िया की टूटती आस्था का अहसास बरखा के अंदर डालता रहा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस प्रकार यह कहानी वजूद में
आ गई। रही बात मिस मीड की</span>, <span lang="HI">वह तो ईसाई मिशनरियों में
सिक्केबंद खूबियों से पैदा हुआ पात्र लगता है। जो भारतीय समाज में आम धार्मिक और
धर्म से डरने वाली माताओं का होता है। जो उम्र बीत जाने पर खुद को ईश्वर भक्ति में
लगा लेती हैं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अशोक का पात्र मेरे अंदर कहीं
बहुत समय से पड़ा था। वह मेरे अख़बारी पेशे के साथ भी जुड़ा हुआ था। उसके प्रेम में
रज़िया के भीगने की भावनाएँ और अशोक की ओर से उसका सम्मान करने की भावनाएँ मेरे
निजी अनुभव से थीं। मुझे एक बहुत अच्छे दिल वाली और भरपूर प्यार करने वाली दोस्त
औरत की संगत मिलती रही थी। हमारे मध्य कभी अनबन भी पैदा हो जाया करती थी। पर मैंने
अशोक और रज़िया के मध्य उन्हीं भावनाओं को ही इस्तेमाल किया जो मुझे बहुत प्यारी लगती
थीं और बुरे दिनों में मेरे मन में सुख के पलों का संचार करती थीं।</span></span></div>
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US;">(जारी)</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-75159076283348139062013-05-12T10:30:00.013+05:302013-05-12T10:36:53.926+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="header"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgK1xqJY7YUTE7KfnCjaSmN5WKQ1wtYdGBc0xbRYIpdIv0XBtBMCnbOzjD47CvH08OfdKieXk_x3n5JrOws-S2e6gQaQvuqncxknRLFvMHsfkBpApCVdRrdvUJ2QNcTRzTnPufrT0y5A9i3/s1600/9.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgK1xqJY7YUTE7KfnCjaSmN5WKQ1wtYdGBc0xbRYIpdIv0XBtBMCnbOzjD47CvH08OfdKieXk_x3n5JrOws-S2e6gQaQvuqncxknRLFvMHsfkBpApCVdRrdvUJ2QNcTRzTnPufrT0y5A9i3/s1600/9.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर मोमी अक्तूबर </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">1982
<span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही
नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं। प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और
पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं।</span></span></i></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3Z8IgfRN3mcJYC5NomelrVLap8dCW4ZoRa9lqofuC18PKBocXodnOyb31M2aXjQR1C8eX-pmQ6YzVfAx7tZKGk-CWDn_Uj4mJypNHrxsHyVElP-4nJvFirfvv2EZrh5E2HSztPPGFrxCN/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg3Z8IgfRN3mcJYC5NomelrVLap8dCW4ZoRa9lqofuC18PKBocXodnOyb31M2aXjQR1C8eX-pmQ6YzVfAx7tZKGk-CWDn_Uj4mJypNHrxsHyVElP-4nJvFirfvv2EZrh5E2HSztPPGFrxCN/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a></i></div>
<i> पाँ<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">च कहानी संग्रह [मसालेवाला
घोड़ा(1959,1973), जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े
हन(1971)(संपादन), सर दा बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला
गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960),
लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा
अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">मोमी जी ने पंजाबी में अनेक पुस्तकों का
अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल
कहानियों का हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i><br />
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विदेश
के अनेक सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर
मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ब्रैम्पटन (कैनेडा)
से प्रकाशित होने वाले</span></i></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl31bsXIAVORoK341R36iXtKpnyRbUnY24-7iI-py5-c9tO-rgShTSeyvm2L5nqTWdNGWTSp9qkbp73kRN72td3VsEcbdk4QCF4ZyGOMuBc_zgFL9mjld69uBj1myP6N-i-1BqZEa6J0Kz/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhl31bsXIAVORoK341R36iXtKpnyRbUnY24-7iI-py5-c9tO-rgShTSeyvm2L5nqTWdNGWTSp9qkbp73kRN72td3VsEcbdk4QCF4ZyGOMuBc_zgFL9mjld69uBj1myP6N-i-1BqZEa6J0Kz/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></i></div>
<i> पंजाबी अख़बार ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
(प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i><br />
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को
समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही,
निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस
उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">- सुभाष नीरव</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर सिंह मोमी</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
15</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(दूसरा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">
भाग)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भ्रम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसको</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अच्छा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विद्यार्थी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सिवाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किताबी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज्ञान</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बातें</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समझ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकती।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अगली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सवेर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शीघ्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शीघ्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लौट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाहता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हूँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">देती।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अधिक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ठहरना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बड़ा</span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दुखदायी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">महसूस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सहेलियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गईं।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मजाक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थीं।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ताने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उलाहने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सबकुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अनसुनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अवस्था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चुकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आखि़री</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विदाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मांगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिपटकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पड़ी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">काढ़ा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुआ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खूबसूरत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रूमाल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जेब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">डाल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसको</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जेब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मारा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नोट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रुपये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नोट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मिलाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिया।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">ये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रखूँगी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बेशक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आँखों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समझा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तूने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समझा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ठीक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समझता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हूँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कि</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्यार</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेमी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दोस्त</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पिता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पुत्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्यार</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मिश्रण</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पैसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रखे।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहुँचने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज़ोर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अवश्य</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वायदा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शाम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाड़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रास्ते</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रूमाल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तहें</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खोलीं।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बीच</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रुपये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कोरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नोट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थे।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुहब्बत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कोरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">निशानी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
‘</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तूने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ! </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मिलने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किराया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खर्च।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अमानत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिल</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खोटे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खजाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कैसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">संभालकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रख</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकूँगा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अगर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">इसका</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सूद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चढ़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नज़रें</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमेशा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आगे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">झुकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहेंगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">’</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भाभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहुँचने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अचानक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गायब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कारण</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पूछा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दोस्त</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मिलने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाँव</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बहाना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कोई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">झूठ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बोला</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, “</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आइन्दा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाना।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रोटी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खाये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बग़ैर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अगले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कालेज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्रोफेसर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेक्चर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सोचता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लड़के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बताता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ? </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">इस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सदमे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सम्पत्ति</span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समझकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रखना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाहता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पंद्रह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आषाढ़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क़ैदी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फांसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बड़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कायरता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिखलाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तोड़ा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मालूम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">युग</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बहुत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उदास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बेहद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आत्मीय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मित्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भूपिंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिनों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पूछता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">परंतु</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गंभीर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जितना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गंभीर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उतना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करीब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पंद्रह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आषाढ़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रोने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भूपिंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पैसे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देते</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
“</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यदि</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज़िन्दगी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाहता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">व्हिस्की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बोतल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आ।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पागल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पागल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हूँ।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुआ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाऊँगा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कीमत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शराब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पीने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूँगा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उम्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ओर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देख।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हालत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तरफ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देख।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुआ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
?“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span>“</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">कहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?“</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">दूर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाँव</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सवेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">डोली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उठेगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लाल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रंग</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रेशमी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सूट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेंहदी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कलीरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होंगे।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसका</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पिता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">डोली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विदा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुख</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साँस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेगा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">...</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भूपिंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुनकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हैरान</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शराब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पीने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बजाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सिनेमा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ‘</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">’
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिल्म</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हार</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चुका</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बस्तियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बसाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थीं।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वीराने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाते</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हैं।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पिक्चर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देखने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">छोड़कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खुद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बज</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">रहे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थे।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घुसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बजाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">काफी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुनसान</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गलियों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भटकता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">स्टेशन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रेलवे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लाइन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सिगनल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ट्रेन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आएगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पतली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लम्बी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गर्दन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फेर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फेरकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मौत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज़िन्दगी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सोचता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सोचता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रेलवे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लाइन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">काफी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कोई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ट्रेन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आई।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खेतों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पानी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वाले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गुज़रे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खुद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शर्मिन्दगी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">डर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उठकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लाइन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेटा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देख</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पुलिस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हवा<span lang="HI">ले</span></span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देते।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">स्टेशन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बेंच</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेटकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गुज़ार</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सोच</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शाम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"><span style="mso-spacerun: yes;">
</span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";">झुटपुटे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शराबी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आँगन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मिठाई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रोटी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाराती</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अधिक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शराबी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होंगे।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बहुतों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दूसरों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गालियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होंगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सहेलियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पास</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बैठीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गीत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होंगी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पौ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फटने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसको</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लाल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फुलकारी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लपेट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आनंद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कारज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पढ़ा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सवेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">...
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आनंद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कारज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुआ।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अभी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आनंद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कारज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ‘</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पलड़े</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तैंड</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लागी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">...’
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शबद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पढ़े</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यहाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वीरान</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">स्टेशन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तंग</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बेंच</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेटा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हूँ।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हूँ।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाहते</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मौत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मौत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सारा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाँव</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तरह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बसता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तरह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आबाद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहे।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुबह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सूरज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रोज़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भाँति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चढ़ा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हुई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज़िन्दगी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमेशा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमेशा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पड़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गई।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उम्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ग़म</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गोला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पैदा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चुपचाप</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कालेज</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाता।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेक्चर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अनसुने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुनता।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बात</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करता।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">चौ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चढ़कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बिस्तर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेटकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अर्थ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शास्त्र</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किताब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पकड़कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पढ़ता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहता।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आँखें</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किताब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होतीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होता।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">एक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भूपिंदर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जबरन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
‘</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">’ </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फिल्म</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिखाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हारी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देखने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">फायदा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ? </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">इंटरवल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुंडू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमारे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">की</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्यालियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसको</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कोई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आर्डर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जबरन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पकड़ा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बॉ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्स</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बैठी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बीबी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भेजी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बीबी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जानता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गर्दन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घुमाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पीछे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देखा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बॉ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्स</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आगे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर्दा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लटक</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रहा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुंडू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थमा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लौट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हमने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ज़हर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घूंट</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भरकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चाय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पी।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">प्याले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुंडू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उठाकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बॉ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्स</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मोहिनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किसी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सहेली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">साथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पिक्चर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">देख</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बैठने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कहा।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गंभीर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">करीब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बैठ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तूने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गुलाब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सुना।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बारे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">... </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पंद्रह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आषाढ़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">.</span>..<span style="font-family: "Mangal","serif";">।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">तेरा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ख़याल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ख़याल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कि</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ससुराल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">राज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खुशी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">होगी।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">हाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">असली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ससुराल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बिल्कुल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">राज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">खुशी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पहुँच</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">कौन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">असली</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ससुराल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ?</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">क्यों</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भोला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बनता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सबकुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मालूम</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">है।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मुझे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">भी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मोहिनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वास्ते</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मेरे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आगे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बुझारतें</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">डाल।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गुलाब।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मोहिनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">...!“ </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैंने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पूरी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसके</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हाथ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पकड़</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लिए।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुछ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाद</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसका</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">घरवाला</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गौना</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लेने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाँव</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कुएँ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">छलांग</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दी।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">यह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकता</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">, </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मोहिनी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकती</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">...
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">नहीं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सकती।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गाँव</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">विवाह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">वाले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तो</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बिल्कुल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">शांत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">रही</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">चुपचाप</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">-</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गौने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">के</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">समय</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उसने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">यह</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">कर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">दिखाया।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गई</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">थी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जिन्दा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">था।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ‘</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ये</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तूने</span> <span style="font-family: "Mangal","serif";">क्या</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किया</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> ? </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जिद्द</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">पीछे</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हटी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">तू</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मौत</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">को</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गले</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">लगाने</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">न</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">हटी।</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाकी</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">का</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जीवन</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">अब</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">किस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आस</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">जिऊँगा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">!’ </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">और</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">मैं</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">सिनेमा</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हॉ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ल</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">में</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">से</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">उठकर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">बाहर</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">आ</span><span style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">गया।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-67447286864911706802013-04-02T14:51:00.000+05:302013-04-02T15:15:23.176+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Body Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">16)</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjptFEjiBD7PXS9ZNNjEgYXDxboaa7tnyAxXbdBeq1lfbfpYpsRByRFnPT0dfXJy10CLK6jF5mpqoQsUkvh-t9M352aSgovmcFICQ3sJPWCNfKSpVao8T2rjhKfQPb8947CkiCwbiWPkPqO/s1600/390595_343884852288724_100000016365938_1434043_33443919_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjptFEjiBD7PXS9ZNNjEgYXDxboaa7tnyAxXbdBeq1lfbfpYpsRByRFnPT0dfXJy10CLK6jF5mpqoQsUkvh-t9M352aSgovmcFICQ3sJPWCNfKSpVao8T2rjhKfQPb8947CkiCwbiWPkPqO/s1600/390595_343884852288724_100000016365938_1434043_33443919_n.jpg" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेम प्रकाश </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जन्म </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">26 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मार्च
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1932(</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सरकारी काग़ज़ों में </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">7 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अप्रैल </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1932)
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शिक्षा - </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एम.ए.(उर्दू)</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">।</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">खन्नवी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उपनाम से </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लेखन</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1955 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1958 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तक
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किया। </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रोज़ाना मिलाप</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रोज़ाना हिंद समाचार</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अख़बारों में पत्रकारिता </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">की।</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1990 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">से
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">2010 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लकीर</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निकालते रहे।</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कच्चघड़े</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1966), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नमाज़ी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1971), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुक्ति</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1980), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">श्वेताम्बर
ने कहा था</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1983), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रेम कहानियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1986), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कुझ अनकिहा वी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1990), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रंगमंच दे भिख्सू</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1995), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा-अनंत</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">समग्र
कहानियाँ)(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1995), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सुणदैं ख़लीफ़ा</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(2001), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पदमा दा पैर</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(2009)</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">- </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इनके कहानी संग्रह हैं। एक कहानी संग्रह
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डेड लाइन</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हिंदी
में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी में </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">द
शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'
(2005)</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भी प्रकाशित</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> हुआ है</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दस्तावेज़</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'
1990 </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> प्रकाशित हुआ।</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> आत्मकथा </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बंदे अंदर बंदे</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'
(1993) </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तथा </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आत्ममाया</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(
2005) </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में प्रकाशित</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> हुईं।</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">चौथी कूट</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1996),
'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नाग लोक</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1998),'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दास्तान</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(1999), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुहब्बतां</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(2002), '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गंढां</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(2003) </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तथा
</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जुगलबंदियां</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'(2005) </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रमुख हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के
साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू
के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बाज़गोई</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">का अनुवाद </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुड़ उही कहाणी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">', </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की
चुनिंदा कहानियाँ</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">हिंदी से </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बंदी जीवन</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'-
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">क्रांतिकारी शुचिंदर
नाथ सानियाल की आत्मकथा</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">प्रेमचन्द का उपन्यास </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गोदान</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">निर्मला</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">', </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मुझे चाँद चाहिए</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तथा काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद</span></i></span><i> <span style="color: #990000;">कृतियाँ हैं।</span></i></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFgWUXxlRiQoc7lj9Zk_Rdv6ZdlYaXZmFw6dC0C-CM6PzRCJV-1Lp_PFc390QQ1GMuqtYKbtHG9x2w5WTie_pLZ52tYmt2Hf8XISKoOoASCowyCPtHxy_yS57jbb5fa8koPL8ZLe2cH1J_/s1600/Prem+Prakash,+Pb+writer.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiFgWUXxlRiQoc7lj9Zk_Rdv6ZdlYaXZmFw6dC0C-CM6PzRCJV-1Lp_PFc390QQ1GMuqtYKbtHG9x2w5WTie_pLZ52tYmt2Hf8XISKoOoASCowyCPtHxy_yS57jbb5fa8koPL8ZLe2cH1J_/s1600/Prem+Prakash,+Pb+writer.jpg" /></a></i></div>
<i>
</i>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कहानी संग्रह </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कुझ अणकिहा वी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">'
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पर </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1992</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">में</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> साहित्य अकादमी</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> सम्मान से
सम्मानित किए गए। इसके अतिरिक्त</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1982), </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">अमृतसर द्वारा भाई वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1986), </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">साहित्य अकादमी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिल्ली(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1992),
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पंजाबी अकादमी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिल्ली(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1994),
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पंजाबी साहित्य
अकादमी</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लुधियाना(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1996), </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा सम्मान</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">,</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा संस्थान</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दिल्ली(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">1996-97), </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सिरोमणि साहित्यकार</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भाषा विभाग</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पंजाब(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">2002) </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तथा साहित्य रत्न</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">भाषा विभाग</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पंजाब(</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">2011)</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> आदि सम्मानों से नवाजे जा चुके हैं। </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सम्पर्क : </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">593, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मोता सिंह नगर</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जालंधर-</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">144001(</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पंजाब)</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फोन : </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ई
मेल : </span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal;"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com"><span style="text-decoration: none;">prem_lakeer@yahoo.com</span></a></span></i></span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"></span></div>
<span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: AR-SA; mso-fareast-font-family: SimSun; mso-fareast-language: EN-US;"><br clear="all" style="page-break-before: always;" />
</span>
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";"></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: x-large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">डेड लाइन</span></b></span></span><b><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेम प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">पंजाबी से अनुवाद : सुभाष नीरव </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">सतपाल</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
<span lang="AR-SA">एस.पी. आनन्द</span>, <span lang="AR-SA">सत्ती या पाली - मरनेवाले
के ही नाम थे। जब मैं इस घर में ब्याहकर आई थी तो सामाजिक संबंध में वह मेरा देवर था
</span>– </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">गन में गेंद से
खेलनेवाला</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, <span lang="AR-SA">छोटी-छोटी
बात पर रूठनेवाला</span>, <span lang="AR-SA">और जो भी सब्ज़ी बनती</span>, <span lang="AR-SA">उसे न खानेवाला</span>, <span lang="AR-SA">लेकिन भावनात्मक संबंध से वह मेरा
बेटा था</span>, <span lang="AR-SA">भाई था और प्रेमी भी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आज उसकी पहली बरसी थी। ब्राह्मणों को भोज कराया
गया। दान-पुण्य किया गया और घर में उसकी जो भी निशानी बची थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दान कर दी गई ताकि उसकी माँ-जैसी भाभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देवता स्वरूप वीर (भाई) और अधरंग के मरीज़ पिता
की आत्मा को शांति मिल सके। मरनेवाले की आत्मा क्या मालूम कहाँ जन्म ले चुकी हो या
अभी भी इस घर में अथवा अपनी मंगेतर के घर में भटकती घूम रही हो! हो सकता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ताया की पुत्रवधू संतोष के चौबारे पर आ बैठती
हो। आनंद साहब से कहूँगी - </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पहोवा जाकर एक बार गति करवा आएँ। पिताजी की
आत्मा तो चैन से रहेगी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिनभर रिश्ते-नातेदारों और संबंधियों की व्यर्थ-सी
बातें सुन-सुनकर</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उन्हें चाय-पानी
पूछ-पूछकर मुश्किल से फुर्सत मिली है। थककर निढाल-सी पड़ी हुई सोच रही हूँ - परमात्मा
ने पिछले नौ महीनों में क्या लीला दिखा दी! सत्ती अपनी उम्र के आख़िरी नौ माह पिछले
तेईस वर्षों से भी अधिक लंबे करके जी गया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">गले के कैंसर के बारे में डॉक्टर पुरी की रिपोर्ट
मिलने के बाद उसने नौ महीने की आयु कैसे गुजारी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह मरनेवाला ही जानता था या फिर मैं। कैंसर के रोगियों के विषय
में मैंने जो कुछ पढ़ रखा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह आधा झूठ था।
सच तो वह था जो हम पर बीता था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बी.ए. करके एक साल की बेकारी के बाद सत्ती
को नौकरी मिले और कुड़माई(मंगनी) हुए अभी पूरा साल भी नहीं बीता था कि गले में हो रही
खारिश का नाम कैंसर बन गया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसकी रिपोर्ट
देते हुए डॉक्टर पुरी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो रिश्ते में
मामा भी लगते थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">की पूरी चाँद पर
पसीने की बूँदें चमकने लगी थीं। उन्होंने मेरे और आनन्द साहब के कंधे पर हाथ रखकर कहा
था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बेटा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">छह महीने बाद यह अपना नहीं रहेगा। इलाज का
कोई लाभ नहीं। यदि पैसे ख़र्च करना ही चाहते हो तो कहीं धर्मार्थ लगा दो। मात्र नाम
के लिए मैं दवा देता रहूँगा।</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">”</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन डॉक्टर पुरी को क्या मालूम कि बिना कोई
चारा किए जीना कितना कठिन होता है। शाम के समय मैंने सत्रह हज़ार रुपये वाली साझे खाते
की पासबुक उसके वीर के आगे रखकर कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह पैसा हम किसके लिए बचाकर रखेंगे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विवाह के सालभर बाद मुझे सिजेरियन ऑपरेशन से
एक बच्ची हुई थी लेकिन मैं उसे छह महीने भी दूध न पिला सकी। जिसने दी थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसी ने वापस बुला ली। तभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने नौकरी छोड़ दी थी। किसके लिए इतना धन
इकट्ठा करना था </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती की रिपोर्ट लाकर हम पिताजी के कमरे में
दरवाजे क़े पास खड़े थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">काग़ज़ थामे। वह
हमें इस तरह देख रहे थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मानो हम शॉपिंग
करके लौटे हों और उनके लिए फल लाए हों। हम उनकी वह नज़र झेल नही सके। जल्दी ही अपने
कमरे में चले गए।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती अभी दफ्तर से लौटा नहीं था। </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे कैसे बताएँगे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह सवाल आनन्द साहब ने मुझसे किया और फिर खुद
ही आँखों पर हाथ रखकर रो दिए। मेरे भी आँसू निकल आए। लेकिन मैंने जल्दी ही आँखें पोंछकर
पति को दिलासा दिया कि यह काम मैं करूँगी। मुझे लगा कि सास के बाद यह ज़िम्मेदारी मेरी
ही है। मैं इस घर की माँ हूँ। सोचा - यदि मैं भी रो पड़ी तो फिर सत्ती रोएगा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिताजी रोएँगे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह घर कैसे चलेगा </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रात में आनन्द साहब सैर करने चले गए। पिताजी
खा-पीकर सो गए तो मैं सत्ती के साथ कैंसर की बातें करने लगी। हम रोगियों के विषय में
पहेलियाँ-सी बूझते रहे। आख़िर हम उस जगह पहुँच गए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ रोगी बाकी बचे जीवन को सुखी बनाने के लिए संघर्ष करते हैं
और बिना दु:ख के ही मौत कबूल कर लेते हैं। और फिर मैंने डॉक्टर पुरी का फ़ैसला शक बनाकर
कह डाला।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुनकर वह डरा नहीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन उसके चेहरे की मुस्कान लुप्त हो गई।
बोला</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं खुद ही डॉक्टर पुरी
से पूछूँगा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने रिपोर्ट
उसके आगे रख दी। उस पर कैंसर तो नहीं लिखा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डॉक्टर की भाषा में कुछ और ही था। उसने एक बार देखकर रिपोर्ट
उसी तरह तह करके टिका दी। एक बार खाँसा और उठकर अपने कमरे में चला गया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं खड़ी देखती रही। वह दो-तीन मिनट अपनी मेज़
का सामान इधर-उधर करता रहा और फिर बाहर बरामदे में आकर रुक गया। सामने गेट के पास क्यारी
में लगे फूलों की ओर देखता रहा। मुझे लगा कि लो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह मौत का चक्कर शुरू हो गया!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रात में आनन्द साहब आए। पलँग पर लेटकर सिगरेट
सुलगाकर बोले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हम सत्ती का इलाज
करवाएँगे। कई मरीज़ दस-दस साल जी जाते हैं।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वे अपने मित्रों से सलाह-मशवरा करके आए थे।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने दो हज़ार रुपये निकालकर उनके सामने रख
दिए। वे खीझ उठे। गुस्से में बोले तो मुझे ख़याल आया कि ख़र्च तो मुझे ही करना है। इलाज
भी मैंने ही करना है। पति से माफ़ी माँगकर मैं सत्ती के कमरे में गई तो देखा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह सो रहा था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबह सत्ती के लिए पाय लेकर गई तो वह अभी उठा
नहीं था। उसके लंबे घुँघराले बाल उसके सुनहरे माथे पर आए थे। चौड़ा मस्तक</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घने पर छोटे बालोंवाली भौंहें और उनके बीच
बारीब-बारीक रोएँ-से मुझे शुरू से ही अच्छे लगते थे। कहते हैं - परमात्मा जिसे बहुत
रूप देता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे जल्दी ही उठा
लेता है। मन हुआ - बालों को हटाकर उसका माथा चूम लूँ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब मैं इस घर में ब्याहकर आई थी तो वह गोद
में खेलता बच्चा था। अंबालावाली मौसी ने उसे पकड़कर मेरी गोद में बिठा दिया था। यह कोई
रीति थी या फिर प्रार्थना कि परमात्मा इस गोदी में लड़के बिठाए। पर मुझे लगा था कि मुझे
याद कराया गया है कि तू इसकी माँ भी है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अपने घर में मैं अपने छोटे भाई सुभाष को स्कूल
भेजने के लिए तैयार किया करती थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यहाँ आकर सत्ती को करने लग पड़ी थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती सोकर उठा। मुझे देखकर मुस्कराया। पर
तभी उदास हो गया। शायद उसे मेरे मुस्कराते चेहरे के नीचे छिपी उदासी दिखाई दे गई थी।
आनन्द साहब भी पास आकर खड़े हो गए थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन उनका मुख खिड़की की ओर था। बोले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तू फिकर न कर</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इसका इलाज हो सकता है। हम आज क्रिश्चियन अस्पताल
चलेंगे।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अस्पताल में डॉक्टर जोसफ़ का यह कहना -</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जान बख्शना तो खुदा का काम है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">इलाज करना बंदे को</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आओ खुदा के नाम से शुरू करें।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' - </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हमें कोई तसल्ली न दे सका।
फिर भी इलाज चलता रहा। नोट काग़ज़ के पुर्जों की भाँति उड़ते रहे। एक महीने के इलाज के
बाद जब रोग खूब बढ़ गया तो फिरोज़पुर के एक साधु का इलाज चला। फिर एक इश्तहारी हकीम की
हल्दी से बनाई गई दवा चली। फिर कुरुक्षेत्र के वैद्य की</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और फिर पी.जी.आई....।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी हमेशा यही कोशिश रहती थी कि सत्ती अकेला
न रहे। हम ताश</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैरम व अन्य खेल
खेलते या फिल्में देखने चल पड़ते। ताश वह अंगूठे और उँगली को थूक लगाकर बाँटता था। रोटी
खाता तो मेरी कटोरी में से बुर्की लगा लेता। शर्त लगाता तो मेरे हाथ पर हाथ मारता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं डर जाती।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक दिन डॉक्टर पुरी के पास गई। वे बोले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैंसर छूत का रोग नहीं है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन परहेज़ में क्या हर्ज है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं ऊपर से हँस देती लेकिन अन्दर से डरती।
पर कभी-कभी मेरा प्यार इतना ज़ोर मारता कि मैं सब-कुछ भूल जाती।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक दिन हम दोनों इंग्लिश मूवी देखकर लौटे।
चौबारे की सीढ़ियाँ चढ़ते-चढ़ते सत्ती ने फिल्मी स्टाइल में सहारे के लिए अपना हाथ पेश
कर दिया। मैंने भी फिल्मी अंदाज़ में सहारा लेकर अंतिम स्टेप पर जाकर उसका हाथ चूम लिया।
वह अजीब-सी नज़रों से मुझे देखने लगा। मैं बेपरवाह</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">-</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सी कुर्सी पर बैठकर अल्मारी के शीशे में उसके चेहरे के बदलते
रंग देखती रही। वह सुर्ख होकर पीला पड़ने लगा था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या बात है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उदास क्यों हो </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने उसके कंधे पर हाथ रखकर प्यार से पूछा
तो वह मेरी गोद में सिर देकर रो पड़ा। मैंने उसके सिर और पीठ पर हाथ फेरते हुए उसे दोनों
बांहों में कस दिया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम तो मेरी जान
हो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्यारी-प्यारी!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने नि:श्वास छोड़कर अंग्रेजी में कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं ज़िन्दगी खो चुका हूँ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी इतनी-सी बात से मेरी जान निकल गई। मौत
के बारे में यह पहली बात थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो उसने कही थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खुद अपने मुँह से। मैंने उसका माथा चूमते हुए
अंग्रेजी में ही कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा सब कुछ तुझे
अर्पित है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माई डियर!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डर के कारण सत्ती की नींद उड़ गई। वह अब देर
रात तक जागता रहता। यह बात हमारी नींद भी उड़ाने के लिए काफ़ी थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक रात डेढ़-एक बजे आवाज़ आई</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे सत्ती ने पानी माँगा हो। मैंने जल्दी
में बीच का दरवाज़ा खोलकर देखा। सत्ती तकिये में मुँह दिए औंधा पड़ा था। उसके शरीर का
बड़ा हिस्सा रजाई से बाहर था। इतनी ठंड में भी प्यास लग सकती है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न जाने अन्दर क्या तूफान मच रहा होगा! यही
सोचकर मैं उसके पास पहुँची। सिरहाने बैठकर उसका सिर सहलाते हुए पूछा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या बात है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नींद नहीं आती </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नहीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो घंटे से जाग रहा हूँ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने उसे काम्पोज़ दी जो अब आनन्द साहब को</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और कभी कभी मुझे भी खाने की आदत पड़ गई थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरा शराब पीने को दिल करता है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने नज़रे उठाए बिना ही धीमे से इस तरह कहा
कि कहीं वीर जी न सुन लें।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अच्छा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डॉक्टर से पूछेंगे। अब त</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ू</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> सो जा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर मैं उसे रजाई से ढककर अपने बिस्तर पर
आकर करवटें बदलने लगी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबह काम निबटाकर डॉक्टर पुरी के पास गई। उन्होंने
फौरन कह दिया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह जो माँगता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दो। उसकी आत्मा तृप्त रखो और समझो कि यही नियति-क्रम
है। चिंता ताकी कीजिए...।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डॉक्टर पुरी का व्याख्यान दूसरों के लिए ही
है - सोचकर मैं तेज़ी से क्लीनिक से बाहर आ गई। वह क्या जाने किसी नौजवान की मौत कैसे
अन्दर से कमज़ोर और खोखला करती है! कैसे मौत का डर हमारे घर की ईंट-ईंट पर बैठ गया था!
हर चेहरे पर मातमी हाशिया चस्पाँ था। एक पिताजी ही नहीं जानते थे लेकिन पराजित-से चेहरे
देखकर वे भी डरे रहते थे। मैं उनके कई प्रश्नों का उत्तर कैसे देती - </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तू उदास क्यूँ रहती है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती दफ्तर क्यों नहीं जाता </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम लोग उसे कहाँ लेकर जाते हो </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक दिन दिल में आया कि बता दूँ - पिताजी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तुम्हारे लाडले के मरने में अब कुछ समय ही
शेष है। हम उसे हर उस जगह पर लेकर जाते हैं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जहाँ कैंसर का इलाज होता है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक शाम सत्ती पीकर आया। लड़खड़ाते कदमों से अपने
कमरे में जाता हुआ वह दहलीज़ पर गिर पड़ा। मैंने सहारा देकर उठाया। उसने मेरे गले में
बांह डाल ली और बिस्तर पर गिरते हुए मेरी चुन्नी खींचकर अपने मुँह पर लपेट ली। आधी
चुन्नी मेरे कंधे पर थी और आधी उसके मुँह पर। वह रो रहा था - शायद मौत के डर से। मौत
से पहले आदमी अपनी असफल कामनाओं के बारे में क्या सोचता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने सोचा और डर गई।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डेढ़ेक घंटे बाद उसका वीर उसे देखने आया तो
वह उल्टियाँ कर रहा था। उसमें खून के धब्बे थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो मैंने आनन्द साहब की नज़र से बचाकर जल्दी से पोंछ दिए।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अगले दिन इतवार था। हमेशा की तरह हवन करने
बैठे तो सत्ती का मन टिक नहीं रहा था। पहले वह श्रद्धापूर्वक बैठा करता था। शाम के
समय संध्या भी करता था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आचमन करता था और
उसका वीर तथा मैं बड़े दिल से मंत्रोच्चार करते - जीवेम शरद: शतम्। पिताजी पिल्लर के
सहारे बैठे सिर्फ़ सुनते रहते।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती ने अनमने भाव से हवनकुंड में अग्नि प्रज्वलित
की और हर मंत्र के बाद स्वाहा कहकर आहुति डालता-डालता अचानक रुक गया। पीछे हटकर दीवार
का सहारा लेकर बैठ गया और आँखें बंद कर लीं।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम को वह फिल्म देखकर लौटा। थोड़ी देर बैठकर
दवा खाई और बाहर जाने लगा। मैंने रोक लिया। अल्मारी में से शराब का क्वार्टर निकालकर
मेज़ पर टिका दिया। वह मुस्करा दिया। मैंने कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घर में बैठकर पी ले। तायाजी के यहाँ नहीं जाना। जाने वहाँ क्या-क्या
खा आता है!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">च</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे अच्छा नहीं लगता था कि वह रिश्तेदारों के यहाँ खाए-पिए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनके आवारा लड़कों के संग बैठकर शराब पिए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बाद में बातें मुझे सुननी पड़ें। उनकी बहू संतोष
की जुबान गज़भर की है। और वैसे भी उसका चाल-चलन ठीक नहीं। पता नहीं किसको चौबारे पर
लिए बैठी रहती है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं रसोई का काम निपटाकर आई तो वह सारी बोतल
खत्म किए बैठा था। उसने पूछा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वीरजी कितने बजे
आएँगे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शायद सवेरे आएँ। रास्ते में उन्हें अम्बाला
भी जाना है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मौसी के पास।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">और है क्या </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने नज़र गिलास की ओर करते हुए हिचकिचाते हुए
पूछा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन हुआ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जवाब दे दूँ - अधिक नुकसान ही करेगी। फिर सोचा - अब दो-ढाई महीनों
में क्या होना है !</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पर दूँगी नहीं।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने हँसते हुए
कहा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह निराश-सा हो गया तो मुझे एकदम-से उस पर
प्यार आ गया। मरनेवाले से झूठ बोलना</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे धोखा देना</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे पाप-सा लगा।
मैंने उठकर अल्मारी खोल ली। वह मेरे साथ आ खड़ा हुआ। उसकी साँस तेज़ हो रही थी। मैंने
उसे क्वार्टर में से बचाकर रखी हुई भी दे दी। उसने शीशी पकड़कर मेरे कंधे चूमकर रस्मी
तौर पर धन्यवाद किया। शायद कुछ और भी कहा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन मैंने वह सुना नहीं। एक लहर मेरे शरीर को कँपाती हुई-सी निकल गई थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं सामने कुर्सी पर बैठ गई थी। वहाँ बैठकर
उसे देखती रही। उसने दूसरा गिलास रखकर उसमें भी उँडेल दी। न जाने उसे मेरे दिल की बात
कैसे मालूम हुई! आदमी ज्यों-ज्यों मौत के करीब होता जाता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी छठी ज्ञानेन्द्रि तेज़ होती जाती है शायद।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे न-न करते भी उसने मुझे बांहों में कसकर
दवा की तरह वह तीखी कड़वी चीज़ पिता दी। जीवन में दो बार पहले भी मैंने यह पी थी। एक
बार कुँआरी थी मैं तब</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सहेली के घर। तब
तो कुछ पता ही नहीं चल पाया था। और दूसरी बार आनन्द साहब के साथ मिलकर पी ली थी। अच्छी-खासी
चढ़ गई थी। बहुत कड़वे-मीठे अनुभव हुए थे। लेकिन सुबह उठने के बाद मेरी तबीयत इतनी खराब
हो गई थी कि फिर तो कभी मुँह लगाने से मैं डरती रही।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन उस दिन प्यारे सत्ती का कहना न ठुकरा
सकी। यूँ लगता था कि मैं उसकी कोई भी बात ठुकराने योग्य नहीं रही। वह कहकर तो देखे।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं रोटी परोस कर लाई तो उसके हाथ बुर्की तोड़कर
मुँह में डालते हुए ग़लतियाँ कर रहे थे। दरअसल बुर्की तोड़ते हुए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब्ज़ी लगाते हुए भी उसकी नज़र मुझे पर टिकी
थी। उसने खाना बंद कर दिया। सहसा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तेज़ स्वर में भाभी जी कहकर मेज़ पर बांहें टिकाकर बैठ गया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने प्यार से उसका सिर सहलाते हुए कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चल उठ। लेट जा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सो जा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने चेहरा ऊपर उठाया तो लाल सुर्ख हो रहा
था। </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खें भी लाल थीं। मैं समझ गई कि वह क्या चाहता है। मेरा दिमाग सुन्न होता जा रहा
था। मैं सोच रही थी कि हिंदू धर्म उस आत्मा के लिए क्या कहता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो नारी-प्रेम के लिए भटकती हुई अपना शरीर
छोड़ जाए </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं उसे सहारा देकर उसकी बिस्तर तक ले गई।
मुझे लगा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे पैर भी ठीक
से नहीं टिक रहे थे।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">रजाई उस पर ठीक करके मैं हटने लगी तो उसने
मेरी बांह पकड़ ली। बोला</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे एक बार निर्मल से मिला दो।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे अन्दर से हूक निकल गई।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं कहाँ से लाऊँ तेरे लिए निर्मल </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे प्यारे सत्ती</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह तो तुझे एक बार भी देखने नहीं आई। तेरा
ससुर आया था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हालचाल पूछकर चला
गया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">विवश होकर</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दिल पर एक बोझ लेकर मैं उसके बिस्तर पर बैठ गई। उसे चूमा और
प्यार से उसका सिर उठाकर अपनी गोद में ले लिया। उसने बेबसी में बांहें फैलाईं और मुझे
बांहों की सख्त पकड़ में ले लिया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे डरा हुआ बच्चा अपनी माँ से चिपट जाता है।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक बार तो मैं जड़ हो गई। फिर न उसे भान रहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न मुझे कि हम कौन थे। मैं उसकी भाभी थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहन थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">माँ थी या पत्नी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे सामने उसका चमकता माथा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">घनी भवों और पतले होंठोंवाला चेहरा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या चेहरा भी नहीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">केवल शरीर था... अग्नि में तपे लोहे-सा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">या केवल आत्मा थी - निश्छल</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">निर्विकार और न जाने क्या-क्या</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिस पर कोई आवरण नहीं था। आत्माएँ नंगी थीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कपड़े तो शरीरों पर थे... बस</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवन हो रहा था। आहुति पड़ रही थी। हर आहुति
पर अग्नि प्रचंड होती थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">स्वाहा-स्वाहा</span><span style="font-family: SimSun; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;"> की ध्वनि हो रही थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शांतिपाठ हुआ तो वह थकान से चूर-सा सोने लगा।
मैं उसके साथ लेटी उसके मासूम चेहरे की ओर देखती रही। मुझे तब याद आया कि उसके नक्श
उस लड़के से मिलते-जुलते थे जिसे एक बार देखने के लिए मैं कितनी देर मुंडेर पर खड़ी रहती
थी। मैंने उठकर उसे भवों के बीच चूमा। रजाई देकर अपने बिस्तर पर आ पड़ी। सोचती रही
- हमने क्या किया है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या हम धर्म की
नज़र में पथभ्रष्ट हो गए हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नरक के भागी बन
गए हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे लगा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने धर्मग्रंथों में जो कुछ पढ़ा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह झूठ है। सच यही है जो परिस्थितियाँ हमें
देती हैं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसमे ब्रह्महत्या
भी पाप नहीं हो सकती।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबह इतवार था। आनन्द साहब सात बजे ही आ गए।
शायद वे हर इतवार के हवन करने के नियम को भंग नहीं करना चाहते थे। इसके साथ उनका कोई
वहम जुड़ा होगा। मैंने सत्ती को जगाया कि उठकर नहा ले।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हवनकुंड के इर्द-गिर्द आनन्द साहब मेरे बाएँ
बैठे थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती दाएँ। सामने
पिताजी बैठे थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिलर का सहारा
लेकर। हवनकुंड के इर्द-गिर्द चारों दिशाओं में पानी गिराकर शरीर के सभी अंगों के लिए
शक्ति की प्रार्थना करके मैंने अंजुरी में से पानी के कतरे ऊपर फेंकने के साथ-साथ सत्ती
पर भी फेंक दिए। तभी मुझे लगा - हम इतनी उम्मीदें बाँधते हैं शारीरिक अंगों की शक्ति
के लिए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सौ साल जीने के लिए</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती के पास तो अब तीस दिन भी बाकी नहीं रहे!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरे कमरे में जाकर मैंने आनन्द साहब से पूछा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुरुक्षेत्र वाले वैद्य ने क्या बताया </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या बताता! बोला - बीमारी पक चुकी है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दवा लेनी हो तो ले जाओ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वरना न सही। मैं पंद्रह दिन के लिए दवा ले
आया हूँ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बरामदे में हवनकुंड में से ज्वाला प्रज्वलित
हो रही थी। पिताजी पिलर के सहारे बैठे थे। उनकी नज़र कभी सत्ती की ओर उठती</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी अग्नि की ओर तो कभी आसमान की तरफ़।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने गहरा नि:श्वास छोड़ा तो आनन्द साहब ने
पूछा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों न पी.जी.आई.</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़ ले चलें। एक नया इलाज होने लगा है वहाँ।
रान पर लकीरें डालकर दवाई पेट में कर देते हैं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सप्ताह भर उसका असर देखते हैं। साथ ही</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बिजली भी लगाते हैं। कितने रुपये बचे हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बहुत हैं... जैसी आपकी इच्छा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहकर मैं रसोई में चली गई। सोचती रही - मालूम
नहीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किसे कहाँ-कहाँ की दवा
खाकर</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कहाँ किस बिस्तर पर मरना
है। चंडीगढ़ क्या बनेगा </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चलो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हर्ज ही क्या है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम के समय सत्ती दिनभर घूमकर आया तो उसका
दिल टिकता ही नहीं था। वह संकेत करके मुझे चौबारे में ले गया। घुमा-फिराकर बात करने
लगा। मैं समझ गई</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसका दिल पीने
को हो रहा है। लेकिन आनन्द साहब का डर था। मैं उसे सब-कुछ वहीं पकड़ा आई।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आनन्द साहब साबूदाना लेने बाज़ार गए तो सत्ती
तुरन्त नीचे उतर आया। रसोई में मेरे पीछे खड़ा हो गया। उसकी साँस बहुत तेज़ चल रही थी।
मैंने पलटकर देखा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसकी आँखें भी
लाल थीं। उसने अंग्रेजी में कहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">प्लीज़</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">किस मी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैंने उसके माथे पर से बाल हटाए और कसकर उसे
चूम लिया और कुछ देर उसे उसी तरह सीने से सटाकर खड़ी रही। तभी महसूस हुआ कि यहीं से
पाप शुरू होता है</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जब मनुष्य अपने
स्वार्थ के लिए कुछ करता है। मैं एकदम पीछे हट गई। लेकिन वह नहीं हट रहा था। मैंने
समझाया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसे आनन्द साहब का डर दिया
व तसल्ली दी तो वह बरामदे में जाकर बैठ गया। इसी कारण मैंने सफ़ाई और बर्तनों के लिए
घर पर काम करने आने वाली लड़की हटा दी थी। इसी डर से मैं उसे ताया की बहू संतोष के पास
नहीं जाने देती।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाना खाकर आनन्द साहब सैर करने निकले तो सत्ती
फिर से बच्चों की तरह जिद्द करने लगा। मेरे रोकते-रोकते उसने बेडरूम की बत्ती बुझा
दी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह शांत होकर सुस्ताने लगा तो मुझे लगा मानो
मेरा मरनेवाला बच्चा मेरे साथ लेटा है। मैं उछलते दूध वाली छाती उसके मुँह में दे देती
हूँ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन उसमें चूँघने की
शक्ति नहीं... मुझे होश आया तो मैं उसी तरह सत्ती को लिए बैठी थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे कोई माँ अपने दूध-पीते बच्चे को दूध पिलाती
सो चली हो और फिर बच्चा भी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उठकर मैं तेज़ी से बाथरूम में गई। ब्रश लेकर
कुल्ला किया। मेरे अन्दर डर बैठ गया। शुरू-शुरू में मैं अपने होंठ बचाने के लिए मुँह
पर कपड़ा रखती थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन कुछ उसके
ज़ोर डालने पर व कुछ अपनी बेबसी में मैं यह भूल ही बैठी कि वह कैंसर का रोगी था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दोपहर में डॉक्टर पुरी के पास गई। उन्हें नई
आई नौकरानी के साथ सत्ती की बात जोड़कर बताई तो वे बोले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई बात नहीं। नो इन्फेक्शन।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन मेरा वहम दूर न हुआ।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़ में हमारे कई संबंधी हैं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन हम किसी के यहाँ नहीं गए। रोगी के साथ
जाना क्या अच्छा लगता </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अस्पताल के पास
पंद्रह सेक्टर में एक कमरा-रसोई किराये पर लेकर रहने लगे। अस्पताल से फारिग होकर हम
देवर-भाभी पकाते</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">खाते</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">ताश खेलते</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम को सैर के लिए निकल जाते। शॉपिंग सेंटरों में लोगों की भीड़
में सत्ती का मन लगता था। वह जो भी पसंद करता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं खरीद देती। कई कॉस्मेटिक्स वह मेरे लिए भी पसंद करता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं वह भी खरीद लेती। एक दिन उसने एक स्कॉर्फ
पसंद किया। इतने गहरे लाल</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">नीले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पीले रंगों का वह स्कॉर्फ मुझे क्या अच्छा
लगता भला</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन सत्ती की
ख्वाहिश थी या जिद्द</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मुझे दुकान से
वही बाँधकर उसके साथ चलते हुए घर तक आना पड़ा। उसी को बाँधकर बिस्तर पर लेटना पड़ा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सर्दी जा चुकी थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो भी<span style="mso-spacerun: yes;">
</span>वह चाहता था कि रात को दरवाजे-खिड़कियाँ बंद रहें। नारी को देखने की उसकी भूख
मिटती नहीं थी। कभी-कभार वह मुझे देखता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सोचता और फिर मेरी छातियों में नाक घुसाकर रोने लग जाता।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अस्पताल में मुझसे कोई पूछता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्यों बीबी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह तेरा भाई है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कह देती। यदि कोई पूछता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तेरा बेटा है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं तब भी </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">हाँ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कह देती। यदि कोई
पूछती</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">यह तेरा क्या लगता
है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं चुप ही रहती। क्या
बताती </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चंडीगढ़ में वह मेरा पति
बनकर रह रहा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे शरीर का स्वामी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अब औरत उसके लिए कोई भेद</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कोई रहस्य नहीं रही थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक रूटीन बन गई थी। उसका अपना शरीर दिनोदिन
कमज़ोर होने लगा था - बिजली के इलाज के कारण या उसकी मानसिक अवस्था के कारण</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कुछ निश्चित कहा नहीं जा सकता। उसकी जिद्द
व माँग भी कम होने लगी थी। खाने-पहनने से भी उसका जी उचाट होने लगा था। वह कभी शराब
पीता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कभी समाधियाँ लगाता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">तो कभी गीता के श्लोक उच्च स्वर में पढ़ता रहता
- नैनं छिंदन्ति शस्त्राणि। मैं सोचती कि बार-बार उसका यह श्लोक-पाठ किसी को कैसे सहारा
दे सकता है! आत्मा के अमर-अजर होने से उसे क्या फ़र्क पड़ता है!</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पी.जी.आई. का कोर्स पूरा करके हम घर लौटे तो
अब उसे दलिया खाना भी मुहाल हो गया था। कभी-कभी हालत एकदम बिगड़ जाती। साँस लेना मुश्किल
हो जाता। वह सुबह से शाम तक बरामदे में अपनी खाट पर लेटा गेट की ओर देखता रहता। कभी-कभी
अचानक डर जाता। उसकी बांह</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">टाँग या सारा शरीर
काँप् जाता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे बच्चे सपना
देखकर डर जाते हैं।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">शाम को चाय के समय पिताजी ने सत्ती को बुलाया।
वह सामने कुर्सी पर आ बैठा। पिताजी देखते रहे। फिर कुछ फुसफुसाकर हाथ जोड़कर उन्होंने
आँखें मींच लीं। मैंने सत्ती को संकेत करके उठा दिया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक दिन बरामदे में सत्ती को सिगरेट पीते हुए
छोड़कर रसोई में गई तो चीख सुनाई दी। मैं दौड़कर आई - वह आरामकुर्सी से गिर पड़ा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सिगरेट फर्श पर पड़ी सुलग रही थी। तनिक सहारे
से वह उठ बैठा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">बोला</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">भाभी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरी साँस रुकने लगी थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं उसके गले पर देसी घी मलती रही।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आख़िर डेड लाइन भी आ गई। वह आख़िरी रात थी। मुझे
नींद नहीं आ रही थी। आनन्द साहब गायत्री मंत्र का पाठ कर रहे थे। लेकिन सत्ती सो रहा
था। मैं इसी दौरान दो बार उसे देख चुकी थी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">अचानक उसकी कठिन साँसों की आवाज़ रुक गई। कुछ
क्षण मैं साँस रोककर लेटी रही। फिर उठकर उसके कमरे में गई। धीमे-से चादर का पल्लू हटाकर
देखा - उसकी साँस चल रही थी। लेकिन उसका चेहरा पीला हो गया था। झुककर मैं उसके चेहरे
को निहारती रही</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">चेहरा जो कभी लाल
गुलाब था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह रात निकल गई - डॉक्टर पुरी की डेड लाइन।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सुबह उठकर आनन्द साहब ने फिर हवन किया। पिताजी
के हुक्म के अनुसार कितना सारा अनाज व वस्त्र सत्ती के हाथ से दान करवाया। तीसरे पहर
सत्ती आरामकुर्सी पर बैठा-बैठा गिर पड़ा। आनन्द साहब घर पर ही थी। हम जल्दी में उठाकर
डॉक्टर पुरी के क्लीनिक ले गए। उन्होंने न जाने कैसे व क्या किया कि साँस ठीक हो गई।
फिर दस ही दिन में सेहतमंद होकर उसने डॉक्टर पुरी को भी हैरान कर दिया। वह घोड़े-जैसा
तगड़ा हो गया था। सब कुछ खाता-पीता और आवारागर्दी करता। फिर वह वही सब काम करने लगा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो मुझे पसंद नहीं थे</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिनके कारण मुझे उस पर और खुद पर शर्म आती।
अक्सर वह संतोष के पास उसके चौबारे में बैठा रहता। तायाजी के लफंगे लड़कों के साथ पीता
व लचर-सी हरकतें करता। ज़बरदस्ती मेरे पर्स में से पैसे निकालकर ले जाता। यहाँ तक कि
कभी मैं उसे प्यार करती तो उसकी नज़र में वह प्यार ही न दिखाई देता। लगता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे कोई बदमाश देखता हो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे मुझे पकड़ना उसका अधिकार हो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे किसी से भी कोई चीज़ उधार ले लेना या माँग
लेना उसका हक बन गया हो। वह दूसरों के सिर पर पलने वाला बदमाश बन गया था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जिसकी बदमाशी का कारण शक्ति नहीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">कैंसर था। कैंसर उसे मार रहा था और कैंसर द्वारा
वह हमें मार रहा था।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">डेढ़-एक माह बाद उसकी तबीयत फिर बिगड़ने लगी।
थूक में खून जैसा कुछ निकलता तो वह दहल जाता। आनन्द साहब घबरा जाते। मैंने फिर दवाइयों
पर ज़ोर दिया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक शाम थके-हारे आनन्द साहब सोचते हुए बोले</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">न जाने और कितनी देर यह...नरक...</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">परमात्मा का नाम लो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सब दु:ख कट जाएँगे।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उनकी बात का उत्तर मैंने दे तो दिया</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">लेकिन यह मेरी समझ में नहीं आ रहा था कि वह
किसके नरक की बात करते थे - सत्ती के</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">पिताजी के या अपने </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मन में आया कि
कह दूँ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जो कुछ तुम भोग रहे हो</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह नरक है तो जो मैं भोग रही हूँ</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">वह क्या है </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">सत्ती दिन में न जाने कहाँ घूमता रहता लेकिन
अँधेरा होते ही घर लौट आता। वह डरा-सा होता और रात को बिस्तर पर पड़ा-पड़ा धर्मग्रंथ
पढ़ता रहता। उसका चेहरा सदा गेट की ओर होता था। कभी-कभी उसके चेहरे पर इतनी शांति होती
कि भक्तों के चेहरों पर भी क्या होती होगी। लेकिन कभी इतनी व्याकुलता होती कि लगता</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">जैसे वह बहुत जल्दी में है। मानो वह किसी की
प्रतीक्षा में हो। मानो कोई प्लेटफॉर्म पर बैठा गाड़ी का इंतज़ार कर रहा हो या मानो गाड़ी
निकल गई हो और प्लेटफॉर्म सूना पड़ा हो।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">एक दिन वह पालथी मारे बैठा था</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आँखें मूँदे। मैं उसके सामने जा खड़ी हुई। उसने
आँखें खोलीं</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">फिर बंद कर लीं
और हाथ जोड़कर सिर झुका दिया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मरने से एक रात पहले न जाने उसे कैसे मालूम
हो गया था। उसने संकेत से मुझे अपने पलंग पर बुलाया। बीचवाले दरवाजे क़ी बोल्ट लगाकर
मैं उसके पास बैठ गई। फिर उसके आग्रह पर साथ लेट गई। वह मेरी ओर देखता रहा</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">देखता ही रहा। फिर उसकी बुझी-सी आँखों में
आँसू आ गए। एकाएक मैंने उसका चेहरा अपनी छाती से लगा लिया। </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">''</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">क्या बात है मेरे बच्चे </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मेरे मुख से अकस्मात् निकल पड़ा।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">उसने आँखें मींच लीं जैसे ध्यान में चला गया
हो।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">दूसरी सुबह उसने बेट-टी नहीं पी। नहाकर अगरबत्ती
जलाई और पाठ करने बैठ गया। अभी प्रारंभिक मंत्र ही पढ़ा होगा कि उसके हाथ में से पुस्तक
गिर गई और वह फ़र्श पर टेढ़ा हो गया।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">मैं रसोई में से भागते हुए आई। उसे संभाला
तो मेरी चीख़ निकल गई। आनन्द साहब काँपते हुए-से दौड़े आए। लेकिन वह घटित हो चुका था
जिसकी प्रतीक्षा सत्ती को थी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-bidi-language: HI;">आनन्द साहब को
भी और मुझे भी। आज इस घटना को हुए कोई एक साल बीत गया। लेकिन मुझे इस सवाल का जवाब
नहीं मिल रहा कि वह मेरा कौन था </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">?</span><br />
<div style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"> ------</span></div>
<br />
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--></span><br />
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
<w:UseFELayout/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
</span><br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; line-height: 115%; mso-ansi-font-size: 11.0pt;">नोट :- अप्रेल 13 अंक की
अन्य पोस्ट अर्थात ‘पंजाबी आत्मकथा/स्व-जीवनी’ के अन्तर्गत धारावाहिक रूप से
प्रकाशित पंजाबी के प्रख्यात लेखक प्रेम प्रकाश की आत्मकथा ‘आत्म माया’ का अगला भाग
और ‘पंजाबी उपन्यास’ के अन्तर्गत बलबीर सिंह मोमी के उपन्यास ‘पीला गुलाब’ की अगली
कड़ी पढ़ने के लिए ‘पुरानी पोस्ट’ पर क्लिक करें अथवा नीचे दिए हुए लिंक को क्लिक
करके खोलें- </span></span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<o:OfficeDocumentSettings>
<o:RelyOnVML/>
<o:AllowPNG/>
</o:OfficeDocumentSettings>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
<w:UseFELayout/>
</w:Compatibility>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin-top:0in;
mso-para-margin-right:0in;
mso-para-margin-bottom:10.0pt;
mso-para-margin-left:0in;
line-height:115%;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal">
<span style="font-family: "Mangal","serif"; line-height: 115%; mso-bidi-font-size: 14.0pt;"><a href="http://kathapunjab.blogspot.in/search?updated-max=2013-04-02T14:51:00%2B05:30&max-results=5">http://kathapunjab.blogspot.in/search?updated-max=2013-04-02T14:51:00%2B05:30&max-results=5</a></span></div>
</div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-79111444812450637252013-04-02T14:44:00.001+05:302013-04-02T15:16:01.690+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">आत्मकथा/स्व-जीवनी</span>(13)</span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKxV-tin9QbPRcozq_KrH5YiCykv5BNr4wt1QDxyRwfNDeBTy2gmcNvUlGXCuKfPF1UhtDWiUHF5g3qk1EbgQBhKAH5Xmyjqbdl_35EiD_DEBaAwkqf7knA3D_VhgHfW1fXvXcdqMcNStp/s1600/10.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="299" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgKxV-tin9QbPRcozq_KrH5YiCykv5BNr4wt1QDxyRwfNDeBTy2gmcNvUlGXCuKfPF1UhtDWiUHF5g3qk1EbgQBhKAH5Xmyjqbdl_35EiD_DEBaAwkqf7knA3D_VhgHfW1fXvXcdqMcNStp/s400/10.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<b><u><span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="text-decoration: none;"><br /></span></span></u></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश
का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना शहर में </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी
काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958
<span lang="HI">तक लिखते रहे। एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद
समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों</span></span></i></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiArbeCdOCi14Jqe6yYbmV4ydH3ekiHPOUf2waObn3CT1Hyj424ja8xylCK3oCct5Gh95m7F96_DCLS5Y2RGC8_f447YnnMqLEIlhpVXGs1QDxu8QfcRjj55c9Eu7CMIVCU9GUUaRfAA1bm/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiArbeCdOCi14Jqe6yYbmV4ydH3ekiHPOUf2waObn3CT1Hyj424ja8xylCK3oCct5Gh95m7F96_DCLS5Y2RGC8_f447YnnMqLEIlhpVXGs1QDxu8QfcRjj55c9Eu7CMIVCU9GUUaRfAA1bm/s320/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="211" /></a></i></div>
<div style="text-align: justify;">
<i> <span style="color: #990000;">में पत्रकारिता से जुड़े रहे। 1990 <span lang="HI">से </span>2010 <span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में
विश्वास रखने वाले इस लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू
में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन
नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी
संबंधों की पेचीदा गांठों को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के
एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की
ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य
मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर
</span>1992<span lang="HI"> मे साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी
वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी
संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983), '<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986),
'<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990), '<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995),
'<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001), '<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी
में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर
स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' 1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे
अंदर बंदे</span>' (1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'(
2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999), '<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005)
<span lang="HI">प्रमुख हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का
अन्य भाषाओं से पंजाबी में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र
प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का
अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला
कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>, <span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी शुचिंदर नाथ सानियाल की
आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>',
'<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा काशीनाथ सिंह की चुनिंदा
कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">1982), <span lang="HI">गुरूनानक
देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई वीर सिंह वारतक
पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992),
<span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994), <span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996), <span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97),
<span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">593, <span lang="HI">मोता सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">फोन : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span></i></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेम
प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी
अनुवाद</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष
नीरव </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: 14.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">रुकमणी</span><span style="font-size: 14.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 14.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">वाली बेनाम बहन</span></span><span style="font-size: 14.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह कहानी लिखते समय मेरे पास कुछ अनुभव
अपना था और अधिकांश मेरे मित्र राजकुमार का था। राजकुमार जिसने मुझे इस कहानी का
बहुत सारा मसाला दिया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मेरा अनुभव तो इतना ही था कि मैं अपने
गाँव बडगुजरां गया हुआ था। यह सन् </span><span style="font-size: 12.0pt;">1961-62</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> के आसपास की बात होगी। शायद यह उन दिनों
की बात है जब मैं जालंधर छोड़कर खन्ना में जाकर बसना चाहता था। मेरी मानसिक स्थिति
बहुत अच्छी नहीं थी। अक्सर उदासी का दौरा पड़ा रहता था। मुझे अपना दिन टिकाने के
लिए गोली खानी पड़ती थी। मुझे चारों ओर निराशा ही निराशा दिखलाई देती थी। इस आस में
बैठा था कि कोई राह अपने आप दिख जाए शायद। गाँव में मैं दिन भर पसीना बहाकर खेती
का काम करता था और रात में कोई किताब पढ़ता पढ़ता सो जाता था। या जिस्म इतना थक जाता
था कि पता ही नहीं चलता था कि कब किताब हाथ से गिर जाती थी। गोली शाम के वक़्त
खाता था। दिन ढलते देखकर मुझे कुछ होने लग पड़ता था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">उन दिनों में मेरे बच्चे भी मेरे पास थे।
पता नहीं किस काम से हमारे दूर के रिश्तेदार की जवान लड़की दरशी हमारे पास रहने आई
हुई थी। वह मुझसे कभी अंग्रेजी भी पढ़ लेती थी और साथ ही मुझसे मजाक भी कर लिया
करती थी। वह मुझे </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">ओ मास्टर जी</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">कहकर बुलाते हुए हँसा करती थी। वैसे मुझे </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">वीर जी</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">कहती थी। एक दिन मेरा परिवार खन्ना गया हुआ था। माँ और छोटे भाई की
घरवाली बाहर जंगल-पानी के लिए गई हुई थीं। बच्चे भाई वाली बैठक में बैठे पढ़ रहे
थे। सर्दियों का मौसम था। दरशी और मैं चूल्हे के आगे बैठे मूंगफली भून भूनकर खा
रहे थे। वह अपने मुँह का छिलका फूंक मारकर मेरी ओर फेंक देती और हँस पड़ती। जब वह
ऐसा करने से न रुकी तो मैंने उसकी चुटिया के नीचे से गर्दन को पकड़कर हिलाया। वह
हँसती रही। लेकिन शरारतें करने से बाज़ न आई। मैंने उसके कंधे पर चिकौटी काटी तो
उसने मेरी बांह पर काट ली। फिर मैंने उसकी बगल में चिकौटी भरी तो उसने मेरी गाल पर
भर ली। वह जवाबी हमला करके अंदर कमरे में जा घुसी और अपनी बिस्तर में जाकर लेट गई।
मैंने ओढ़ी हुई रजाई के अंदर से हाथ डालकर उसके चिकौटी काटी। उसने अचानक अपना हाथ
बाहर निकालकर मेरे पेट पर चिकौटी भरी। मैंने रजाई में फिर हाथ डाल तो मेरा हाथ
उसकी छाती पर जा पड़ा। वह हँसती रही और हमारे हाथ ये खेल खेलते रहे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">रात में मैं पशुओं वाले कोठे में सोता था।
मैं नांद और रस्से देखकर अपनी चारपाई पर बैठकर लालटेन की रोशनी में किताब पढ़ने लग
पड़ा। तब तक बिजली नहीं आई थी। दरशी दूध लेकर आ गई। पहले यह काम मेरी पत्नी किया
करती थी। मैंने गिलास पकड़कर दीवार की अल्मारी में रख दिया। वह मेरे सिरहाने की तरफ़
बैठ गई। बोली</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">तू इसे पी ले</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुझे गिलास लेकर जाना है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">जब मैंने गिलास न उठाया तो वह मेरी बांह
पकड़कर गिलास उठवाने लग पड़ी। पता नहीं उसी समय मेरे मन </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">में </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्या आया कि मैंने उसको पकड़कर चूम लिया।
यह हरकत जब मैं दूसरी बार करने लगा तो वह उठकर खड़ हो गई। बोली</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मैं तेरी बहन लगती हूँ।... कोई देखेगा तो क्या कहेगा </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मैं बिल्कुल ढीला पड़ गया। लेकिन वह गिलास
उठाकर जाते समय मेरे सिर का अंगोछा उतार गई। कुछ दिनों बाद वह चली गई। तीन महीनों
के अंदर अंदर उसका विवाह हो गया। उसकी मंगनी हो रखी थी। कभी-</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">कभी</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> मेरा दिल करता कि वह खन्ना</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">समराला</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पटियाला</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">लुधियाना या जालंधर
के किसी भी बस-स्टैंड पर अचानक मिल जाए। परंतु वह दोबारा नहीं दिखाई दी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">कई बरस बाद मेरे मित्र राज कुमार ने मुझसे
मेरी यह बात सुनकर अपनी आप-बीती सुनाई। उसका गाँव जालंधर के म्युनिसिलप एरिये में
ही है। मैं कभी–कभी उसके गाँव चला जाता था। गर्मियों में शाम के वक्त उसके
कच्चे-पक्के कोठे पर बिछी चारपाइयों पर बैठकर बातें करने में बड़ा आनंद आता था।
उसकी पंडितानी लकड़ी की सीढ़ी चढ़कर हमारे लिए चाय का लौटा और काँच के दो गिलास ऊपर
मुंडेर पर रख जाती थी। हम दोनों के पास अपने अपने ब्रांड की सिगरेटों की एक एक
डिब्बी हुआ करती थी। अस्त होते सूरज की धूप को उनकी घनी नीम रोक लिया करती थी। इस
तरह कोठे पर बैठकर चाय और सिगरेटें पीते हुए बातें करने में हमें बहुत आनंद आता
था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">राज कुमार ने जो बात सुनाई थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह मैं शायद उतने स्वाद से नहीं सुना </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">सक</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">ता जितने स्वाद से उसने सुनाई थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर अपने शब्दों और
अपने अंदाज में मैं सुना रहा हूँ।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">अभी मेरा विवाह नहीं हुआ था। वैसे मंगनी
हो चुकी थी। मैंने उसे देख रखा था। एक रिश्तेदार के घर विवाह में देखी थी। सुंदर
लगती थी। हम लोग पाकिस्तान से लुटे-पिटे आए थे। माँ हमारी उधर गुज़र गई थी। बस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">भापा जी और हम दोनों भाई थे। भापा जी ने थोड़ी-बहुत दुकान चला ली थी। मैं
दसवीं करके कच्ची नौकरी करने लग पड़ा था। मैं आटा गूंध लेता था और सामने तंदूर पर
से रोटियाँ लगवा लाता था। दाल-सब्ज़ी भी बना लेता था। सभी रिश्तेदार और गाँव वाले
भी मेरे विवाह पर ज़ोर दिए जाते थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">एकबार हमारी मौसी फिल्लौर आई। उसने भापा
जी को मना लिया विवाह के लिए।... नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मेरे विवाह के लिए। वह लड़की उसके जेठ के
ससुराल से थी। पर मैंने देख नहीं रखी थी। वह बैसाख का पक्का करके चली गई। अब मुझे
खुशी भी थी और चिंता भी हुई कि मैं क्या करुँगा। मुझे तो कुछ पता ही नहीं था। एक
और बात... अख़बारों</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पत्रिकाओं में मर्दानी बीमारियों के
विज्ञापनों का मारा हुआ था मैं। जैसे -</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्या आपने अपनी जवानी का खुद ही सत्यानाश
किया है </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्या आप पत्नी के योग्य नहीं रहे </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">शीघ्रपतन </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">और पता नहीं क्या-क्या... लगता कि ये सारी
बीमारियाँ मुझे हैं। मैं चोरी छिपे दवाइयाँ खाया करता था। दफ़्तर का एक मित्र ला
देता था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">लो जी</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">विवाह से बीसेक दिन
पहले मौसी आ गई। पाकिस्तान में जब मेरी माँ जीवित थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">तब भी वही मौसी आकर काम किया करती थी। संग </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">में</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> उसकी इकलौती बेटी होती थी। हम उसे </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">दुलारी</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">कहकर बुलाते थे। वह अपने विवाह के बाद
करीब तीन मही</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">ने</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> तक अपनी ससुराल में रहकर लड़-झगड़कर लौट आई
थी। फिर छोड़ने-छुड़ाने का शोर पड़ गया था। सुंदर बहुत थी। पर बोलती बहुत थी। मुँहफट
थी। हमारे भापा जी उसको ठीक नहीं समझते थे</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर विवाह के अवसर
पर तो उनकी बहुत ज़रूरत थी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">वे आईं तो घर में रोटी अच्छी प्रकार से
पकने लग पड़ी थी। कपड़े</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">गहने बनने लग पड़े थे। दोनों ने कमरा और
रसोई बांट ली। मैं कोठे पर सोता था। मौसी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">दुलारी और छोटा भाई नीचे आँगन में सोते
थे। भापा जी पशुओं वाले कोठे के अहाते में सोते थे। एक रात मौका मिलने पर दुलारी
ने भी अपना बिस्तर कोठे पर कर लिया। रात को हम बातें करते करते </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">सो</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"> जाते। सवेरे हम जल्दी उठकर नीचे आ जाते।
एक इतवार को हम देर से जागे। मुझे उसने दूर के कोठे की तरफ़ इशारा करके देखने को
कहा। कई कोठे छोड़कर छीबियों के कोठे पर उनका दिल्ली में नौकरी करता लड़का और उसकी
नव-ब्याही बीवी मच्छरदानी में पड़े थे। बीवी उठी तो उसने अंगी और चड्ढी पहन रखी थी।
पेटीकोट और कमीज़ पहनकर वह नीचे उतर गई। देखकर हम दोनों हैरान रह गए।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">सोमवार को माँ-बेटी दोनों शहर से लौटीं तो
उनके पास मच्छरदानियाँ भी थी। भापा जी इस बात पर बड़े नाराज़ हुए। मौसी बोली</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मच्छर बहुत है। और फिर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">बहू छत पर कैसे सोएगी </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">रात में हमारे दोनों की चारपाइयों पर
मच्छरदानियाँ तानकर देखी गईं। फिर वे तनी ही रहने दी गईं। सोते समय दुलारी पहले तो
मेरा हाथ ही पकड़ती रही। जैसा कि वह प्रायः बात करते करते पकड़ लिया करती थी। फिर वह
लेटी लेटी मेरी मच्छरदानी में आ घुसी। मैं बहुत घबराया। वह मुँह से तो कुछ नहीं
बोली</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर मुझे कुछ करने के लिए इशारों से समझाती
रही। फिर खुद ही करने लग पड़ी। अंत में हम सफल हो गए। मैं पास हो गया। मुझे बेहद
खुशी हुई। फिर पूरा एक सप्ताह मैं इम्तहान ही देता रहा। हर बार मेरे नंबर बढ़ते गए।
फिर पहल भी मैं ही करने लग पड़ा था। ऐसे भाई</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मैंने ट्रेनिंग ली</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">बहन से। फिर उस बेचारी के साथ बुरा हुआ। उसको कोई जबरन उठाकर ले गया।
शायद</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">खुद ही किसी के साथ भाग गई। दुबारा उसकी
कोई खोज-ख़बर न मिली।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">मैंने राज कुमार से पूछा था कि तुझे
आत्म-ग्लानि नहीं हुई थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह सब करते </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो उसका जवाब था कि यदि तू खुद ऐसी स्थितियों में होता और तुझे यह अवसर
मिलता तो पता चलता। कई बार तो आदमी ऐसा करने की हालत में होता ही नहीं। पर मैं भी
यह बात हर किसी को नहीं बताता। बुरा लगता है। शरम आती है।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>राज कुमार की बताई यह बात मेरे अंदर बहुत समय तक
घूमती रही थी। कभी कभी उसकी पत्नी भी बीच में बोल पड़ती थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसको उसकी बात कड़वी ही लगा करती थी। फिर मेरी अपनी भी छोटी-सी कहानी
थी। परंतु धीरे धीरे जब कहानी तैयार होने लगी तो मेरे सामने दुलारी का दुखांत बहुत
बड़ा हो गया था। मैंने उसी को केंद्र में रखकर कहानी लिखी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">यूँ तो पंजाब के अरोड़ा समाज में अपने मामा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">बुआ और मौसी की बेटियों के साथ विवाह करवाने का प्रचलन है। उनके लिए यह
प्रेम-प्रसंग कोई अनजानी बात नहीं। परंतु दूसरों के लिए बेशक मौसी की बेटी बहन है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसका स्त्री होने का और अपने मर्द से दूर होने का दुखांत बड़ा है। उसके
दुख के सामने मेरी प्रेम कहानी के कोई बड़े अर्थ नहीं। हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह जीव-विज्ञानियों के लिए गंभीर सवाल अवश्य।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">(जारी)</span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-74238488217320808512013-04-02T14:37:00.000+05:302013-04-02T15:16:36.478+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTlhM1elYiXT4jvqlEi9cwqpHUVlXhdXTB4KT4IN8mtzUuQ5TwWrUWUlZFJkw3_8KpNqGxJ_2VtxjLgiPY48F_LCsipku3kIuM9YXN6qrC3dRJpCwyZBVidPbM9i21m-Pf0130CPjy-mkU/s1600/15182_404542082948990_1823582162_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTlhM1elYiXT4jvqlEi9cwqpHUVlXhdXTB4KT4IN8mtzUuQ5TwWrUWUlZFJkw3_8KpNqGxJ_2VtxjLgiPY48F_LCsipku3kIuM9YXN6qrC3dRJpCwyZBVidPbM9i21m-Pf0130CPjy-mkU/s320/15182_404542082948990_1823582162_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWsnLV-VJ3CU6TnsQD3OrplpU6SIMZbcclOx15etpdYBF7pPxlmFlt303d8AIWzbk2L3jA7GDPpBhpIkWZkCn3xoZgt2LpF7XngLEYg481QqT8nSLu3WaK2F1bJxtWtFLCVADHEOeeTcsA/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjWsnLV-VJ3CU6TnsQD3OrplpU6SIMZbcclOx15etpdYBF7pPxlmFlt303d8AIWzbk2L3jA7GDPpBhpIkWZkCn3xoZgt2LpF7XngLEYg481QqT8nSLu3WaK2F1bJxtWtFLCVADHEOeeTcsA/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a><i><span style="color: #990000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर मोमी अक्तूबर </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">1982
<span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही
नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं। प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और
पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">च कहानी संग्रह [मसालेवाला
घोड़ा(1959,1973), जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े
हन(1971)(संपादन), सर दा बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला
गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960),
लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा
अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">मोमी जी ने पंजाबी में अनेक पुस्तकों का
अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल
कहानियों का हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></span></i></div>
<i><span style="color: #990000;">
</span></i><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #990000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विदेश
के अनेक सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर
मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ब्रैम्पटन (कैनेडा)
से प्रकाशित होने वाले</span></span></i></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghgAVys1Lg8vvFcDGuJyFjf9EFaItFABxDJZ9Wq4uvC-q-7nEfoA-OKplmktNMqyOIKLyVwUJ4T07RAZgBSGsL8KW8iTdArskVfGQq_LE7bXZi6FcTFsCR27ctTa1ehwLgYHSBW7g_94DF/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEghgAVys1Lg8vvFcDGuJyFjf9EFaItFABxDJZ9Wq4uvC-q-7nEfoA-OKplmktNMqyOIKLyVwUJ4T07RAZgBSGsL8KW8iTdArskVfGQq_LE7bXZi6FcTFsCR27ctTa1ehwLgYHSBW7g_94DF/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></i></div>
<i> <span style="color: #990000;">पंजाबी अख़बार ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
(प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></span></i><br />
<i><span style="color: #990000;">
</span></i><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<i><span style="color: #990000;">
</span></i><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #990000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को
समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही,
निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस
उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></span></i></div>
<i><span style="color: #990000;">
</span></i><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #990000;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">- सुभाष नीरव</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर सिंह मोमी</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
15</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;">(<span style="font-family: "Mangal","serif";">प्रथम
भाग)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मैं अक्सर सोचता रहता कि मैं कुछ नहीं हूँ। मन के शीशे में
मुझे जो कुछ भी दिखाई देता</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उसके
अनुसार भी मैं अपनी प्रतिभा पर कोई गर्व नहीं करता। मुझे अपने अध्ययन या अनुभव का
भी कोई अभिमान नहीं है। मेरे पास ऐसा भी कुछ नहीं है जिसको मैं उपलब्धि का नाम दे
सकूँ। मैं यही अनुभव करता हूँ कि मेरा पल्ला खाली है। मेरे पास किसी को देने के
लिए कुछ नहीं है। मुक्ति का चेहरा कभी कभी मेरी कल्पना में जब उभरता है तो मैं
सोचता हूँ कि वह हू-ब-हू किसी ईरानी युवती जैसी पतली</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">लम्बी और गोरी हो। उसकी आँखों में
स्वीडिश लड़कियों की आँखों जैसी नीली चमक हो। बाल कोई अधिक मेहनत न करने पर मांग
निकालकर सादे ढंग से संवरे हुए हों। हाँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">एक गुस्ताख़ लट हवा के झोंके में बेशक कभी कभी उसके गोरे मुख
को चूम ले। अलबत्ता चुन्नी को ओढ़ने का ढंग बिलकुल मुसलमानी हो</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बायीं बुकल्ल। और जब कभी वह लम्बी गर्दन
को घुमाकर तिरछी नज़रों से मुस्कराती हुई मेरी ओर देखे तो उसकी आँखों की मस्त
पुतलियाँ भी कमान की तरह घूम जाएँ।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और दुपट्टा बहुत बारीक अच्छा लगता है।
और वह भी हल्के नीले रंग का। क्योंकि नीले रंग में से औरत का रूप इस तरह निखरकर
चमकता है जैसे आसमान में चंद्रमा।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">किसी पहाड़ी कोने में मेरा छोटा-सा बंगला
हो जिसके पिछवाड़े में तीख़ी खुशबू वाले फूल खिले हों और जब मैं खिड़की खोलकर उधर
देखूँ तो खुशबू मेरे इर्द-गिर्द पसर जाए। और बगल वाली गहरी खड्ड में दूर तक चाँदी
की तरह चमकता पानी हो। जब सूरज की आखि़री किरणों से नदी का पानी सुर्ख आभा देने लग
पड़े तो मुक्ति बांह में बांह डाले एक हाथ से दूर चोटी पर दिखाई देते हमारे छोटे-से
बंगले की ओर इशारा करके मुझे अपने संग-संग ले चले और हम तंग पगडंडियों पर गिरते</span>,
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ढहते एक दूजे का सहारा लिए</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">शाम के झुटपुटे में वापस अपने छोटे-से
बंगले में आ जाएँ।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मेरे बच्चे सिर्फ़ दो हों। एक लड़की और
एक लड़का। उनका रंग गोरा</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">नक्श
तीखे और आकर्षक</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आँखें
नीली और बाल सुनेहरी हों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और
वे शो केसों में रखे जापानी खिलौनों जैसे प्रतीत हों। शाम को जब मैं सैर करने जा
रहा होऊँ तो मेरी बच्ची मेरी पेंट पकड़कर कहे</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डैडी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मेरे लिए च्युंगम लेकर आना।</span>” <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और मुक्ति मेरी टाई दुरस्त करती हुई कहे</span>,
“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">दो पौंड सफ़ेद ऊन भी लेकर आना। सर्दी आने
से पहले मैं बच्चों के और आपके स्वेटर बुन दूँ।</span>” <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मैं मुस्करा कर अपने हाथ की दो उंगलियों
से उसकी गाल थपथपाते हुए कहूँ</span>, “<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ज़रूर
लेकर लाऊँगा।</span>”</div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">फिर एक युग बीत जाए। मेरे चेहरे पर
अनुभव के गहरे प्रभाव दिखाई देने लग पड़ें और दूर कहीं बर्फ़ से लदी चोटियों की ओर
जाने वाले किसी जिम्मेदार युवक की कार मेरे बंगले के सामने बहार पर आए सेब के पेड़
के नीचे खराब हो जाए। और वह बेबसी में कभी अपनी कार और कभी सेब के पेड़ पर पके हुए
फलों को देखता हुआ अंग्रेजी गीत की धुन गुनगुना रहा हो। मेरी स्केयर्ड हार्ट
कावनेंट में पढ़ी हुई बेटी उस खूबसूरत नौजवान को अपनी मीठी जुबान में सिर पर खड़ी
रात काटने के लिए </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आपका
स्वागत है</span>’ <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कहती हुई बंगले के
अंदर ले आए। और जब रात की रानी अपना घूंघट निकाल ले और मैं ज़िन्दगी के उपन्यास का
आखि़री चैप्टर पढ़कर कोलतार की सड़क पर आ जाऊँ और चाँद की किरणें सेब के पेड़ के पत्तों
में से छन छनकर आ रही हों तो मैं देखूँ कि एक खूबसूरत अजनबी नौजवान मेरी बेटी के
बालों में एक जंगली फूल खोंसता हुआ उसको पके हुए सेब दिखा रहा हो। यह सब देख मुझे
ऐसा लगे कि मानो मैं प्राचीन भारतीय सभ्यता का कायल हूँ और पश्चिमीपन से घृणा करने
लग पड़ा हूँ। अपनी बेटी का डोला विदा करने के बाद अंदर पलंग पर गिरकर रोने की मेरी
इच्छा प्रबल होती प्रतीत हो और मैं गंभीर चित्त होकर पत्थर कदमों से अपने बिस्तर
पर चला जाऊँ। </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">रात पहाड़ी झरनों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जंगली फूलों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">बर्फ़ से लदी सफ़ेद चोटियों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">झाड़ियों में छिपे झींगुरों</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">तारों की रौशनी और बगल वाली गहरी खड्ड
के निर्मल जल के नगमों से भीग उठे। </span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सवेरे टैक्सी में से उतर कर मेरा बेटा
विलायत से आ जाए और चमकती आँखों से अंग्रेजी में कहे -</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">डैडी</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मेरी साथिन स्विटजरलैंड की रहने वाली
है। स्विटजरलैंड जहाँ घड़ियों के कारखाने और डायरेक्ट डैमोक्रेशी है। हम दोनों ने
एकसाथ डॉक्टरी पास की है। महीने भर में हमारी टूरिस्ट वैन जर्मनी से आ जाएगी और
फिर हम गरीबों की बस्तियों में जाकर मुफ़्त इलाज करना शुरू कर देंगे।”</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मेरी भावपूर्ण मुस्कान से उनका भविष्य
उजला हो जाए</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">और
बाकी बातें वह अपनी मम्मी के लिए सुरक्षित रखते हुए अंदर वाले कमरे की ओर बढ़ जाए।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">उस शाम मैं काला सूट पहनकर बाहर निकलूँ
और सैर करने गया इस प्रकार चलूँ जैसे कोई हनीमून मनाने के लिए जाता है।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पर यह सबकुछ अभी मेरे दिल में है। दिल
से दिमाग तक पहुँचने में समय सेकेंड भर भी नहीं लगता। परंतु यह सेकेंड की सुई मुझे
मेरी कल्पना से काट कर एकदम मुझे मेरे गाँव में ले जाती है। कभी यह कल्पना मुझे
कालेज के क्लासरूम में ले जाती है</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">जहाँ
प्रोफेसर टंडन अर्थ-शास्त्र के खुश्क विषय पर लेक्चर दे रहा है। मैं इस कल्पना को
दिल की तहों में छिप जाने के लिए कहकर सचेत मन के करीब आने की निष्फल कोशिश करता
हूँ। मैं सोचता हूँ</span>, <span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">मैं
कुछ नहीं हूँ। मैं अपनी प्रतिभा पर कोई गर्व नहीं करता। मुझे अपने अध्ययन अथवा
अनुभव का भी कोई अभिमान या हौसला नहीं है। मेरे पास उपलब्धि नाम की भी कोई चीज़
नहीं है। मेरी झोली खाली है। मेरे पास किसी को देने के लिए कुछ नहीं है।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-82792073279176514852013-03-16T22:49:00.000+05:302013-03-20T23:10:33.465+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif";">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">15)</span></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV7oB804nY5ThBcddfjz8GuXVG1R7utihmYTCosYXMvNIBJV2wKO7Q6fITT50vxzDVGLPmfvYeHbq5nmF_1wRIOm7pxCEpdX9PbTc4kgmObG23e6JV1aaW2ADxLY87KDFltjkvH0KpfRyo/s1600/251938_2329844941164_232135422_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="214" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgV7oB804nY5ThBcddfjz8GuXVG1R7utihmYTCosYXMvNIBJV2wKO7Q6fITT50vxzDVGLPmfvYeHbq5nmF_1wRIOm7pxCEpdX9PbTc4kgmObG23e6JV1aaW2ADxLY87KDFltjkvH0KpfRyo/s320/251938_2329844941164_232135422_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सुखबीर </span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जन्म: </span><span style="font-size: 12.0pt;">9</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"> जुलाई </span><span style="font-size: 12.0pt;">1925,
</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt;">निधन : 22
फरवरी 2012</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTrMoTumklHu7_uZYYtNkfOIGRAR3VU3lt-i-HER4s5CsyrM0-ONZc_CAJ19Hc_93tIe0VTd3i_hc4uSupU1B8fNWn-l2vb503ij5hvW-jzGPfjLdXKcfA7nJ8CIxTX4KYJ_HbXMxCtNW5/s1600/Sukhbir+Pb+writer.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiTrMoTumklHu7_uZYYtNkfOIGRAR3VU3lt-i-HER4s5CsyrM0-ONZc_CAJ19Hc_93tIe0VTd3i_hc4uSupU1B8fNWn-l2vb503ij5hvW-jzGPfjLdXKcfA7nJ8CIxTX4KYJ_HbXMxCtNW5/s200/Sukhbir+Pb+writer.jpg" width="160" /></a></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पंजाबी कहानी के एक
बहु-आयामी लेखक</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कवि</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कथाकार</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उपन्यासकार और सफल
अनुवादक। मुम्बई में जन्मे इस लेखक ने पंजाबी में एम.ए. करके कुछ समय पत्रकारिता
की</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिर स्कूल और कालेज
में अध्यापन किया। फिर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक स्वतंत्र लेखक के
रूप में जीने का निर्णय किया। इनकी रचनाओं में महानगरीय जीवन की विसंगतियों की
भरपूर अभिव्यक्ति मिलती है। इनके प्रमुख कहानी संग्रह इस प्रकार हैं - </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">डूबता चढ़ता सूरज</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1957), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मिट्टी और मनुख</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1973),
‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कल्लियाँ कारियाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1973), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बारी विचला सूरज</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1975), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इकाई</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1987),
‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">लोरी</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1988), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मनुख अते जड़ां</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1988), ‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सज्जे-खब्बे</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(1989)
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">और </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">रुकी होई रात</span><span style="font-size: 12.0pt;">’(</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इक्यावन चुनिंदा कहानियाँ)(</span><span style="font-size: 12.0pt;">2000)</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">।</span></i></span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">इकाई</span></span></span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुखबीर</span></span></span><span style="font-size: 12.0pt; mso-bidi-language: HI;"></span></div>
<div align="center" class="MsoNoSpacing" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अनुवाद :
सुभाष नीरव</span><span lang="AR-SA" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-hansi-font-family: Calibri;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कमरे में कोई भी चीज़
ऐसी नहीं थी जो उसकी दृष्टि को विशेष तौर पर अपनी ओर खींचती। वह जाना-पहचाना कमरा
था जिसका एक कोना एक तरफ को बढ़ा हुआ था। शुरू में उसको यह कमरा देखकर अजीब-सा लगा
था। उसका चौकोर न होना उसकी नज़र में अखरा था। उसको देखकर हर समय टेढ़ी चारपाई का
ख़याल आता था। और जैसे टेढ़ी चारपाई पर सोना बेढ़ंगा-सा लगता है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उस कमरे में बैठकर या फर्श पर बिछे बिस्तर पर लेटकर
भी बेढ़ंगा-सा लगता था मानो कोई चीज़ आपका ढांचा बिगाड़ बैठी हो।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह अहसास कुछ समय तक
ही रहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आहिस्ता-आहिस्ता उसको मानो आदत पड़ गई थी। उसको लगा
था कि कमरा इस प्रकार की शक्ल का भी हो सकता है। इस शहर में कई इमारतें थीं -
तिकौनी अथवा अचौकोर प्लाटों पर बनी हुईं जिनमें कुछ कमरे ऐसे भी थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कमरे की किसी भी वस्तु ने उसका ध्यान अपनी ओर नहीं
खींचा। वही नित्य-प्रतिदिन दिखाई देने वाली वस्तुएँ थीं। उसमें किल्लियों पर बड़ी
सफाई से टंगे हुए कपड़े</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नीचे लकड़ी के
छोटे-से रैक में बड़े करीने से रखी हुई किताबें</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पत्रिकाएँ और अख़बारें। उसी तरफ बढ़े हुए एक कोने में पड़े कुछ बर्तन</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">डिब्बे और स्टोव</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक साफ़-सुथरी छोटी-सी रसोई और इसी तरह की कुछ अन्य वस्तुएँ। वह बिस्तर पर बैठा
हुआ था और सामने शून्य-से में देख रहा था। उस शून्य में हल्की-सी धुंध थी। या कि
यह उसकी आँखों की धुंध थी </span><span style="font-size: 12.0pt;">?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसकी आँखों की ही
धुंध थी। और वह धुंध उसके दिमाग में भी थी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कुछ समय पहले वह
धुंध बहुत सघन थी। राही मिल गया था और उसको जबरन खींचकर शराब के अड्डे पर ले गया
था। राही को शराब पीने के लिए साथ चाहिए था। बिना साथ के वह शराब नहीं पी सकता। और
शराब पीने के पश्चात् राही ने उसका अधिक देर तक साथ नहीं दिया था। कुछ देर घूमने
के बाद एक जगह रुक कर उसने पूछा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब क्या प्रोग्राम
है </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कोई ख़ास नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">,“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने कहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अच्छा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो मैं चलता हूँ। एक ज़रूरी काम है। फिर कब होगी
मुलाकात </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">देखो...।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसके मुँह से निकला था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">राही टैक्सी पकड़कर
चला गया था। </span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसके चले जाने के
बाद वह कुछ देर तक वहीं खड़ा रह गया था। उसको सूझा नहीं कि कहाँ जाए</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्या करे। उसको बेइंतहा अकेलापन महसूस हुआ था। उसको
लगा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह मानो किसी
उजाड़-बियाबान में खड़ा हो। आखि़र उसके कदम अचेत ही अपने कमरे की ओर चल पड़े थे। उसने
वहाँ से बस नहीं पकड़ी थी। दिमाग की बोझिल हालत और बेध्यानी में ही वह चलता रहा था
और अपने कमरे के सामने पहुँच गया था। कमरे में पहुँचकर उसका डर कुछ कम हुआ था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर अकेलापन कम नहीं हुआ था। वह और बढ़ गया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कैसा अकेलापन था वह
! सूना और खाली।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह कुछ देर उस
अकेलेपन में घिरा रहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर अब अकेलापन नहीं
था। बस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक शून्य-सा अहसास
था - शून्य जो उसके बाहर पसरा हुआ था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जो उसके अंदर भरा
हुआ था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कमरे में कोई भी
वस्तु ऐसी नहीं थी जो उसकी दृष्टि को ख़ास तौर पर अपनी ओर खींचती।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">रात काफ़ी बीत चुकी
थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसकी आँखों में
नींद नहीं थी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह उसी तरह सामने
शून्य में देखता रहा। कुछ देर बाद उसको सामने वाली दीवार दिखाई दी - मैली और सीलन
भरी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जिस पर से सफे़दी
उड़ी हुई और कुछ जगहों पर से पपड़ियाँ उतरी हुईं। उस पर घसमैले रंग के छोटे-बड़े
धब्बे थे। और उन धब्बों में एक तरफ जहाँ दीवार का हिस्सा बड़ा साफ़ और सपाट था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक चित्र टंगा हुआ था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पहले तो उसको वह
चित्र अन्य धब्बों की भाँति एक धब्बा ही प्रतीत हुआ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर जब उसकी नज़र उस पर टिकी ही रही तो वह धब्बा न रहा। उसमें से एक शक्ल उभरने
लगी। वह शक्ल मानो हिल रही थी। उसकी लकीरें और रंग हिलते हुए परस्पर जुड़ रहे थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब वह चित्र को एकटक
देख रहा था। चित्र ने मानो उसकी नज़र को पूरी तरह से अपनी गिरफ़्त में ले लिया था।
परंतु वह स्वयं अभी भी चित्र को पूरी तरह पकड़ नहीं पा रहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह जब भी उस चित्र
को देखता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह कुछ देर उसकी पकड़
में न आता। उसके आपस में उलझे हुए रंग ढलकते रहते</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आपस में फंसी हुई लकीरें थिरकती रहतीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">और एक चेहरा रह रहकर बदलता हुआ नई शक्ल अख़्तियार करता रहता। अंत में</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह शक्ल एक जगह पर खड़ी हो जाती और उसकी नज़र की पकड़
में आ जाती।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह चित्र उसको मुकुल
घोष ने दिया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल ! उसको मुकुल
घोष का ख़याल आया और अपने उस अकेलेपन को महसूस करते हुए उसने सोचा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मैं मुकुल की तरफ क्यों नहीं चला गया </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">राही के चले जाने के बाद मैं मुकुल की ओर चला गया
होता तो अच्छा था। परंतु उस समय ख़याल ही नहीं आया। ख़ैर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब भी जाया जा सकता है। अब </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब तो रात बहुत हो
चुकी है। और मुकुल यहाँ से बहुत दूर है। कम से कम एक घंटा लग जाएगा उस तक पहुँचने
में।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल ! उसने फिर
सोचा और चित्र में उसकी शक्ल देखने लगा। वह चित्र मुकुल का सैल्फ-पोट्रेट था। बड़ा
शौक था उसको अपने पोट्रेट बनाने का। वह अपने अनगिनत पोट्रेट बना चुका था। जैसे
आदमी ख़ाली काग़ज़ सामने देखकर उस पर लिखने लग पड़े और बार बार अपना नाम लिखे</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कुछ इसी प्रकार मुकुल सैल्फ-पोट्रेट बनाया करता था।
पर इतने सैल्फ-पोट्रेट बनाने पर भी उसकी तृप्ति नहीं हुई थी। वह हमेशा कहा करता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इन सैल्फ-पोट्रेटों में मैं स्वयं को पहचानने का
जतन कर रहा हूँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अपने आप को खोजने का
यत्न कर रहा हूँ। लेकिन अभी तक मैं अपने आप को पकड़ नहीं सका हूँ।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल से उसकी
मुलाकात हुई थी तो पहली ही मुलाकात में वह उसकी ओर खिंच गया था। बड़ी दिलचस्प
शख़्सियत थी उसकी। उसका चेहरा भी दिलचस्प था और उसकी बातें भी। वह एक हॉस्टल में
रहता था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">हॉस्टल के सिरे वाले
एक छोटे-से कमरे में। वही उसका स्टुडियो था</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बिखरे हुए चित्रों से भरा हुआ। कई शैलियों के चित्र थे वे। उन चित्रों में भी
मुकुल अपने आप को खोजने का यत्न कर रहा था और उनका सफ़र तय करता हुआ किसी मंज़िल पर
पहुँचना चाह रहा था। </span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर मंज़िल है कहाँ </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह कहता।</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मंज़िल कहीं नहीं है।
बस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सफ़र ही सफ़र है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">चित्रों का सफ़र !
उसने सोचा। और उन चित्रों में सैल्फ-पोट्रेटों का सफ़र ! मुकुल रात-दिन वह सफ़र तय
कर रहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह सफ़र तय कर रहा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर मंज़िल पर नहीं पहुँचना चाह रहा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्योंकि - उसके अपने शब्दों में - </span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जिस दिन मैं मंज़िल पर पहुँच गया</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उस दिन खु़दकुशी कर लूँगा। मंज़िल पर पहुँचकर जीने
का क्या फायदा </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">और क्योंकि मैं
खु़दकुशी से डरता हूँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इसलिए मंज़िल पर
पहुँचने से भी डरता हूँ। वैसे यह भी एक हक़ीकत है कि मंज़िल कहीं नहीं है। बस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सफ़र ही सफ़र है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल को भी वह पहली
मुलाकात में अच्छा लगा था और वह उसको अपने कमरे पर ले गया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वहाँ मुकुल के बहुत
सारे सैल्फ-पोट्रेट देखकर उसको हैरानी हुई थी। कई शैलियों के पूर्ण-अपूर्ण
सैल्फ-पोट्रेट थे जो आपस में एक-दूजे से उतना ही मिलते थे</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जितना वे मुकुल के चेहरे से मिलते थे। मुकुल ने
बताया था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इनमें मैंने उस
असलियत को पकड़ने का यत्न किया है जो मेरे चेहरे के नक्शों में नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बल्कि नक्शों के उस पार हैं।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह मुकुल के कमरे पर जाने लग पड़ा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक बार वह गया था तो
मुकुल अपना पोट्रेट बनाकर हटा ही था। उसमें झुंझालहट थी क्योंकि वह अपने नक्शों के
उस पार की असलियत को पकड़ नहीं सका था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">परंतु</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उस सैल्फ-पोट्रेट ने उसका ध्यान विशेष रूप से खींचा
था। उसमें उसको मानो मुकुल की नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अपनी खुद की शक्ल
दिखाई दी थी - एक चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जिसमें उसके चेहरे
के टुकड़े परस्पर जुड़े हुए थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बात बनती बनती रह गई
है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल ने चित्र की
ओर संकेत करते हुए कहा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने आँखों में सवाल
भरकर मुकुल की ओर देखा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यानी कि बात नहीं
बनी।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल हँसा था मानो
उसको खुशी थी कि वह मंज़िल पर नहीं पहुँचा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बड़ी अजीब बात है
मुकुल</span><span style="font-size: 12.0pt;">,“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आखि़र उसने कहा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कि इस में तेरी ही नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुझे अपनी भी शक्ल दिखाई देती है। मानो तूने मेरा
पोट्रेट बनाया हो।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सच </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल के मुँह से निकला था और उसने गौर से चित्र को
देखा था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">क्यों </span><span style="font-size: 12.0pt;">?<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नहीं दिखती </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कुछ देर देखते रहने
के बाद मुकुल ने कहा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">शायद। इसको बनाते
समय शायद मेरा अवचेतन तुझे देख रहा होगा। या... या यह भी हो सकता है कि मैंने अपने
चेहरे की कुछ चीज़ों को जनरलाइज़ करने का यत्न किया है। यानी कि किसी हद तक यह बताने
का यत्न किया है कि यह चेहरा मेरा ही नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आज के दौर में से गुज़र रहे एक आम आदमी का भी है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">प्रत्युत्तर में
उसने कहा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, “</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जैसे जैसे मैं इसको
देखता हूँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इसमें से मुझे अपनी
ही शक्ल उभरती दीखती है। इसको हमेशा देखते रहने को दिल करता है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो फिर तू इसे रख ले
और हमेशा देखा करना।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल मुस्कराया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मेरा मतलब यह नहीं
था।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसको कुछ झिझक महसूस
हुई थी।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर मेरा यही मतलब
है।</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुकुल हँसा था और
उसने चित्र उसको दे दिया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने चित्र को फ्रेम
करवा लिया था और घर लाकर दीवार पर टांग दिया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह उस चित्र के कारण
ही था कि उसका गरीब-सा कमरा एकबार तो बड़ा अहम बन गया था। वैसे उसको यह भी लगा था
कि वह चित्र उस जैसे कमरे में टांगा जाने वाला नहीं था। उसे तो किसी बहुत सुंदर
कमरे का शिंगार होना चाहिए था। पर कुछ अरसे बाद वह उसको उस कमरे का एक हिस्सा
प्रतीत होने लग पड़ा था। मानो वह खुद उस कमरे का एक हिस्सा बना हुआ था। बस</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अंतर था तो इतना कि वह चित्र कमरे की अन्य वस्तुओं
की तरह साधारण-सा नहीं लगता था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह कमरे में बैठा
होता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो कई बार कितनी
कितनी देर तक चित्र को देखता रहता। उसमें अपने आप को खोजने का</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसको पकड़ने का यत्न करता रहता। किसी वक़्त उसमें से
मुकुल की शक्ल का भ्रम पैदा होता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसी समय वह शक्ल
बिखर जाती और उसकी अपनी शक्ल बनने लगती।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एकबार भुरभुरी दीवार
में लगा कील उखड़ जाने पर चित्र नीचे गिर पड़ा था तो उसका काँच टूट गया था। उसमें दो
तरेड़ें पड़ गई थीं। काँच के तीन टुकड़े हो गए थे</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर वे फ्रेम में से निकले नहीं थे।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने दूसरी जगह पर
कील गाड़कर उस चित्र को टांग दिया था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जब उसने देखा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो उसको काँच के नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अपितु चित्र वाले
चेहरे के तीन टुकड़े हो गए प्रतीत हुए थे। वो चेहरा जो कई टुकड़ों में जुड़ा हुआ था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तीन टुकड़ों में टूट गया था। </span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तब एकटक देखते हुए
उसको चित्र में अपनी शक्ल कहीं अधिक साफ़ दिखने लगी थी। अब उसका चेहरा कई टुकड़ों की
अपेक्षा सिर्फ़ तीन टुकड़ों में टूटा हुआ था। चेहरे के तीन टुकड़े ! उसने सोचा था।
या तीन टुकड़ों वाला चेहरा ! इनमें से एक टुकड़ा है जो वर्तमान है। एक टुकड़ा भूतकाल
है। और तीसरा टुकड़ा भविष्य है। </span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वाह !</span><span style="font-size: 12.0pt;">“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसके मुँह से निकला था। यह तो एक नया विश्लेषण हो
गया इस पोट्रेट का। कितना सुंदर विचार सूझा है ! मुकुल को बताना चाहिए। बड़ा खुश
होगा यह विचार सुनकर। काल के तीन खंडों में विभाजित चेहरा। टूटा हुआ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर जुड़ा हुआ। ज़िन्दगी की चैखट में जड़ा होने के कारण
जुड़ा हुआ।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उस वक़्त चित्र को
देखते हुए उसको ख़याल आया कि कहीं उसका चेहरा सचमुच ही इस तरह टूटा हुआ न हो। उसने
दोनों हाथ चेहरे पर फेरे</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर कुछ पता न लगा।
तब उसने शीशा उठाया और उसमें देखने लगा। शीशे का पानी कुछ जगहों से उतरा हुआ था।
वैसे भी शीशा साफ़ नहीं था। शराब के नशे के कारण उसकी नज़र भी साफ़ नहीं थी। उसको
अपना चेहरा साफ़ तौर पर न दिखाई दिया तो उसने शीशा रख दिया और सोचा - अब यह नया ही
लाना पड़ेगा। पहले भी कईबार नया लाने के बारे में सोचा है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर अब तो नया लाना ही पड़ेगा। यूँ अन्य भी कई चीज़ें
हैं जो नई लाने वाली हैं। तौलिया</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जो पुराना होकर जगह
जगह से फट चुका है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बूट जिनमें अब और
मरम्मत नहीं हो सकती। बिस्तरे की एकमात्र घिसी हुई चादर जो.... और हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बेदी का नावल -</span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक चादर मैली-सी</span><span style="font-size: 12.0pt;">’</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">। कितना दिल होता है इस नावल को पढ़ने का! एकबार
लेखकों की बैठक में इसे बेदी के मुँह से सुना था। पर बेदी ने सुनाते समय कई बार रो
कर नावल का मज़ा ही खराब कर दिया था। रोना तो सुनने वालों को चाहिए था। बेदी भला
क्यों रोया </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अजीब बात नहीं है कि
इतने धैर्य से लिखने वाला आदमी सुनाते समय स्वयं रो पड़ता है ! लिखते समय भी ज़रूर
रो रोकर लिखता होगा। पर उसकी लेखनी में यह रोना कहीं बहुत नीचे छिपा होता है। मजाल
है कि उसका एक फिकरा भी भावुक प्रतीत हो। ऐसे ज़ब्त से लिखना बेदी का ही काम है। और
आजकल सिक्ख उसके पीछे पड़े हुए हैं। नावल में सिक्खों के बारह बजने को लेकर एक
लतीफ़ा है जो सिक्खों के हक में जाता है। पर सिक्ख उसको समझ नहीं सके और बेदी पर
मुकदमा करने को फिरते हैं। किसी दिन चलकर बेदी से सिक्खों के बारे में कोई लतीफ़ा
सुनना चाहिए। बड़ा करारा लतीफ़ा सुनाएगा। दरअसल</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बेदी के अंदर कोई बड़ी गहरी तल्ख़ी छिपी हुई है जिस कारण वह ऐसा लतीफ़ेबाज़ है। उस
तल्ख़ी को लतीफ़ों के माध्यम से बाहर निकालकर वह हल्का हो जाता है। पर लेखक के तौर
पर कितना गहन-गंभीर है ! उसका हुनर... लो</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह बेदी भी किधर ले
चला है।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह बेदी और अपने आप
पर हल्का-सा मुस्कराया और फिर सोचने लगा कि क्या सोच रहा था। उसे कुछ याद न आया।
तब उसके सामने फिर दीवार वाला चित्र उभरा और उसके एक टुकड़े को वह एकटक देखने लगा।
यह टुकड़ा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने मन में कहा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">चेहरे के वर्तमान का टुकड़ा है। वर्तमान का चेहरा।
सड़कों की गर्दिश का चेहरा। इस शहर की भीड़ का चेहरा। बग़ैर आँखों वाली भीड़ जो शहर
में बिखरी पड़ी है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">भाग-दौड़ रही है और
शहर की हदों में फंसी पड़ी है। यह शहर जो वर्तमान है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इस शहर में से निकला नहीं जा रहा। ज़िन्दगी इस शहर में फंसी हुई है। हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यह वर्तमान का चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इस शहर में फंसा हुआ चेहरा है। अपने गाँव से टूटा हुआ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">खेतों से और गाँव वाले घर से बिछुड़ा हुआ...</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसको अपना गाँव
दिखाई दिया - बहुत दूर। और उस गाँव में अपना घर दिखा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">और अपना परिवार। माँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पिता और दोनों बहनें और छोटा भाई। भूरी भैंस और काली बकरी। तीन</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सवा तीन बरस हो गए थे घर को छोड़े</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">घरवालों से बिछुड़े और वह गाँव नहीं जा सका था। वह
शहर में फंसा हुआ था और निकल नहीं पा रहा था। इस शहर में आकर उसका चेहरा मानो
फ्रेम के कारण जुड़ा हुआ था। उसको स्मरण हो आया कि बहुत पहले उसने कहीं पढ़ा था -
होटल में बैठे एक आदमी के बारे में जो इस तरह उदास बैठा हुआ था कि उसके चेहरे से
उसकी नज़र टूटी हुई थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नज़र से उसकी सोचें
टूटी हुई थीं और सोचों से...। तब इस बात को वह पूरी तरह समझ नहीं पाया था। पर यहाँ
आकर</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इस शहर में आकर यह
बात इतनी अच्छी तरह समझ में आई थी कि उस चेहरे को वह कई बार अपने ख़यालों में देखा
करता था। इस शहर में आकर उसका चेहरा कई चेहरों का बना था - क्लर्क का चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">बेकार आदमी का चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उस मंगते का चेहरा जो वह बन नहीं सका था</span><span style="font-size: 12.0pt;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">और भूख का चेहरा और फिल्म डायरेक्टर के चौथे असिसटेंट का चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>और एक असफल
कहानीकार का चेहरा।...</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">हाँ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यही भिन्न-भिन्न चेहरे हैं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने सोचा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">जिनके टुकड़ों को
जोड़कर मुकुल सैल्फ-पोट्रेट बनाता है। मानो उसके इस सैल्फ-पोट्रेट के अंदर कई टुकड़े
हैं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब तो वे सिर्फ़ तीन ही टुकड़े हैं। एक टुकड़ा जो
वर्तमान है। दूसरा टुकड़ा जो भूतकाल है - ज़िन्दगी के बीते हुए वर्षों का चेहरा।
ज़िन्दगी के बीते हुए बरस...।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने उस टुकड़े की ओर
देखते हुए कहीं पीछे की ओर देखा - अपनी ज़िन्दगी के बीते हुए वर्षों को। वे
धुंधल-से लगे। उसने उनको स्पष्ट देखने के लिए अपने दिमाग पर ज़ोर डाला। लेकिन उसके
सामने जो धुंध थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसमें वे वर्ष साफ़
दिखाई न दिए। उसने सोचा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">इन वर्षों में मेरा
चेहरा कैसा रहा होगा </span><span style="font-size: 12.0pt;">? </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह उसकी कल्पना न कर
सका। तब उसने अपनी किसी पुरानी फोटो को सामने लाने का यत्न किया। कालेज के दिनों
की एक फोटो उसके सामने आई जो उसके </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आइडेंटिटी कार्ड</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर लगी हुई थी। कालेज में उसका वह पहला साल था और
अन्तिम भी। आगे की कालेज की पढ़ाई उससे छूट गई थी। परंतु वह एक वर्ष उसकी ज़िन्दगी
का कैसा वर्ष था। तब वह आज जैसा नहीं था। तब का चेहरा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह अपने आइडेंटिटी कार्ड वाले चेहरे के सामने लाया
तो उसके साथ ही एक और चेहरा उसके सामने आ गया -तृप्ता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नहीं तृप्ति का चेहरा। </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तृप्ता</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसको कुछ अजीब-सा
लगता था। वह उसके बारे में जब भी सोचता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मन में </span><span style="font-size: 12.0pt;">‘</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तृप्ति</span><span style="font-size: 12.0pt;">’ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कहकर ही सोचता। वह
उसको बेइंतहा अच्छी लगती थी। वह सारा दिन उसके बारे में सोचता रहता</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसके साथ कभी बात करने का साहस नहीं कर सका था।
वह बस यही सोचता था कि कभी अवसर मिला तो अपने आप बात हो जाएगी। आखि़र</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक बार जब उसने तृप्ति को किसी अन्य लड़के के साथ</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वही जगमोहन के साथ जो कालेज में सबसे अधिक शौकीन और
लोफर लड़का था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पॉर्क के एक कोने
में हँस-हँस कर बातें करते देखा था तो उसको लगा था कि तृप्ति काँच की एक लड़की थी
जो उसी क्षण टूटकर चूर-चूर हो गई थी और उसके अनगिनत टुकड़े उसकी ज़िन्दगी में धंस गए
थे। उनकी चुभन आज भी बाकी थी। उस समय उसको अपना चेहरा बहुत तुच्छ प्रतीत हुआ था।
वैसे कितने तीखे नयन-नक्श थे उसके। गोरा रंग था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">भूरे बाल। बिलकुल उसकी माँ का चेहरा लगता था - सुंदर और कोमल</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">लड़कियों जैसा। स्कूल के नाटकों में उसने कई बार
लड़की का रोल किया था। फिर उसकी दाढ़ी आ गई - भूरे</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">मुलायम</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">घुंघराले बाल। और उस
दाढ़ी की वजह से उसका चेहरा कुछ और ही बन गया था। वैसे भी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसका चेहरा भर गया था और बड़ा मर्दाना प्रतीत होने
लगा था। पर इस शहर में आकर उसने दाढ़ी और केश कटवा डाले थे। </span><span style="font-size: 12.0pt;">“</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">यहाँ तो अपने आप को संभालना ही कठिन है</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">दाढ़ी-केश कौन संभाले </span><span style="font-size: 12.0pt;">?“ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसने कहा था। फिर एक बार हालात ऐसे बन गए थे कि
दाढ़ी बढ़ने लगी तो बढ़ती ही रही थी। वह कटवा नहीं सका था। बेकारी का वो बहुत कठिन
दौर था। वैसे उन दिनों दाढ़ी रखने का उसको कुछ लाभ ही हुआ था। अंदर की ओर धंसा और
पिचका चेहरा जो बहुत ही कमज़ोर-सा लगता था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">दाढ़ी के कारण कुछ
रौबदार बन गया था। उसे खुद को भी लगता था कि वह इतना कमज़ोर तो नहीं हुआ था। फिर एक
बार जब चौथे असिसटेंट डायरेक्टर के तौर पर सत्तर रुपये की नौकरी कर रहा था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">तो फिल्म में एक छोटा-सा रोल मिलने पर उसको दाढ़ी
कटवानी पड़ी थी। उस रोल में मुश्किल से </span><span style="font-size: 12.0pt;">15</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"> सेकेंड का काम था
उसका। और उसके </span><span style="font-size: 12.0pt;">250</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"> रुपये मिले थे
उसको। बाद में उसी पात्र के रूप में फिल्म में आगे चलकर उसको एक बार फिर रोल मिला
था। डायरेक्टर ने उसके काम की बहुत प्रशंसा की थी। तब उसको एक आस बंधी थी कि यदि
फिल्म चल गई तो उस रोल की वजह से उसको दूसरी फिल्मों में भी काम मिलने लगेगा।
परंतु</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिल्म जब रिलीज़ हुई
तो उसका रोल कहीं नहीं था। एडिटिंग के वक़्त वो पात्र ही फिल्म में से निकाल दिया
गया था। वैसे</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">फिल्म चली भी नहीं
थी। फिल्म नहीं चली थी तो उसका डायरेक्टर भी नहीं चला था। उसके बाद उसको कोई फिल्म
नहीं मिली थी। सो</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसके साथ चौथे
असिसटेंट के रूप में उसकी नौकरी भी जाती रही थी। तब फिर वही सड़कों की गर्दिश थी। </span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">एक बात से वह खुश था
कि उसको शीघ्र ही फिल्म-लाइन से छुटकारा मिल गया था</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नहीं तो वह सालोंसाल उसमें फंसा रहता और वर्तमान में फंसा किसी उम्मीद में
भविष्य की ओर देखता रहता। फिल्म-लाइन में भविष्य कितना सुनहरा और शानदार दिखाई
दिया करता था।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अब वह पीछे की ओर
नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">आगे की ओर देख रहा
था - आगे अपने भविष्य की ओर। फिल्मी ज़िन्दगी वाले भविष्य की ओर नहीं</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">अपनी अब की ज़िन्दगी के भविष्य की ओर।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर भविष्य उसको
अँधेरा दिख रहा था। </span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">भविष्य के उस अँधेरे
में उसने अपना चेहरा देखना चाहा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर वह दिखाई न दिया।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">भविष्य का चेहरा !
उसने सोचा और सामने चित्र की ओर देखा। उसके एक टुकड़े को वह देर तक देखता रहा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">पर उसमें से भी अपना भविष्य का चेहरा न देख सका।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">शायद कुछ लोगों का
भविष्य होता ही नहीं। उसने सोचा।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">कुछ देर बाद उसको
अपनी आँखें बोझिल होती प्रतीत हुईं। उनमें नींद थी और थकान थी। पर वह चित्र की ओर
एक टक देखता रहा। उसकी आँखें मुंदने लग पड़ीं। आखि़र</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह लेट गया और उसको नींद आ गई।</span><span style="font-size: 12.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNoSpacing" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: 12.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">सोये हुए उसने जैसे
सपने में देखा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">चित्र के टूटे हुए
काँच की जगह नया साबुत काँच लगा हुआ था। और वह कई टुकड़ों वाला चेहरा भी मानो साबुत
हो गया था। मुकुल के बनाए चेहरे से वह बिलकुल ही भिन्न चेहरा प्रतीत हो रहा था। और
वह चेहरा - उसने झट पहचान लिया - उसकी माँ का चेहरा था। बिलकुल माँ का चेहरा। पर
तब उसने देखा - माँ की आँखों में आँसू थे। और उसके होंठों पर जो चिर-मुस्कान होती
थी</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह गायब थी। उस
मुस्कराहट के बिना</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">उसको लगा</span><span style="font-size: 12.0pt;">, </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">वह चेहरा उसकी माँ का नहीं था। वह कोई बेहद पराया
चेहरा था।</span><br />
<div style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;"> -------</span></div>
<br />
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: large; mso-ascii-font-family: Calibri; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Calibri;">नोट : किसी तकनीकी खराबी के कारण मार्च 13 अंक का अगला मैटर अर्थात प्रेम प्रकाश की आत्मकथा 'आत्ममाया' और बलबीर सिंह मोमी के उपन्यास 'पीला गुलाब' की अगली किस्त पुरानी पोस्ट में चली गई हैं… इन्हें पढ़ने के इच्छुक पाठक कृप्या 'पिछ्ली पोस्ट' को क्लिक कर वहाँ पहुँच सकते हैं। </span></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-84551193318219348382013-03-16T22:42:00.000+05:302013-03-20T22:48:20.037+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhUiiaP48VXMmDY0fTJNi7YBoK4ISdgFn0xg7QThtbm1kvEgw2jIbTu7RFtQGb7-561UtzuPQZmhuScrPi92Rx4x0VWnYtULrL4Nst0K3rYXLrsZIDvIjqxc5lAjcKSZlfQWhwOjcZheBmP/s1600/188314_118780158304122_447167931_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="205" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhUiiaP48VXMmDY0fTJNi7YBoK4ISdgFn0xg7QThtbm1kvEgw2jIbTu7RFtQGb7-561UtzuPQZmhuScrPi92Rx4x0VWnYtULrL4Nst0K3rYXLrsZIDvIjqxc5lAjcKSZlfQWhwOjcZheBmP/s320/188314_118780158304122_447167931_n.jpg" width="320" /></a></div>
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="Hyperlink"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #990000;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">आत्मकथा/स्व-जीवनी</span>(12)</span></span></div>
<br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgr8GNY4Jl8Oz5l_Pwvv2jPDv0H7hPywFljAfKdOeAvzx_-agLwfYMlT5-VxZh4e1dTXFkV3m3oBQiFfoPW1ORGN-UQkEcIhZtdnmBzouyel3BZVTvVVf9l-TXyt6fypiKFzR6yhY5vov9G/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgr8GNY4Jl8Oz5l_Pwvv2jPDv0H7hPywFljAfKdOeAvzx_-agLwfYMlT5-VxZh4e1dTXFkV3m3oBQiFfoPW1ORGN-UQkEcIhZtdnmBzouyel3BZVTvVVf9l-TXyt6fypiKFzR6yhY5vov9G/s200/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="131" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश
का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना शहर में </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी
काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958
<span lang="HI">तक लिखते रहे। एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद
समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010 <span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में
विश्वास रखने वाले इस लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू
में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन
नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी
संबंधों की पेचीदा गांठों को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के
एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की
ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य
मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर
</span>1992<span lang="HI"> मे साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी
वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी
संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983), '<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986),
'<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990), '<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995),
'<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001), '<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी
में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर
स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' 1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे
अंदर बंदे</span>' (1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'(
2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999), '<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005)
<span lang="HI">प्रमुख हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का
अन्य भाषाओं से पंजाबी में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र
प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का
अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला
कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>, <span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी शुचिंदर नाथ सानियाल की
आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>',
'<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा काशीनाथ सिंह की चुनिंदा
कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">1982), <span lang="HI">गुरूनानक
देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई वीर सिंह वारतक
पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992),
<span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994), <span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996), <span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97),
<span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">593, <span lang="HI">मोता सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">फोन : </span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 11.0pt;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span></i></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">प्रेम
प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी
अनुवाद</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष
नीरव </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: large;"><b><span style="font-family: "Mangal","serif";">'<span lang="HI">श्वेतांबर ने कहा था</span>'
<span lang="HI">वाली शारदा</span></span></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">अपनी कहानी </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">'<span lang="HI">श्वेतांबर ने कहा था</span>' <span lang="HI">की पृष्ठभूमि
के विषय में काफी कुछ भूल चुका था। इतना भर याद है कि मैं किसी औरत की दोस्ती में बहुत
भावुक होने के बाद सामान्य हो गया था। सब रिश्ते ठीकठाक रहे थे। मैं अपने पुराने दर्द
को भूलता उस औरत के दुखों के विषय में सोचने लग पड़ा था</span>, <span lang="HI">जो बूढ़ी
होती जा रही थी। फिर उसकी औलाद द्वारा बड़े होकर उसके प्रेम-संबंधों में रुकावटें डालने
की बात सोचते हुए मेरे मन में कई दुखांत घटित हो जाते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह सोच चल ही रही थी कि मेरी दोस्त औरत के घर मेरी मुलाकात उसके एक पुराने
दोस्त के साथ हो गई। वह कुछ समय में ही मेरे और उस औरत के मध्य इतनी बड़ी रुकावट बनकर
खड़ा हो गया कि मेरे लिए सहना कठिन हो उठा। मुझे करीब छह महीने मानसिक संताप में काटने
पड़े थे। मेरी इस मानसिक अवस्था का पता इस कहानी में बयान हुई मुहब्बत की शिद्दत के
अलावा मेरी डायरी के कुछ पन्नों से भी लगता है</span>, <span lang="HI">जो मैंने तारीख़
और समय का हवाला दिए बगैर उन दिनों लिखी थी। उसके नमूने इस पुस्तक में </span>'<span lang="HI">कहानियों के बीज</span>' <span lang="HI">शीर्षक के अंतर्गत दर्ज़ हैं</span>,
<span lang="HI">जिनमें मेरी उस समय की मानसिक स्थिति का पता लगता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">ऐसी मानसिक अवस्था में से गुज़र कर मुझे यह कहानी सूझी। परंतु लिखते समय मैं
उस अवस्था में से निकल चुका था। मैं कभी ओम प्रकाश पनाहगीर से बातें करता अपनी उस हालत
का मजाक भी उड़वाया करता था। वह पूछा करता</span>, ''<span lang="HI">फिर क्या कहता है
तेरा श्वेतांबर </span>?'' <span lang="HI">उत्तर में मैं कहता</span>, ''<span lang="HI">बड़ गया श्वेतांबर... वह अब मेरे से ज्यादा शारदा से बातें करता होगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं कोई भी कहानी लिखने से पहले ओम प्रकाश को कच्ची-पक्की-रूप में सुना देता
था। ऐसा करने से मेरे जेहन में कहानी सीधी हो जाती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस कहानी की नायिका में पढ़ी-लिखी</span>, <span lang="HI">सभ्य</span>, <span lang="HI">सुंदर और अधेड़ उम्र की नायिका शारदा की तस्वीर मेरे जेहन में बहुत साल पहले
से ही पल रही थी। वह मुझे बहुत दिलकश लगती थी। असल में नौजवानी की आयु में मुझे पक्की
उम्र की स्त्रियाँ प्यारी लगा करती थीं। ऐसे औरतों को शहर में जाते हुए देखकर मैं खड़ा
हो जाता था। मेरा उनके साथ बैठकर कॉफी पीने और बातें करने को दिल किया करता था। पर
ऐसा अवसर शायद ही कभी मिलता था। यदि कभी मिलता भी था तो मेरा संकोची स्वभाव मुझे रोकता
रहता था। ऐसी औरत मेरी लिए एक आनंदमयी सपना था। मैं तो विवाह भी अपने से बड़ी उम्र की
औरत से करवाना चाहता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं मोता सिंह नगर के अपने घर से </span>'<span lang="HI">हिंद समाचार</span>'
<span lang="HI">अख़बार की ओर अथवा शहर के बाज़ारों में जाता-आता रहता था। मुझे राह में
एक स्त्री मिला करती थी। हमेशा सादा-सी साड़ी पहने वह मुझे सुंदर लगा करती थी। उसके
लम्बे बाल कंधों पर खुले पड़े होते थे। कभी रिबन या क्लिप से ढीले-से बाँध रखे होते
थे। वह हमेशा रेडियो स्टेशन के करीब मिलती थी या बी.एम.सी. चौक पार करके। साधारण-सी
चप्पलें पहने वह धीरे धीरे चला करती। गर्मियों में उसके हाथ में छतरी हुआ करती थी।
उसको देखकर मुझे ख़याल आता कि यह कहीं मास्टरनी लगी होगी। शायद किसी सरकारी दफ्तर में
क्लर्क या छोटी-मोटी अफ़सर। शायद विधवा हो</span>, <span lang="HI">तभी नौकरी करनी पड़
रही है। उन दिनों में हमारी उम्र की खाते-पीते घरों की बहुत कम औरतें नौकरी किया करती
थीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन मैंने सड़क के फुटपाथ पर खड़े होकर उसको ध्यान से देखा। उसके बालों में
कोई कोई सफेद बाल दिखाई देता था। उसने अपनी घड़ी देखते हुए मुझ खड़े हुए से टाइम पूछा।
उसकी आवाज़ सुरीली नहीं थी</span>, <span lang="HI">पर गंभीर थी। उसकी घड़ी के स्टैप के
नीचे </span>'<span lang="HI">एस डी</span>' <span lang="HI">अंकित था। मैंने सोचा</span>,
<span lang="HI">सत्यादेवी होगा इसका नाम। उसके नक्श सुंदर थे। </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">खों का रंग गहरा भूरा था। उसके नाक में कोका
था और कानों में टोप्स। बाहों में कोई गहना नहीं था। तब भी वह विधवा नहीं लगती थी।
तलाक वाली या अपनी इच्छा से कुआँरी रही हो सकती थी। वह शारदा का एक रूप बनी।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">डॉक्टर की माँ के पात्र की रचना मेरी कल्पना में ऐसी हुई कि रेडियो कालोनी
में रहता एक नौजवान डॉक्टर शर्मा मेरा मित्र बन गया। वह हिंदी में कहानियाँ लिखा करता
था। क्लीनिक उसका किसी बस्ती में था। मैं वहाँ कभी गया नहीं था। हम रात को उसके घर
पर ही कभी मिला करते थे। उनका मकान अपना था। सड़े स्वभाव की उसकी पत्नी सरकारी डिस्पेंसरी
में डॉक्टर थी। वह घर में भी प्रैक्टिस करती थी। मेरे आने पर वह अधिक खुश नहीं होती
थी। उसकी प्राइवेट प्रैक्टिस और माथे की त्यौरी डॉक्टर को अच्छी नहीं लगती थी। इसी
बात पर घर में क्लेश रहता था। झगड़े का दूसरा कारण बहू-सास में अक्सर रहने वाली खींचतान
थी। जिससे घर में कभी कभी क्लेश बढ़ जाता था। डॉक्टर शर्मा घबराकर मेरे पास पीने आ जाता
था। कभी मैं उसके घर भी चला जाता था</span>, <span lang="HI">पर वहाँ हम पीते नहीं थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उसकी माता जो रिटायर्ड टीचर थी</span>, <span lang="HI">मकान के पिछले हिस्से
में रहती थी। वह विधवा सरकारी स्कूल से रिटायर हुई थी। अच्छी पेंशन मिलती थी। बहू को
सास के चरित्र पर शक था। उससे मिलने उसका एक कुलीग आया करता था। उसे मैंने भी देखा।
वह बड़ा पढ़ा-लिखा और सभ्य बोलचाल वाला व्यक्ति था। वह कभी हमारे पास बैठकर उर्दू साहित्य
और आर्ट-फिल्मों की बातें भी किया करता था। वह अपनी नौजवानी में क्रांतिकारी भी रहा
था। उर्दू में कविता लिखता रहा था। डॉक्टर की माता भी साहित्य पढ़ती और सामाजिक मामलों
पर बहस किया करती थी। उसको समाज में स्त्रियों की कानूनी हैसियत ने तंग किया हुआ था।
वह कभी कभी राजनीतिक वर्करों की तरह आंदोलनों की बातें भी करती थी। उसने हिंदी में
छपी मेरी भी दो कहानियाँ पढ़ी थीं। उनकी आलोचना भी की थी। उसे मेरी कहानी में रोगी मन
वाले पात्र अच्छे नहीं लगते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कुछ ऐसा ही हाल मेरी दोस्त औरत का भी था। उसने सरकारी नौकरी से प्रीमिच्योर
रिटायरमेंट ले ली थी। उसके घर भी उसकी बहू आ गई थी। लड़का नौकरी करने के लिए रोज़ लुधियाने
जाया करता था। बहू अकेली बैठी रहती थी। मैं जब भी उनके घर जाता</span>, <span lang="HI">हम ड्राइंग रूम में बैठ जाते। चाय पीते</span>, <span lang="HI">गप्पें मारते।
जब कभी अवसर मिलता हम एक-दूजे के हाथ भी पकड़ लेते। उठाकर हल्का-सा चूम भी लेते। यदि
बहू नहाने चली जाती तो हमें खिड़की का पर्दा करके जफ्फियाँ डालने का अवसर भी मिल जाता।
पर डर डर कर। कभी बात काफी आगे भी बढ़ जाती थी। जिसके बाद दिल बहुत देर तक धड़कता रहता
था। बुढ़ापे के कारण दिल कमज़ोर भी हो गए थे। ब्लॅड प्रैशर बढ़ जाता था जिसे सामान्य करने
के लिए हम पढ़ी हुई किताबों की बातें करते थे। बातें क्या</span>, <span lang="HI">मुँह
से इतनी ऊँची आवाज़ निकालते थे</span>, <span lang="HI">जिसे बहू भी सुन सके। चाय-कॉफी
की बजाय शरबत पीते थे। हम इस बात से बड़े दुखी होते थे कि बहू हम पर पहरा लगाए बैठी
थी। हमारे सुख-आनंद को हमारे पुत्र बहू यूँ ही राख किए जाते थे</span>, <span lang="HI">जैसे कभी हमने उनके आनंद को किया था। नई पीढ़ी पुरानी पीढ़ी से अपने बदले ले
रही थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हमारे बीच टेलीफोन का सिलसिला इस तरह चलता था कि मैं फोन पर दो बेल देकर बंद
कर देता था। अवसर ठीक होता था तो वह फोन उठा लेती थी। हम अपने घड़े हुए शब्दों में खुफिया
तरीके से बात करते थे। मैं मिलने के मौके के बारे में पूछता</span>, ''<span lang="HI">माहौल कैसा है </span>?'' <span lang="HI">प्रत्युत्तर में वह कहती</span>,
''<span lang="HI">खुशगवार है।</span>'' <span lang="HI">इसका अर्थ होता कि तू आकर मिल
सकता है। यदि वह कहती कि यूँ ही धूल मिट्टी उड़ रही है</span>, <span lang="HI">तो मैं
समझ जाता कि घर में बहू-बेटा बैठे हैं। अथवा बहू से नोंक-झोंक होकर हटी है। हमें हर
समय डर लगा रहता था कि कोई दूसरा हमारा फोन सुन न ले। कभी घर का माहौल खराब होता था
तो वह फोन सुनकर रखते हुए कह देती थी</span>, ''<span lang="HI">यूँ ही रांग नंबर आए
जाते हैं।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर जब बहू भी किसी फर्म में काम करने लग पड़ी थी तो हमें सुविधा हो गई थी।
परंतु मेरे अधिक आने-जाने और मेरी तरफ से बड़े तकाजे क़रने पर वह मेरे से भी तंग हो गई
थी। उसको यह बात भी तंग करने लग पड़ी थी कि बहू नौकरी पर जाकर किसी के साथ गुलछर्रे
न उड़ाती घूमती हो। जो काम वह अपने लिए ठीक समझती थी</span>, <span lang="HI">वह अपनी
बहू के लिए बुरे कहने लग पड़ी थी। फिर उसको यह चिंता भी लग गई थी कि बहू को गर्भ नहीं
ठहरता था। मैंने एक बार हँसते हुए कहा था कि यदि तेरी पहली चिंता सही हुई तो दूसरा
काम खुद-ब-खुद हो जाएगा। यह बात उसका बुरी लगी थी। इसके बाद वह मुझ पर भी संदेह करने
लग पड़ी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस कहानी में </span>'<span lang="HI">श्वेतांबर</span>' <span lang="HI">का पात्र
इस तरह मेरे मन में बसा हुआ था कि मैंने जैन मत के बारे में पुस्तकें पढ़ी थीं। जिनमें
से एक जैन मुनियों</span>, <span lang="HI">तीर्थांकरों और जैन मत को मानने वाले भिन्न-भिन्न
तरह के मतों से संबंधित थीं। एक खास मानसिक अवस्था या यूँ कह लीजिए कि आनंदातिरेक की
अवस्था में मुझे कभी ऐसा प्रतीत होता कि कोई श्वेतांबर मुनी मेरे साथ बातें कर रहा
है। मैंने वही पात्र बनाकर कहानी में डाल दिया। जो लोकाट के छोटे-से पेड़ के नीचे खड़ा
कहानी की नायिका शारदा को दिखाई देता और लुप्त हो जाता है। यह आहिस्ता-आहिस्ता पात्र
से बढ़कर नायिका के अंतर्मन का प्रतिरूप बन गया था। जो किसी भी समय उस औरत के पास आकर
बातें करने लग पड़ता था और कभी मखौल भी कर जाता था। कभी सलाहें देता और कभी दुख भी हल्का
कर जाता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">डॉक्टर शर्मा की माता बीमार रहकर शीघ्र ही मर गई थी। उसका दोस्त उसके मरने
पर भी आया था और उसके बाद के सारे संस्कारों के समय भी। बाद में वह उनके घर आने से
हट गया था। पर मुझे कभी कभी बाज़ार या कॉफी हाउस में मिल जाता था। उसकी सेहत तेज़ी से
बिगड़ने लग पड़ी थी। शायद बुढ़ापे के कारण या उसको अपनी ज़िन्दगी में डॉक्टर की माँ से
बिछड़ने का दुख हो। तब मुझे बुढ़ापे की सेहत के तबाह होने के राह का पता नहीं था। जब
वह मरा तो मुझे यही लगता रहा था कि वह अपनी प्रेमिका के विछोह के दुख से मरा है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उन दिनों में मुझे अपने आप को परिपक्व आयु के व्यक्ति के प्रेम में घुलने का
अनुभव हो रहा था। मेरी अपनी आयु भी पक चुकी थी। मेरी दोस्ती भी एक ऐसे दुखांत में से
गुज़र रही थी जिसका मेरे पास कोई चारा नहीं था। मैं स्वयं के साथ बातें करने वाला हो
गया था कि मुझे ओम प्रकाश पनाहगीर को भी बातें बताना अच्छा नहीं लगता था। हाँ</span>,
<span lang="HI">एक कामरेड दोस्त प्रियव्रत मेरे बहुत करीब आ गया था। वह भी किसी औरत
के प्रेम-चक्कर में से गुज़र रहा था। सो</span>, <span lang="HI">हम इन बातों पर बैठकर
विचार करते रहते थे। जब ऊब जाते तो पाकिस्तानी ग़ज़ल गायिका की गाई ग़ज़लों के रिकार्ड
सुनते और अपनी बनाई चाय की चुस्कियाँ भरते रहते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह कहानी लिखने के समय मेरे उस दोस्त का बैठना-उठना इंग्लैंड से आई एक बूढ़ी
स्त्री के साथ हो गया था। उसने बाल कटवा कर गर्दन तक रखवा लिए थे। वह शक्ल और अक्ल
में साधारण-सी औरत थी, पर पता नहीं उसमें क्या था कि व्यक्ति उसकी ओर खिंचे चले जाते
थे। उसकी बात का अंदाज़ मर्दाना-सा था। वह जब सूट पहनती थी तब भी चुन्नी नहीं लेती थी।
परंतु उसमें कोई छिपा हुआ गुण अवश्य होगा। जो व्यक्ति उसके घर में एक बार घुस जाता
था</span>, <span lang="HI">वह शीघ्र लौटता नहीं था। पर वह मुझे बहुत अच्छी नहीं लगती
थी। वह मुझे भी अच्छा आदमी नहीं समझती थी। हम जब भी मिलते</span>, <span lang="HI">हमारे
माथों पर बल पड़ जाते। जब मैं घर जाकर ठंडे दिमाग से सोचता तो वह मुझे एक आज़ाद औरत की
मिसाल के तौर पर अच्छी लगने लग पड़ती थी। वह बहस करते हुए औरत का पक्ष इतनी मज़बूती से
पेश करती थी कि बड़ी उम्र की औरत की प्रेम भूख का भी खुला वर्णन करने लग पड़ती थी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">धीरे धीरे वह मुझे ठीक लगने लग पड़ी थी। फिर वह अचानक इंग्लैंड चली गई थी। उसके
जाने के बाद मेरे प्रतिपक्ष में खड़ी औरत आम हो गई थी। वह मेरी कहानी में </span>'<span lang="HI">शारदा</span>' <span lang="HI">के रूप में आकर एक पढ़ी-लिखी</span>, <span lang="HI">सूझवान</span>, <span lang="HI">रिटायर्ड प्रिंसीपल और डॉक्टर पुत्र की माँ बनकर
एक बड़ा पात्र बन गई थी।</span></span></div>
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US;">(जारी)</span></span><span style="font-family: "Mangal","serif"; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-24756226964873869402013-03-16T22:31:00.000+05:302013-03-20T22:40:16.800+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:TrackMoves/>
<w:TrackFormatting/>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:DoNotPromoteQF/>
<w:LidThemeOther>EN-US</w:LidThemeOther>
<w:LidThemeAsian>X-NONE</w:LidThemeAsian>
<w:LidThemeComplexScript>HI</w:LidThemeComplexScript>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
<w:SplitPgBreakAndParaMark/>
<w:DontVertAlignCellWithSp/>
<w:DontBreakConstrainedForcedTables/>
<w:DontVertAlignInTxbx/>
<w:Word11KerningPairs/>
<w:CachedColBalance/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
<m:mathPr>
<m:mathFont m:val="Cambria Math"/>
<m:brkBin m:val="before"/>
<m:brkBinSub m:val="--"/>
<m:smallFrac m:val="off"/>
<m:dispDef/>
<m:lMargin m:val="0"/>
<m:rMargin m:val="0"/>
<m:defJc m:val="centerGroup"/>
<m:wrapIndent m:val="1440"/>
<m:intLim m:val="subSup"/>
<m:naryLim m:val="undOvr"/>
</m:mathPr></w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" DefUnhideWhenUsed="true"
DefSemiHidden="true" DefQFormat="false" DefPriority="99"
LatentStyleCount="267">
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Normal"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="heading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="9" QFormat="true" Name="heading 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 7"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 8"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" Name="toc 9"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="header"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="footer"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="35" QFormat="true" Name="caption"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="page number"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="10" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" Name="Default Paragraph Font"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="11" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtitle"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="22" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Strong"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="20" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="0" Name="No List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="59" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Table Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Placeholder Text"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="1" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="No Spacing"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" UnhideWhenUsed="false" Name="Revision"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="34" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="List Paragraph"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="29" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="30" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Quote"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 1"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 2"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 3"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 4"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 5"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="60" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="61" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="62" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Light Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="63" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="64" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Shading 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="65" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="66" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium List 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="67" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 1 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="68" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 2 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="69" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Medium Grid 3 Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="70" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Dark List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="71" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Shading Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="72" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful List Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="73" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" Name="Colorful Grid Accent 6"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="19" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="21" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Emphasis"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="31" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Subtle Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="32" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Intense Reference"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="33" SemiHidden="false"
UnhideWhenUsed="false" QFormat="true" Name="Book Title"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="37" Name="Bibliography"/>
<w:LsdException Locked="false" Priority="39" QFormat="true" Name="TOC Heading"/>
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-priority:99;
mso-style-qformat:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:11.0pt;
mso-bidi-font-size:10.0pt;
font-family:"Calibri","sans-serif";
mso-ascii-font-family:Calibri;
mso-ascii-theme-font:minor-latin;
mso-fareast-font-family:"Times New Roman";
mso-fareast-theme-font:minor-fareast;
mso-hansi-font-family:Calibri;
mso-hansi-theme-font:minor-latin;
mso-bidi-font-family:Mangal;
mso-bidi-theme-font:minor-bidi;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPGlKaZOnd5ZZwa68PpsiVyIFOJCpHWtdHY117PWpeVu94mp_dOt_81liLC6m1hO7Rz1VeaYRE0VTmS9Veghbh0SS5ldK7VL1bZHezbo7ZMTYuDTNdY6B6t7mYVfDy9qOT23ERgWb3sl4B/s1600/12321.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="265" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjPGlKaZOnd5ZZwa68PpsiVyIFOJCpHWtdHY117PWpeVu94mp_dOt_81liLC6m1hO7Rz1VeaYRE0VTmS9Veghbh0SS5ldK7VL1bZHezbo7ZMTYuDTNdY6B6t7mYVfDy9qOT23ERgWb3sl4B/s400/12321.jpg" width="400" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKY3GSyrim7tc_ruvEeDN0OtUxy0fezOnqmIkAWVVBAUbBjcILInbvYiF7mOcZCro5XkJfPduRajYNagP9x7NWDBr3xJ3seTN_wnos30bLsiB_9RRdJkl9l7csER4eJceg7ZvjBppYNxo1/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiKY3GSyrim7tc_ruvEeDN0OtUxy0fezOnqmIkAWVVBAUbBjcILInbvYiF7mOcZCro5XkJfPduRajYNagP9x7NWDBr3xJ3seTN_wnos30bLsiB_9RRdJkl9l7csER4eJceg7ZvjBppYNxo1/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a><span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर मोमी अक्तूबर </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">1982
<span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही
नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं। प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और
पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">च कहानी संग्रह [मसालेवाला
घोड़ा(1959,1973), जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े
हन(1971)(संपादन), सर दा बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला
गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960),
लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा
अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">मोमी जी ने पंजाबी में अनेक पुस्तकों का
अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: "Mangal","serif";">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल
कहानियों का हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgef2hu5NiNi7zZXeDhnzaLfitWGjSeA5LkzfVNIKe0SjQFSNdnJ_Ytr9FsCg426GYyrRTJWGTMJyFzyEaDMrXvHOFT7wR9zKEBqhOpWLuUk4fBpzgRKoMxXeq5JetYtsMZZ2r_in8tT7KF/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgef2hu5NiNi7zZXeDhnzaLfitWGjSeA5LkzfVNIKe0SjQFSNdnJ_Ytr9FsCg426GYyrRTJWGTMJyFzyEaDMrXvHOFT7wR9zKEBqhOpWLuUk4fBpzgRKoMxXeq5JetYtsMZZ2r_in8tT7KF/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">विदेश
के अनेक सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर
मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> ब्रैम्पटन (कैनेडा)
से प्रकाशित होने वाले पंजाबी अख़बार</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
(प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #cc0000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><i><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को
समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही,
निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">
में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस
उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">- सुभाष नीरव</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बलबीर सिंह मोमी</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";">14</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">बापू जी नई अलॉट हुई ज़मीन से लौट</span><span style="font-family: "Mangal","serif";">ते<span lang="HI"> हुए एक रात भाई के घर ठहरे थे और भाई ने उनसे मेरे
हॉस्टल छोड़कर घर आ जाने की मंजूरी प्राप्त कर ली थी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हॉस्टल छोड़ने का मेरे दिल को रत्तीभर
भी अफसोस नहीं था और मैं खुशी खुशी अपना बिस्तर</span>, <span lang="HI">ट्रंक और किताबें
उठाकर भाई के घर आ गया था। ऊपर का चौबारा मुझे दे दिया गया और मेरे भतीजा-भतीजी और
छोटे बच्चे जो अभी छोटी कक्षाओं में थे</span>, <span lang="HI">वे भी अपने बिस्तर ऊपर
ही ले आए। इस तरह भाई के एक ही घर में हम दो परिवारों की तरह रहने लग पड़े। नीचे वाले
हिस्से में भाई-भाभी और ऊपर वाले छोटे से परिवार का मैं इंचार्ज था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">दफ्तर से लौटकर भाई कम से कम एक
बार अवश्य हमारी पढ़ाई-लिखाई के बारे में पूछताछ करते। पढ़ाई के अलावा वह नित्य के जीवन
पर भी खोजभरा प्रभावशाली लेक्चर दिया करते। सिनेमा देखने</span>, <span lang="HI">व्यर्थ
में शहर में घूमने-फिरने और फालतू बोलने से वह हमें विशेष रूप से रोकते थे। मैं भाई
से पहले से भी अधिक डरने लग पड़ा था। भाई सवेरे जल्दी उठकर पढ़ने पर बहुत ज़ोर देते थे</span>,
<span lang="HI">पर मेरे लिए सवेरे जल्दी उठना सबसे बड़ी मुसीबत थी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">भाई के घर में रोटी-पानी का प्रबंध
बहुत बढ़िया था। घर की अनचुपड़ी और बाहर की चुपड़ी का सिद्धांत मैं अब ही अच्छी तरह समझ
सका था। भाभी मुझे अपने बच्चों से भी ज्यादा चाहती थी। जब मैं पाकिस्तान से नंगे पैर
आने और फटी चिथड़े हुए पगड़ी पहनकर स्कूल जाने की बात भाभी को बताता तो उसकी आँखों में
आँसू आ जाते। भाभी से मैंने कभी मोहिनी या मुक्ति की बात बताने का साहस नहीं किया था</span>,
<span lang="HI">पर रात में जब सभी सो जाते</span>, <span lang="HI">मैं चुपचाप अपने शरीर
से चादर उतारकर मुक्ति के पास पहुँच जाया करता था। जब नींद टूटती तो वही बिस्तर होता
और वही ओढ़ी हुई चादर। पिछले दिनों उसके विवाह की बात बड़े ज़ोरों से चल रही थी। गाँव
में चर्चा थी कि मुक्ति का बाप उसका विवाह मेरे साथ करना चाहता है</span>, <span lang="HI">पर मैं नहीं मानता। पता नहीं</span>, <span lang="HI">मुझे विवाह के नाम से इतनी
नफ़रत क्यों थी। मुझे मुक्ति अच्छी लगती थी</span>, <span lang="HI">प्यारी लगती थी</span>,
<span lang="HI">वह मुझे चाहती थी। मैं भी उसको प्यार करता था</span>, <span lang="HI">पर इन सारी बातों का विवाह से क्या संबंध था। प्राय: शाम को जब हॉकी खेलने
जाता</span>, <span lang="HI">मैं कालेज के ग्राउंड से परे खेतों की ओर निकल जाता और
मुक्ति के साथ बातें करता रहता। उसकी अनुपस्थिति मुझे बड़ी प्यारी लगती। और उसको दूरी
पर रख कर मैं उसके साथ प्रेम करना चाहता था। मेरे विचार में ज़िन्दगी का यह भी यथार्थ
था। सामाजिक यथार्थ की अपेक्षा मेरा यथार्थ मुझे मेरी कल्पना जैसा प्यारा लगता था।
मैं उसको लम्बी-लम्बी चिट्ठियाँ लिखकर फाड़ देता। फिर मैं सोचता कि मैंने अपने आप को
किन कामों में फंसा लिया था। मैं तो हीरों की तलाश में निकला था और कोड़ियों से झोली
भरकर संतुष्ट हो जाना चाहता था। इस तरह की बातें मुझे अक्सर उदास कर देतीं। फिर मैं
कालेज की लाइब्रेरी में पहुँच जाता और दुनिया के प्रसिद्ध लेखकों द्वारा जीवन</span>,
<span lang="HI">साहित्य और दर्शन पर लिखी किताबें पढ़ता रहता। जब तक किताब समाप्त न हो
जाती</span>, <span lang="HI">मैं खाना-पीना सब कुछ भूल जाता। मैंने प्रथम वर्ष से लेकर
द्वितीय वर्ष की परीक्षाओं के बीच दो सालों के अंदर विश्व के कई प्रसिद्ध लेखक पढ़ लिए।
कालेज के कई नाटकों में भाग लिया। अंग्रेजी ड्रामों के लिए पता नहीं मेरी शक्ल प्रोफ़ेसरों
को क्यों पसंद आ गई थी। कभी-कभी मैं कविता या कहानी भी लिखता जो कालेज की मैगज़ीन में
छप जाती और दूसरे वर्ष मुझे कालेज मैगज़ीन का सहायक संपादक भी बना दिया गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कभी-कभी मुक्ति की चिट्ठी आती।
मैंने उसको कह रखा था कि मैं पढ़ रहा हूँ</span>, <span lang="HI">इसलिए मुझे महीने में
एक से अधिक चिट्ठी न लिखे। उसकी चिट्ठियों में बार बार यह चर्चा थी कि उसका विवाह शीघ्र
ही कहीं हो जाएगा। इसलिए मुझे कुछ करना चाहिए। मैं क्या कर सकता था </span>? <span lang="HI">फिर एक दिन इन उदासियों में एकदम ही वृद्धि हो गई। बापू जी ने अचानक गाँव छोड़
दिया। अफरा-तफरी में खेतिहर मज़दूरों के हाथों सामान बैलगाड़ियों पर लदवाकर नई अलॉट हुई
ज़मीन वाले गाँव भिजवा दिया। छोटी बहनों और माँ को रेल में चढ़ा कर शहर ले आया। इस शहर
से नया गाँव सिर्फ़ बीस मील दूर था। मैं यद्यपि इस गाँव में चार बार गया था</span>,
<span lang="HI">पर यहाँ मेरी कोई सांझ नहीं थी। शहर में माँ मुझे भाभी के घर में एक
तरफ ले जाकर ऐसा कुछ कह गई जिससे मेरे होश गुम हो गए। बोली</span>, ''<span lang="HI">मुक्ति एक रात मेरे पास आकर बोली- माँ</span>, <span lang="HI">मुझे तू अपनी
बहू बना ले। तेरे पैरे धो-धो कर पिऊँगी। तेरी खूब सेवा करुँगी। गोबर-कूड़े से लेकर सारा
घर शीशे की तरह चमका कर रखा करुँगी। एक बार हाँ कर दे। आगे-पीछे तुमने बेटे को ब्याहना
ही है। आनी तेरे घर में एक बहू ही है</span>, <span lang="HI">पर मेरी जैसी नहीं आएगी।
तू एक बार मेरी माँ के आगे हाँ कर दे। मेरे में अगर कोई कमी है तो नीचे बिठाकर मुझे
सौ जूती मार। रोटी की बुरकी भी चाहे देना या न देना। भूखा रखना</span>, <span lang="HI">प्यासी रखना</span>, <span lang="HI">अगर फिर भी कोई चूँ कर जाऊँ तो जान निकाल
लेना। बस मेरी प्यारी माँ</span>, <span lang="HI">मुझे एकबार अपनी धी बना ले</span>,
<span lang="HI">अपनी बहू बना ले। पता नहीं मेरा बापू मुझे किसके गले मढ़ेगा</span>, <span lang="HI">जिसे मैं जानती नहीं</span>, <span lang="HI">पहचानती नहीं। जिसकी शक्ल नहीं
देखी</span>, <span lang="HI">मुँह नहीं देखा। सुना है</span>, <span lang="HI">सिक्खवाले
का कोई अधेड़ दुहाजू है। पहली बीवी मर चुकी है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बेटा-बेटी भी है और अब दूसरा
विवाह करवाने चला है। जायदाद उसके पास अच्छी है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">माँ ये सब बातें बताकर नई ज़मीन
वाले गाँव चली गई। मैंने कोई उत्तर न दिया। मैं उत्तर दे भी क्या सकता था ! मैं जवाब
देने लायक भी कहाँ था ! मेरा वजूद भी क्या था! मेरे पल्ले था भी क्या </span>? <span lang="HI">परंतु वह अपने में इतना साहस कहाँ से ले आई थी। कई दिन इस घटना को सोचता-सोचता
पागलों जैसा ही हो गया था। अचानक गाँव छोड़ने का कारण भी मैं समझ गया था। क्योंकि फ़ैसले
की घड़ी जो आ गई थी और फिर मुक्ति ने माँ के सम्मुख अपने दिल की बात खुलकर कह दी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरा मन होता था कि मैं मुक्ति
को मिलकर आऊँ। पर मैं अब कैसे मिल सकता था </span>? <span lang="HI">कहाँ जाकर रहूँगा
</span>? <span lang="HI">किसके पास ठहरुँगा </span>? <span lang="HI">वह मुझे कहाँ मिलने
आएगी </span>? <span lang="HI">जब सारी कहानी ही नस्र हो गई थी तो अब उस गाँव में मेरा
कौन था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इससे आगे उत्तर मिलता</span>,
''<span lang="HI">उस गाँव में तेरा सबकुछ है। तेरा दिल वहाँ है। तेरी प्रेमिका वहाँ
है। वह स्कूल वहाँ है</span>, <span lang="HI">जहाँ से तूने आठवीं</span>, <span lang="HI">नौवीं और दसवीं पास की है। तेलियों का वो घर भी अभी वहाँ है जहाँ तीन बरस रहकर
मुक्ति की प्राप्ति हुई है।</span>'' <span lang="HI">पर मैं अब उस घर में कैसे जाऊँगा
! अभी तो पाकिस्तान में छोड़े गाँव का दुख दिल में से गया ही नहीं था कि अब यह दूसरा
गाँव भी छोड़ना पड़ गया। पाकिस्तान के गाँव में बचपन बीता था</span>, <span lang="HI">इस
गाँव में बचपन से छुटकारा पाकर जवानी शुरू की थी और मुक्ति मिली थी। पर तकदीर क्या
कर रही थी </span>?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शनिवार की शाम बग़ैर किसी को बताए
मैं मुक्ति के गाँव की ओर चल पड़ा। अब तो इसको मुक्ति का गाँव ही कहना चाहिए था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शाम के झुटपुटे में मैं सीधा मुक्ति
के घर जा पहुँचा। मेरा दिल बुरी तरह धड़क रहा था। मुक्ति खेस ताने चारपाई पर लेटी थी।
मुझे देखकर उसकी आँखों में आँसू भर आए। उसने खेस से मुँह ढक लिया। करम सिंह किसी काम
से कहीं ओर गया हुआ था। हमारे वाले घर में लाहौर के एक अलॉटी ने ताला लगा गया था। मुक्ति
की माँ</span>, <span lang="HI">जिसको मैं चाची कहा करता था</span>, <span lang="HI">मेरे
लिए चाय रखने रसोई में चली गई। मैं मुक्ति के पास वाली चारपाई पर बैठ गया। हालांकि
उसने अपने आप को खेस में ढक रखा था</span>, <span lang="HI">पर सिसकियों की आवाज़ फिर
भी मुझे सुनाई दे रही थी। मैं दिल पर पत्थर रखकर बैठा हुआ था। चाची चाय का पानी रखकर
पुन: मेरे पास आकर बैठ गई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ले रे गुलाब</span>, <span lang="HI">तेरी माँ को तो हमने बहुत कहा</span>, <span lang="HI">यह साल हमारे साथ काट
ले। अच्छा दिल लगा हुआ था और रौनक थी। पिछले तीन-चार साल तो जैसे तीन चार दिनों में
ही बीत गए हों। अगले साल हम भी अपनी ज़मीन को चले जाते और तुम भी। पर तेरा बापू पीछे
पड़कर सारा टब्बर-टीर ले गया। कितने अच्छे थे तुम लोग।</span>'' <span lang="HI">कहते
कहते चाची की </span></span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Times New Roman"; mso-hansi-font-family: "Times New Roman";">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif";">खें नम हो आईं।</span><span style="font-family: "Mangal","serif";"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने खिड़की में से अपनी घर की
तरफ़ देखा जो भांय-भांय कर रहा था। इसी तरह भांय-भांय करता घर हम पाकिस्तान में छोड़कर
आए थे। अपना खाली घर देखकर मेरा भी रोना निकल गया। मैंने पैंट की जेब में से रूमाल
निकाल कर आँखें पोंछी</span>, <span lang="HI">पर मैं कुछ बोल न सका। गला भर आया था।
ज़ोर</span>-<span lang="HI">ज़ोर से रोने को जी करता था। पर रोया भी तो नहीं जाता था।
आख़िर मैं मर्द था। मर्द रोया नहीं करते</span>, <span lang="HI">सहा करते हैं। चाची फिर
बोली</span>, ''<span lang="HI">हम तो चाहते थे कि मुक्ति के हाथ तेरे संग ही पीले कर
देते। जोड़ी भी बहुत सुंदर थी। पर काका</span>, <span lang="HI">तुम हुए बड़े आदमी</span>,
<span lang="HI">ज्यादा ज़मीन-जायदाद वाले। और फिर तू है भी बहुत पढ़ा लिखा। तेरे माँ-बाप
कब मानते हम गरीबों का रिश्ता। तू किसी बी.ए. पास पढ़ी-लिखी किसी अफसर की धी से ब्याह
करवाएगा और खुद भी बड़ा अफसर बनेगा। हम अभागों के भाग्य इतने अच्छे कहाँ </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं अभी भी चुप था और बहुत गंभीर
हो चुका था। मैं चाहता था कि कह दूँ</span>, ''<span lang="HI">चाची</span>, <span lang="HI">अभी मेरे विवाह की उम्र ही कहाँ है। अभी तो मैं कालेज के पहले साल में ही पढ़
रहा हूँ। अभी तो विवाह की बातें बहुत दूर हैं और जब तक मैं विवाह करवाने योग्य होऊँगा</span>,
<span lang="HI">तब तक ज़माने के रंग भी बदल जाएँगे।</span>'' <span lang="HI">पर मैं कुछ
भी न कह सका।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">चाची ने फिर कहना प्रारंभ किया
-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तेरा चाचा हमारी न मानकर सिक्खवाले
के एक दुहाजू से मांग आया लड़की को। कहते हैं</span>, <span lang="HI">जैदाद तो बहुत है</span>,
<span lang="HI">पर है पक्की उम्र का। शाह के किसी बंदे ने बीच में पड़कर रिश्ता करवाया
है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">चाची का यह कहना था कि मुक्ति
ज़ोर-ज़ोर से रोने लग पड़ी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बस कर बेटी</span>, <span lang="HI">जो कुछ तेरी किस्मत में लिखा था</span>, <span lang="HI">तुझे मिल गया। अब कलपने
से क्या बनेगा। रब की कुदरत की ओर देख। तेरे भागों में जो लिखा है</span>, <span lang="HI">वही तुझे मिलना है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मेरी तो जूती भी उस धौली दाढ़ी
वाले के साथ नहीं जाने वाली</span>, <span lang="HI">देख लेना</span>, <span lang="HI">किसी कुएँ</span>, <span lang="HI">तालाब में डूब मरुँगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुक्ति रोते रोते उठकर बैठ गई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बस बस बेटी</span>, <span lang="HI">ऐसे बोल न मुँह से निकाल। अब तो तेरे लगन की तारीख भी पक्की कर दी है</span>,
<span lang="HI">इस हाड़ की पंद्रह की।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हाड़(असाढ़) की पंद्रह की ! हाड़
की पंद्रह की !! अब मुझे इसके सिवा और कुछ भी सुनाई नहीं दे रहा था। असाढ़ की पंद्रह
पर आकर मेरी सोच-शक्ति रुक गई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाड़ की पंद्रह को मेरा डोला
नहीं</span>, <span lang="HI">मेरी लाश ही इस घर से जाएगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">देख</span>, <span lang="HI">पागल
न हो तो ! गुलाब तू ही समझा इसको। कैसी पागलों जैसी बातें करने लगी है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पता नहीं उस समय मेरे अंदर कहाँ
से यह वाक्य बनकर होंठों पर आ गया -</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">अच्छी लड़कियाँ माँ-बाप के आगे
नहीं बोला करतीं। तू क्या इनके लिए परायी या गैर है। अगर ये कुछ कर रहे हैं तो तेरे
भले के लिए ही कर रहे हैं। ज्यादा नहीं बोला करते। और तू तो सियानी भी बहुत है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">सियानी बनती है मेरी जूती। और
अब तू भी आ गया</span>, <span lang="HI">सलाह देने को</span>, <span lang="HI">मुझे जलाकर।
गुलाब</span>, <span lang="HI">अगर मैं तेरे लेखे लगकर न मरी तो मुझे माँ की धी न समझना...।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस नाटक के तीन पात्र अपनी</span>-<span lang="HI">अपनी आग में जल रहे थे। तीनों की मुठभेड़ हो रही थी। कुछ समझ में नहीं आ रहा
था कि कौन जीत रहा था और कौन हार रहा था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उस रात मैं मुक्ति के घर पर ही
रहा। ग़मों की इस रात में मुक्ति सुलगती रही। रोती रही और विलाप करती रहती। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">पंद्रह हाड़ को मेरी अर्थी निकलेगी
रे लोगो !</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मुझे रो रोकर याद किया करेगा
रे गुलाब !</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुक्ति के इस करुण विलाप के सम्मुख
सरसों के तेल का दीया भी बुझ गया। चाची उसे मना मनाकर और बहला-बहलाकर हार गई</span>,
<span lang="HI">पर वह चुप न हुई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू ही चुप करा</span>, <span lang="HI">काका... तेरे कहने पर क्या पता शांत हो जाए।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने उसकी चारपाई की बाही पर
बैठकर उसके हाथों को अपने हाथों में पकड़ लिया। स्याह काली रात में कहीं-कहीं तारे टिमटिमा
कर डरा रहे प्रतीत होते थे। मुक्ति के हाथ बहुत गरम थे। उसने मेरे हाथों को कसकर अपनी
छाती से लगा लिया। फिर मेरे हाथ उसने अपनी गालों पर फेरे जो आँसुओं से भीगी हुई थीं।
धीरे धीरे उसकी सिसकियाँ मद्धम पड़ गईं और उसका मन शांत होता प्रतीत हुआ। मैंने एक दो
बार अपने हाथ उसके हाथों में से खींचने की कोशिश की</span>, <span lang="HI">पर उसने
हाथ न छोड़े।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">रात बीतती जा रही थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब चाची ने भी करवट बदल ली और
खर्राटे मारने लग पड़ी तो मुक्ति उठकर मुझसे लिपट गई। कितनी ही देर वह मुझसे लिपटी रही।
मैं उसकी पीठ पर हल्का-हल्का हाथ फेरता रहा। फिर उसने मेरी झोली में सिर दे दिया और
मेरी कमर के गर्द अपनी बांहों को और अधिक कस लिया। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">रात बीतती जा रही थी। हम कोई बात
नहीं कर रहे थे। पर मैं समझता हूँ कि जितनी बातें हमने उस वक्त क़ी थीं</span>, <span lang="HI">उतनी तो हज़ारों बरस भी नहीं हो सकती थीं। यह पवित्र प्रेम की तृप्ति की अवस्था
थी। उसके साथ विवाह के बारे में तो मैंने कभी सोचा ही नहीं था। मैंने बड़े आहिस्ता से
धीमे स्वर में उसके कान में कहा</span>, ''<span lang="HI">तू अगर मुझे सचमुच ही इतना
चाहती है तो चुपचाप विवाह करवा लेना। मेरे मन को शांति रहेगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">पर मेरे मन की शांति का क्या
होगा </span>? <span lang="HI">क्या मैं सारी उम्र दुख भोगने के लिए पैदा हुई हूँ </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ये सब तकदीरों के मामले हैं
मुक्ति।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ये सब तकदीरों के मामले नहीं</span>,
<span lang="HI">ये तेरी बुजदिली</span>, <span lang="HI">बेरुखी और अकड़ की जीत है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यह तू क्या कह रही है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं सच कहती हूँ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">चल</span>, <span lang="HI">तू
मुझे अभी कहीं ले चल।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं कहाँ ले जा सकता हँ। मेरे
माँ-बाप... क्या...।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू यहीं मेरे पास ही रह। मेरे
बाप की बहुत ज़मीन है</span>, <span lang="HI">दुबारा अलॉटमेंट में अच्छी ज़मीन मिलने वाली
है। मैं माँ-बाप की इकलौती बेटी हूँ। ईश्वर का दिया सबकुछ है। मैं पकाया करुँगी</span>,
<span lang="HI">तू खाया करना।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मेरी पढ़ाई का क्या होगा </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">इतना पढ़कर भी अगर तुझे मेरे
जैसी न मिली तो </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं विवाह ही नहीं करवाऊँगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">झूठ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं सच कहता हूँ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यकीन कैसे आए </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू विवाह करवा ले। खुशी खुशी
बस जा। तेरी ओर से ठंडी हवा आती रहे। सुख-शांति के संदेशे मिलते रहें। जब मुझे विवाह
करवाना होगा</span>, <span lang="HI">तुझसे इजाज़त लेने आऊँगा। अगर तू कहेगी तो विवाह
करवाऊँगा</span>, <span lang="HI">नहीं तो सारी उम्र इसी तरह रहूँगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू बहुत कमज़ोर और डरपोक है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू मेरे शांत और संकोची स्वभाव
को जानती है। तुझसे दूर रहकर मैं तेरे प्यार में तड़प सकता हूँ</span>, <span lang="HI">तुझे प्राप्त करके तेरी निकटता में संतुष्ट नहीं रह सकता। मेरी अन्तिम इच्छा
यही है कि तू आराम से विवाह करवा ले।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: "Mangal","serif";"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तूने कोई मर्दों वाली बात तो
नहीं की</span>, <span lang="HI">पर मैं तेरा कहा भी नहीं टाल सकती। परंतु आज की रात
मुझे अपने सीने से अलग न करना। फिर पता नहीं कब मिलन हो।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: "Mangal","serif"; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-66931410904018830392013-02-07T16:55:00.000+05:302013-02-07T17:00:25.952+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUxJaebR5r25CSHsQ9-PYfSMBlLEHLRETAg0aDcC9VqrCjKcJkN2XSP0XffO094zL1C_F4GzxxdvC6nGWru4K1VOQNSi_c7FNu_LU6XxQEEk8fMd9wG5t6YPCUia64B0_mc6UZChIBuC6S/s1600/imagesCAC3S5W1.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="212" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiUxJaebR5r25CSHsQ9-PYfSMBlLEHLRETAg0aDcC9VqrCjKcJkN2XSP0XffO094zL1C_F4GzxxdvC6nGWru4K1VOQNSi_c7FNu_LU6XxQEEk8fMd9wG5t6YPCUia64B0_mc6UZChIBuC6S/s320/imagesCAC3S5W1.jpg" width="320" /></a></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">4</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">)</span></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><b><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">नवतेज सिंह(</span></b><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1925 - 1981)</span></b></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8etEyzT1Y7-mXpFQvgFdouKnV4udNaQqCrtQjJxPV3BUwjXh8DJVa2SXEzGC6lm2PLIzB8q5V3H31z9fJPfipSWkpAHluKCQQg_6LbQJb0ABg0YM5QsET9Or9a01bYsONQ0TbyvPCDlOm/s1600/Navtej+Singh,Pb+Writer.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg8etEyzT1Y7-mXpFQvgFdouKnV4udNaQqCrtQjJxPV3BUwjXh8DJVa2SXEzGC6lm2PLIzB8q5V3H31z9fJPfipSWkpAHluKCQQg_6LbQJb0ABg0YM5QsET9Or9a01bYsONQ0TbyvPCDlOm/s1600/Navtej+Singh,Pb+Writer.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 50.0pt; text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहानी के</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">एक सशक्त कथाकार। मनोविज्ञान में एम.ए. तक की
शिक्षा ग्रहण कर अपने पिता गुरबख्श सिंह की तरह ही इस लेखक </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ने पंजाबी साहित्य को </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">कई यादगार कहानियाँ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">द</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">ीं</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">। पिता के बाद पंजाबी की </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="AR-SA">प्रीतलड़ी</span>'
<span lang="AR-SA">साहित्यिक पत्रिका का संपादक के तौर पर काम देखते रहे। इस पत्रिका
में </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इनका</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"> नियमित छ्पने वाला
स्तंभ </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="AR-SA">मेरी धरती</span>, <span lang="AR-SA">मेरे लोग</span>' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">काफ़ी </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">चर्चित
रहा।</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">एक पत्रकार के रूप में
सन् </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1977 <span lang="AR-SA">में पंजाब सरकार के शिरामणी पत्रकार
अवार्ड से आप सम्मानित भी हुए। </span>'<span lang="AR-SA">देश-वापसी</span>'(1955),
'<span lang="AR-SA">नवीं रुत</span>'(1958), '<span lang="AR-SA">बासमती की महिक</span>'(1960),
<span lang="AR-SA">चानण दे बीज</span>'(1962) <span lang="AR-SA">और </span>'<span lang="AR-SA">भाइयां बाझ</span>'(1974) <span lang="AR-SA">इनके प्रमुख कहानी संग्रह हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="tab-stops: 50.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 50.0pt; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;">संदेशा</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;">नवतेज सिंह</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अनुवाद : सुभा</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">ष नीरव</span><span style="mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आप तो जानते हो सरदार जी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आज़ादी से पहले का मैं इस
रूट पर बस चला रहा हूँ। तब आधे से ज्यादा राह कच्चा होता था। अब तो आख़िर तक पक्की सड़क
की बादशाही है। तब शहर से बाहर हुए नहीं और बस</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर क्या</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बिजली का लाटू खत्म... और अब ईश्वर की कृपा से सारे रास्ते
ही लाटुओं की झिलमिल और कई जगहों पर बंबों की घूँ-घूँ...।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और अब तो एक बहुत बढ़िया कानून बन गया है। हमें आदेश हो गया है कि बारह बरस से कम
उम्र के लड़के-लड़कियों को स्कूल जाते समय या छुट्टी होने पर घर लौटते समय बस में मुफ्त
चढ़ाया जाए।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कई तो शक करते हैं कि यह कानून वोट डलने तक ही लागू है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बाद में कोई नहीं पूछेगा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सरदार जी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैं तो एक ज़माने से बालकों को अपनी बस में चढ़ाता रहा हूँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तब भी जब मेरी सारी रूट
पर कसम खाने को एक स्कूल नहीं हुआ करता था। अब तो आज़ादी के बाद ईश्वर की कृपा से बड़े
स्कूल खुल गए हैं। यह बात अलग है कि पढ़ने वालों की गिनती से इन स्कूलों की गिनती बहुत
कम है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर कई डरैवर बड़े अड़ियल होते हैं जी... उन्हें अब इस कानून के कारण बच्चे चढ़ाने
ही </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">होंगे</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मुझे एक बार की बात याद आ रही है। तब अभी यह दो मील का टुकड़ा कच्चा ही होता था।
मुझे मुहरका ताप चढ़ गया। मेरी जगह सुरैण सिंह डरैवर आया। शिखर दुपहरी किताबें उठाये
बच्चे नंगे पाँव तपते रहते</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर वो बाप का बेटा सुरैण सिंह बस ही न रोके। बच्चे भी बड़े शरारती होते हैं। उन्होनें
इस कच्चे रास्ते की पुलिया की ईंटें निकाल दीं। बहुत परेशानी हुई</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर सुरैण सिंह ने आगे के
लिए कानों को हाथ लगा लिए और बच्चों को रोज बस में चढ़ाने लग पड़ा। जिस सुरैण सिंह से
अड्डे पर कंट्रोलर सहमते थे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उसको छोटे-छोटे बच्चों ने बंदा बना दिया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बगल में बस्ता दबाये</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नंगे पैरों वाले बालकों को जब बस में बैठा ले</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">ं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तो वो मीठा-मीठा आपकी तरफ ताकते हैं। उनके चेहरों पर
छाई खुशी देखकर पल भर को ताज़ा ताज़ा हुए चालान का दुख भी बिसर जाता है। और यह भी बिसर
जाता है कि पहली तारीख कब की चढ़ी हुई है और दफ्तर की ओर से बुलाये जाने का अभी कोई
अता-पता नहीं। कसम रब की</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कोई बढ़िया से बढ़िया वलैती शराब भी क्या गम गलत करेगी !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जब से यह नया कानून बना है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बहुत सारे लड़के छुट्टी होने पर नहर के पुल के करीब आम के पेड़ों के नीचे बैठ कर
बस का इंतजार करते रहते हैं। कोई कोई तो वहीं बैठकर घर के लिए मिले सवाल निकालने लग
पड़ता है। कोई घास पर यूँ ही टेढ़ा होकर लेट जाता है। और जब मैं पुल पर पहुँचकर उनके
लिए बस रोकता हूँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तो वे नाचते-कूदते मुझे घेर लेते हैं। और मैं उनसे कहता हूँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैं तुम्हें बस में किसी
लिहाज से नहीं चढ़ा रहा। अब हमारा देश आज़ाद हो गया है और पढ़ने वाले बेटे-बेटियों को
बस में मुफ्त सवारी का हक दे दिया गया है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मेरी ज़िन्दगी के बारे में पूछते हैं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सरदार जी </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ज़िन्दगी खूब गुज़री है और खूब गुज़र रही है। हमारे इस पेशे
में ज़िन्दगी रोज नई होती रहती है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नित्य नए लोगों से वास्ता जो पड़ता रहता है। गाँव से शहर
में संदेशे पहुँचाते हैं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शहर से गाँववालों के लिए कई चीज़ें लेकर जाते हैं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... <span lang="HI">इस रूट पर बहुत
पुराने समय से चलते होने के कारण संदेशों के आदान-प्रदान और चीज़ों के लाने-ले जाने
की भरमार रहती है। पर मैं भी कभी मना नहीं करता। ज़रा-सी परेशानी से दूसरे का इतना काम
हो जाता है। और लोगों के चेहरों की सुखद याद रात को इस तरह नींद लाती है कि ऐसा लगता
है कि अपने टब्बर से दूर बस की कड़ी छत पर नहीं बल्कि फूलों की सेज पर सोया होऊँ।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">संदेशे और वस्तुएँ
पूछते हो सरदार जी! संदेशों और चीज़ों की अनेक किस्में हैं। कोई नतीजे वाले दिन अख़बार
छिपाकर मंगवाता है</span>, <span lang="HI">कोई बीमार बीवी के लिए टीके मंगवाता है</span>,
<span lang="HI">किसी के घर में कोई बहुत ऊँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">ची </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नाक वाला मेहमान आया हुआ होता है जिसकी सेवा के लिए शहर
से फल</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">सब्जी मंगवाये
बिना गुज़ारा नहीं होता। कभी शहर के बड़े अस्पताल में किसी का सगा-संबंधी दाख़िल होता
है</span>, <span lang="HI">उसके लिए घर का दूध पहुँचाना पड़ता है। और फिर गाँव की हर
मौसम की नियामतें - गन्ने</span>, <span lang="HI">सरसों का साग</span>, <span lang="HI">डेले और अन्य बहुत कुछ किसी का किसी के लिए शहर पहुँचाना होता है। शहर वाले
अड्डे पर इस गाँव के एक अच्छे हलवाई की दुकान है</span>, <span lang="HI">उसी के हवाले
सबकुछ कर देते हैं। आगे जिसका संदेशा होता है या जिसकी चीज़ होती है</span>, <span lang="HI">वह खुद आकर ले जाता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">आपके जैसे पढ़े-लिखे
नौजवानों के लिए तो कभी</span>-<span lang="HI">कभार जूड़े सजाए</span>, <span lang="HI">एनकों वाली जवान लड़कियों के संदेशे भी ले जाते हैं जी ! अब कबूतरों के हाथ
नहीं</span>, <span lang="HI">डरैवरों के हाथ संदेशे आते हैं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... <span lang="HI">आपको मैं नाम नहीं
बताता। कबूतरों ने भेद छिपाकर रखने की बड़ी अच्छी परंपरा डाली है। हम डरैवर इस परंपरा
का उल्लंघन नहीं करते। एक दिन एक बहुत सुंदर-सी लड़की शहर के बस-अड्डे पर मुझे आपके
जैसे गाँव के एक अच्छे पढ़े-लिखे लड़के के लिए चिट्ठी पकड़ा गई। जब मेरी बस आपके गाँव
पहुँची</span>, <span lang="HI">वह लड़का वहाँ पहले से ही खड़ा था। उसने चिट्ठी लेकर मेरी
तरफ इस तरह देखा मानो मैं उसके लिए सात स्वर्ग ले आया होऊँ। अगली सुबह वह लड़का बस चलने
से दस मिनट पहले ही मेरी बस में आ बैठा। उसके हाथ में सफेद और गुलाबी कंवल के फूल थे।
इन फूलों जैसी ही चमक उसके मुँह पर भी थी। पहले जब भी वह शहर जाता था</span>, <span lang="HI">दौड़ते-भागते हुए ही बस पकड़ता था और खीझा-खीझा-सा होता था। आज जैसा उसका चहकता-चमकता
चेहरा पहले कभी नहीं देखा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... <span lang="HI">मेरी बस में इतने
बरस हज़ारों मुसाफिर चढ़े-उतरे होंगे। चीजें आई-गई होंगी</span>, <span lang="HI">पर ऐसे
चेहरे वाला कभी कोई नहीं चढ़ा था</span>, <span lang="HI">कंवल के फूल कभी कोई लेकर नहीं
आया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">अगले मोड़ के बायीं
ओर जो गिल्लों का पोखर है</span>, <span lang="HI">वह सारे का सारा कंवलों से ही भरा
पड़ा है। चार-पाँच कनाल जगह होगी। पर यहाँ के लोग ये कभी नहीं कहते कि कंवल लगा रखे
हैं। बल्कि कहते हैं</span>, '<span lang="HI">भें(कमल ककड़ी) लगा रखी है।</span>' <span lang="HI">और सावन में कई कई बोरी यहाँ से निकालकर मेरी बस में लादते रहते हैं</span>,
<span lang="HI">कमल ककड़ियाँ शहर भेजी जाती हैं। लेकिन आज तक कंवल के फूल कोई मेरी बस
में नहीं ले गया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शहर में जब बस पहुँची</span>,
<span lang="HI">वह चिट्ठी वाली लड़की इस कंवल वाले लड़के का इंतज़ार कर रही थी। शाम को
आखिरी बस पर वही लड़की उस लड़के को छोड़ने आई। अब कंवल के फूल उस लड़की के हाथ में थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सभी सवारियाँ बैठ गईं</span>,
<span lang="HI">सामान और बहुत कुछ छोटा-मोटा लाद लिया गया। परंतु वे दोनों आखिर तक बाहर
</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">चु</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पचाप खड़े रहे। एक दूसरे को निहारते रहे। दोनों की क्या
अजब हसरत थी या प्यास थी जिसे वे आखिरी कतरे तक पी लेना चाहते थे। सरकती बस में लड़का
चढ़ा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">पर फिर भी पीछे
की ओर देखता रहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">कविता </span>? <span lang="HI">हमें कहाँ आती है लिखनी जी </span>? <span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">कविता पढ़ने का शौक ज़रूर है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">कहानियाँ भी पढ़ता
हूँ</span>, <span lang="HI">पर पता नहीं जैसी ज़िन्दगी में नित्य नई घटती देखते हैं</span>,
<span lang="HI">वैसी कहानियाँ लिखने वाले क्यों नहीं लिखते।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... <span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">यह ठीक है। हमारी नित्य की मुसाफ़िरी वाली ज़िन्दगी में बहुत कुछ घटता रहता है।
यदि मुझे कहानी लिखनी आती होती तो मैं बहुत कुछ कलमबद्ध करता। मेरी इन कहानियों में
हुनर का तो पता नहीं</span>, <span lang="HI">पर आपकी कसम</span>, <span lang="HI">वे ज़िन्दा
ज़रूर लगतीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...<span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">यदि मुझे कहानी लिखनी आती तो मैं सबसे पहले कंवल के फूलों वाले लड़के और लड़की
की कहानी न लिखता। एक दूसरी कहानी लिखता। एक छोटे-से लड़के</span>, <span lang="HI">बस
आठ-नौ बरस के बालक ने अपने पिता के पास पहुँचाने के लिए मुझे एक बार संदेशा दिया था।
इस लड़के और इस संदेशे की कहानी मैं सबसे पहले लिखता।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह उन दिनों की बात
है जब इस इलाके के गाँवों में नई नई बिजली आई थी। मेरा नाचने को मन करता था- बिजली</span>,
<span lang="HI">मेरे लोगों के लिए रौशनी ! पर लोग मेरी तरह नाच क्यों नहीं रहे</span>,
<span lang="HI">यह मेरी समझ से बाहर था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इन्हीं दिनों एक दिन नहर के पुल के पास से गुज़रते हुए मैंने बस रोकी तो एक आठ-नौ
बरस का बालक मुझे अपने पिता के लिए एक संदेशा दे गया। अपनी ज़िन्दगी में यही एक संदेशा
शायद मैं पूरा नहीं कर सका था। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह बात नहीं कि यह मुझे याद नहीं रहा था। याद तो यह मुझे तब भी होगा जिस घड़ी मैं
इस दुनिया से विदा हो रहा होऊँगा। और सबकुछ भले ही भूल जाए</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वे कंवल के फूल भी बेशक
भूल जाऊँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">परंतु इस संदेशे की कसक सदैव ज़िन्दा रहेगी। दरअसल</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इस पूरे संदेशे को पचाने
का साहस ही मुझ में नहीं हुआ था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तो मैं कह रहा था - यह उन दिनों की बात है जब नई नई बिजली हमारे इलाके के गाँवों
में आई थी। आपको याद होगा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आपके गाँव के अड्डे पर बिजली के एक ठेकेदार ने दुकान खोली थी। ठेकेदार के मिस्त्री
के पास नरैणा काम किया करता था। उसी नरैणे के पुत्र ने यह संदेशा मुझे दिया था। नरैणे
का गाँव नहर के साथ लगता है। आपके गाँव में तो वह रिजक का मारा आया हुआ था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>...</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नरैणे के पुत्र ने जो संदेशा मुझे दिया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वही मै आपको बताने जा रहा था। नहर के पुल के पास जब मैंने
बस को रोका तो यह बालक मेरे पास आया। बोला</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भाजी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मेरे बापू को आप जानते हो न </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उसने इतने सहज-स्वभाव में
मुझसे पूछा मानो वह बापू की पीछे छूट गई कोई वस्तु उस तक पहुँचाने के लिए मुझे देने
आया हो। फिर उसने कहा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जहाँ आखिर में आपकी बस जाकर खड़ी होती है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वहीं बिजली की एक दुकान पर मेरा बापू काम सीखता है। दुकान
तो इस वक्त बंद होगी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर रात में वह सोता भी दुकान में ही है। आप भाजी उसको कह देना कि मेरी माँ कहती
थी - आज भी हम आटा उधार लेकर आए हैं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वह बालक तो जैसे आया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वैसे ही सहज-स्वभाव लौट गया</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर मैं पूरे रास्ते सोचता रहा - अगर बिजली का काम सीखने
वाले इस नरैणे के घर कोई दानी अपने पल्ले से बिजली का लाटू लगवा भी दे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तो नरैणे के लिए यह रौशनी
किस काम की </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उधार लिया आटा गूंधती अपनी बीवी और कुछ दिन बाद की खाली परात और अपने पुत्र का
भूखा-प्यासा मुँह देखने के लिए बिजली के लाटू की क्या ज़रूरत थी !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बिजली आ गई है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बड़ा अच्छा हुआ है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सरदार जी! पर रौशनी होने में अभी देर है!</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-82115550933230910562013-02-07T16:48:00.000+05:302013-02-07T16:54:00.399+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP-MDBb-h7wvcTM-GXPFslYXpnBxtSmYDUfPgEZVIvQZfR-W9EWNNII-4bx34QhghpaL_LAGoCzFbM-OS5u2S5ZKnepJQzdHZONMkAJQ4FCR95BRQqEiShb08O58NpxiLc9LjCoWXfrzKj/s1600/425464_416243808427888_185894422_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="188" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhP-MDBb-h7wvcTM-GXPFslYXpnBxtSmYDUfPgEZVIvQZfR-W9EWNNII-4bx34QhghpaL_LAGoCzFbM-OS5u2S5ZKnepJQzdHZONMkAJQ4FCR95BRQqEiShb08O58NpxiLc9LjCoWXfrzKj/s320/425464_416243808427888_185894422_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना
शहर में </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से
भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958 <span lang="HI">तक लिखते रहे।
एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>'
<span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010
<span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में विश्वास रखने वाले इस
लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी संबंधों की पेचीदा गांठों
को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं
जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी
साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर
गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlOzCUZgjPwovDlKyEhY_PmQc4gI2yHGTSZ1aim2qMVHaPg7j9WwTLw7IpopLqSEkC6XCTJNfN95KJBJBTVQVhLcwtfuFQlzpeRx_5kjI4Pjlq51LslQQHWHSah3iHVCDCme8e017yuNXO/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlOzCUZgjPwovDlKyEhY_PmQc4gI2yHGTSZ1aim2qMVHaPg7j9WwTLw7IpopLqSEkC6XCTJNfN95KJBJBTVQVhLcwtfuFQlzpeRx_5kjI4Pjlq51LslQQHWHSah3iHVCDCme8e017yuNXO/s320/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="211" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर </span>1992<span lang="HI"> मे
साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी
ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983),
'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986), '<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990),
'<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995), '<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001),
'<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी
में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे अंदर बंदे</span>'
(1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'( 2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी
कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999),
'<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005) <span lang="HI">प्रमुख
हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी
में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही
कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>,
<span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी
शुचिंदर नाथ सानियाल की आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>', '<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा
काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982),
<span lang="HI">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई
वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992), <span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994),
<span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996),
<span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97), <span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा
साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">593, <span lang="HI">मोता
सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span></i></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">प्रेम प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">वाली भाभी</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जब कहानी </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">की फिल्म बनाने वाली फिल्मी नायिका दीप्ति नवल के साथ मेरा सौदा तय हो गया
तो वह किसी मुकदमे के सिलसिले में अमृतसर आई। फिल्म की स्क्रिप्ट लिखने की सलाह करने
के लिए उसने मुझे फोन करके वहाँ रिट्ज़ होटल में बुला लिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पहले उसने मुझे
लाउंज में ही बिठा लिया और चाय-कॉफ़ी मंगाने लगी। फिर किसी का शोर सुनकर घबराकर उठ खड़ी
हुई। मुझे बड़े हॉल में ले गई। वहाँ एक मेज़ पर हम बैठ गए। कॉफ़ी का आर्डर दिया। वह फिर
उठ खड़ी हुई- </span>'<span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">यहाँ भी शोर है।</span>'
<span lang="HI">वहाँ नवधनाढ़्य उज्जड शहरी व्यापारी ऊँची आवाज़ में बातें कर रहे थे। वह
बेचैन थी। वह मेरी तरफ़ मुँह करती तो माथे के बल हटाकर मुस्कराहट ले आती। उसने बताया
कि असल में वह होटल का कमरा छोड़ चुकी है। उसे मुझसे बातें करने के बाद </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चले जाना है।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हम फिर लाउंज में
आ बैठे। एक दो बातें करते हुए उसके चेहरे पर मुस्कराहट आई। परंतु वह मुझे वैसी दीप्ति
बिलकुल नहीं लगी</span>, <span lang="HI">जैसी मैंने फिल्मों में देखी थी... खिले चेहरे
वाली। खूबसूरज... अच्छी सेहत वाली और प्यार करने वाली।... उसके पतले जिस्म पर बग़ैर
बाजू की कसी हुई शर्ट थी। साधारण-सी जींस भी कसी हुई थी। कद छोटा। चेहरे पर लकीरों
का जाल-सा उभर रहा था</span>, <span lang="HI">जो और दो-एक साल में साफ़ दिखाई देने वाला
था। क्या वह कहानी की नायिका के तौर पर जचेगी </span>?... <span lang="HI">मैं सोचता
रहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब हम अच्छी तरह
से टिक गए तो वह पूछने लगी कि इस कहानी के पीछे की असली कहानी क्या है </span>? <span lang="HI">डेड लाइन की नायिका असल में कौन थी </span>? <span lang="HI">आपको कहाँ मिली
</span>?... <span lang="HI">मैं बताता रहा। हम जो भाषा बोल रहे थे</span>, <span lang="HI">उसमें अंग्रेजी और हिंदी के बहुत से शब्द थे। मैंने बताया कि वह जालंधर में
ही रहती थी। उसका पति रेलवे में पैटी आफ़ीसर था। उसका एक बेटा था। घर में अन्य कोई नहीं
था। काम करने वाली आकर चली जाती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">वह उम्र में मेरे से बड़ी नहीं थी</span>, <span lang="HI">बल्कि कुछ वर्ष छोटी
ही थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">वह बहुत सुन्दर थी। कम से कम मुझे लगती थी। उसका जिस्म भरा-भरा था। उसका नंगा
जिस्म भी सुन्दर था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">हमारे बीच रिश्ते की सीमा कहीं भी नहीं थी। सब सीमाएँ पार कर गए थे हम। पहली
दो या तीन मुलाकातों में ही हमकों लगने लगा था कि हम एक-दूजे को प्रेम करने के लिए
ही पैदा हुए हैं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">कई बार। कितनी बार हम अपने अपने परिवारों को छोड़ने की योजनाएँ बनाते थे। पर
कोई लोकलाज या मानवता का सवाल था जो हमको रोक लेता था। हम अपने दूसरे सदस्यों के साथ
अन्याय नहीं कर सकते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह सिलसिला सवा
दो या ढाई साल चला। फिर</span>, <span lang="HI">बस फिर उसके पति का तबादला हो गया। रतलाम
में। नहीं</span>, <span lang="HI">फिर नहीं मिल सके। तीन चार साल बाद वह मर गई। कैंसर
हो गया था।... यूटरस का। नहीं</span>, <span lang="HI">मैं भी मिलने नहीं गया। मुझमें
पैसे-धेले का इतना सामर्थ्य नहीं था कि रतलाम जाता।... नहीं</span>, <span lang="HI">पता नहीं। उसका बेटा आया था। किसी रिश्तेदार के संग।... मैं उसके साथ क्या
बात कर सकता था। वह मिलकर चला गया।... हाँ</span>, <span lang="HI">उसने मुझे कई ख़त लिखे
थे। मैं उन्हें पढ़कर फाड़ देता था। उसकी दी हुई तस्वीरें मैंने छिपाकर किसी दोस्त के
घर में रखी थीं। वह दोस्त जब इंग्लैंड जाने लगा तो मुझे वापस कर गया था। अब तो मैंने
उन्हें भी फाड़ दिया है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी में मैंने
उसे आनंद परिवार बताया है। आनंद खत्री होते हैं। मध्यवर्गीय आर्य समाजी परिवार के।
अच्छे गुज़ारे वाला परिवार। ससुर रिटायर्ड सरकारी कर्मचारी है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">असल में वह एक सिक्ख परिवार था। नारंग अरोड़ों का। उसका पति तो मोना था</span>,
<span lang="HI">पर उसका श्वसुर जो गाँव से कभी</span>-<span lang="HI">कभी आता रहता था</span>,
<span lang="HI">वह सिक्ख था। अमृतधारी। बहुत नेक इन्सान था। हमारी किसी बात में दख़ल
नहीं देता था। शक भी नहीं करता था। वह ड्राइंग रूम में होता था और हम किचन में प्यार
कर रहे होते थे।... मैं उसके प्यार में इतना पागल हो गया था कि एक बार मुझे अपने दोस्त
को लेकर स्वयं सायकियाट्रिस्ट के जाना पड़ गया था। मैं बहुत अबनॉर्मल-सा हो गया था।
मुझे अख़बार के दफ्तर में काम करना कठिन हो गया था। मैं उर्दू अख़बार के न्यूज़ डेस्क
पर सब-एडीटरी करता था। दो सौ ख़बरें याद रखनी पड़ती थीं। रोज़ की रोज़ ग़लती का हिसाब हो
जाता था। मालिकों के साथ अक्सर झगड़ा हो जाता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">असल में</span>,
<span lang="HI">थ्रोट-कैंसर का मरीज़ उसका देवर मेरी कल्पना ने उसके साथ जोड़ा था। वह
किसी दूसरे घर का था। वह बहुत देर से मेरे अन्दर पैदा होता रहता था।... असल में</span>,
<span lang="HI">वह मेरे बहुत ही करीबी दोस्त ओम प्रकाश पनाहगीर का साला था। उसको अचानक
पता चला था कि उसको थ्रोट कैंसर है। उन दिनों कैंसर के बारे में नई नई बात चली थी।
वैसे वह बहुत सेहदमंद था। वह ऐसे महकमे में नौकर था जहाँ रिश्वत आम चलती थी। वे उच्च
कुल के ब्राह्मण थे</span>, <span lang="HI">पर उसको मीट-शराब की आदत थी। कैंसर होने
पर मेरे दोस्त ने उसके विषय में मुझे बताया कि एक बड़ी उम्र की विधवा औरत के साथ उसके
संबंध हैं। अपने मरने की बात सुनकर वह शराब</span>, <span lang="HI">मीट-मछली और उस औरत
में डूबने लग पड़ा था।... हाँ</span>, <span lang="HI">मेरा घर बीच में था। मेरा दोस्त
पनाहगीर आते-जाते मेरे पास चाय पीते हुए उस लउके की बातें बता जाता था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">बिलकुल... वह अपने बहनाई को सबकुछ बता देता था। उस औरत की गुप्त बातें भी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन दिल फेल
होने से उस लड़के का बाप गुज़र गया। दोनों साला-बहनोई गंगा में फूल प्रवाहित करने गए।
रात में वे एक शहर के होटल में रुके। उन दोनों ने शराब पी और मछली खाई। फिर वह लड़का
लौटते हुए एक शहर में रंडियों के बाज़ार में चला गया।... जब वे मृतक की गति करवाने के
लिए पहोवा जाकर क्रिया वाले दिन लौटे तो भी उन्होंने पी रखी थी। लड़के ने पगड़ी बंधवा
कर...। खैर</span>, <span lang="HI">यह अलग कहानी है। मैंने अपने पात्र के लिए उसकी कुछ
बातें लेकर अपने अंदर जज्ब कर लीं। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">तीन महीनों बाद
वह लड़का मर गया था। पर मरने से एक दिन पहले भी वह अपनी प्रेमिका के साथ सोया था। यह
बात मुझे बेहद हैरान करने वाली लगी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जी</span>, <span lang="HI">हाँ। वह लड़का मुझे भी मिला करता था। मेरे घर भी आया करता था। मैं अपने मित्र
के साथ उसके घर भी कई बार गया था। मैंने उसकी दोस्त औरत भी देखी थी। वह ज़रा भारी ज़िस्म
की सुन्दर स्त्री थी। रंग साफ़ नहीं था</span>, <span lang="HI">पर जिस्म दिलकश था। वह
कम बोलती थी। मैंने बहाना बनाकर उससे बात भी की थी।... वह लड़के के मरने पर नहीं आई
थी। उसकी अस्थियाँ प्रवाहित करवाने मैं अपने दोस्त के संग गया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैंने यह कहानी
लिख ली तो मैंने इसे अपनी दोस्त औरत को पढ़वाया था। उसको पसंद नहीं आई थी। </span>''<span lang="HI">बस</span>, <span lang="HI">ठीक है</span>' <span lang="HI">कहकर उसने लौटा दी
थी। मुझे लगा था कि इसे अपने पात्र में से वो खूबियाँ नहीं मिलीं</span>, <span lang="HI">जो वह अपने अन्दर महसूस करती होगी।... उन्हीं दिनों वह रतलाम चली गई। मैंने
उसकी एक फोटो अभी भी छिपाकर रखी हुई है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी बातें समाप्त
होने पर दीप्ति ने मुझे वह कहानी सुनाकर मेरे होश उड़ा दिए</span>, <span lang="HI">जो
वह फिल्म के लिए तैयार कर रही थी। उसने उस परिवार को ब्राह्यण और जागीरदार किस्म के
उच्च वर्ग में रख लिया था। फिर कहानी चलती हुई </span>'<span lang="HI">भाभी</span>'
<span lang="HI">के देवर का बच्चा होने और तीसरी पुश्त तक चली गई थी। जन्म-जन्मांतर के
प्यार के बंधनों की कहानी।... दीप्ति ने स्त्री पात्रा के बीच से सोचों और संवेदनाओं
के इतने नए पहलू जोड़ लिए थे कि मैं तो कल्पना भी नहीं कर सकता था। औरत के कामुक व्यवहार
में इतनी छिपी हुई इच्छाओं की इतनी बारीक परतें भी होती हैं</span>, <span lang="HI">यह मेरी सोच से बाहर की बात थी। उसकी कहानी सुनने के बाद मैंने उससे पूछा</span>,
''<span lang="HI">आप कहानियाँ भी लिखते रहे हो कभी </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उसने कहानी और कविता
दोनों लिखी थीं। वह स्वयं स्क्रिप्ट राइटर थी। कोई फिल्म स्टार भी इतनी प्रतिभा की
मालिक हो सकती है </span>? <span lang="HI">यह सोचते हुए मैं लौट आया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">असल में मैं दीप्ति
के कुरेदने वाले सवालों से ऊब गया था। शाम काफ़ी हो चुकी थी। मुझे जालंधर लौटना था।
दीप्ति से पीछा छुड़वाने के लिए मैंने उस औरत का जो अंत बताया उसके अनुसार वह रतलाम
चली गई थी और कैंसर की रोगी होकर मर गई थी। परंतु असली कहानी तो कुछ और ही थी। इससे
पहले वाला हिस्सा भी कुछ और ही था। मैं जो थोड़ी-बहुत बातें बता सकता हूँ</span>, <span lang="HI">वे इस प्रकार हैं -</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जिस ब्राह्मण स्त्री
ने मुझे पुराणों और हिंदू धर्म के अनुष्ठानों का ज्ञान और हर प्रकार का बेहिसाब प्यार
दिया</span>, <span lang="HI">उस राम कली से टूटकर कुछ महीने मैं बड़ा घरेलू-सा जीव बना
घूमता रहा। मुझे उसके पति और अपने मित्र के गुज़रने और उस विधवा से दूर होने का बहुत
सदमा लगा था। जब भी फुरसत होती थी</span>, <span lang="HI">मैं कॉफी हाउस में जा बैठता
था। नक्सली लहर पूरी तरह उठ खड़ी थी। दिमाग में आग भर गई थी। जबरन सरकार का और अख़बार
के मालिकों का विरोध करने और किसी से लड़ने को दिल करता रहता था। मैं बहस करता यूँ ही
लड़ पड़ता था। बात बात में गालियाँ बकने की आदत-सी पड़ गई थी। ऐसी मानसिक अवस्था में एक
औरत अपने फोटोग्राफर दोस्त के साथ कॉफी हाउस में कॉफी पीती हुई मिली। वह फोटोग्राफर
था तो बदसूरत-सा</span>, <span lang="HI">पर कलाकार बढ़िया था। काम करते हुए सहगल के गाने
गाता रहता था। मुझे उसके साथ इतनी सुंदर औरत के बैठने पर हैरानी हुई थी। मेरे साथ उसका
हल्का-सा परिचय हुआ था। वह जाते समय मुझे अपने घर आने की रस्मी-सी दावत दे गई थी</span>,
<span lang="HI">जो मैं भूल गया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन रिक्शा पर
माडल टाउन की तरफ जाती हुई मिल गई। मैं साइकिल पर था। उसने इशारा करके मुझे रोक लिया।
कहने लगी</span>, ''<span lang="HI">मुझे तुम्हारी पत्रिका का चंदा देना था।</span>''
<span lang="HI">मैं चंदा लेकर चलने लगा तो उसने डरते-झिझकते बताया कि वह भी कविता लिखती
है। फिर वही तकाज़ा</span>, ''<span lang="HI">कभी घर आओ। सुनाऊँगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उसने पचास का जो
नोट मुझे दिया था</span>, <span lang="HI">उसी पर अपने घर का पता लिख दिया। मुझे दफ्तर
पहुँचने की जल्दी थी। दूसरे दिन वह फोटोग्राफर मेरे दफ्तर में आकर मुझे संकेत से बुलाकर
छत पर ले गया। बोला</span>, ''<span lang="HI">आपकी एक फोटो चाहिए</span>, <span lang="HI">किसी को।</span>'' <span lang="HI">दो स्नैप लेकर वह चला गया। मुझे उस औरत का
अधिक ख़याल ही न आया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन काम को मन
नहीं लग रहा था। मैंने बिना कारण दफ्तर से छुट्टी ले ली। कॉफी हाउस गया। कोई मित्र
नहीं था। कुछ वकील या पत्रकार बैठे खा-पी रहे थे। मैं माडल टाउन की मार्किट की दायीं
तरफ चला गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उस नंबर का कोने
का प्लाट बहुत बड़ा और टेढ़ा-सा था। बीच में दो मकान थे। बायीं ओर वाला बंद पड़ा था और
कोने वाला जो छोटा था</span>, <span lang="HI">खुला हुआ था। वह छोटे वाले मकान में थी।
घर बहुत साफ़-सुथरा था। कीमती फर्नीचर और पर्दों वाला। मुझे देखकर वह बरामदे में आ गई
थी। मैं कीमती कालीन पर बूट रखते हुए डर गया था। मैंने बूट एक तरफ उतार दिए थे। उसने
हल्की ठंड रोकने वाला ग्रे सूट पहन रखा था। उसकी सातेक बरस की बेटी सोई पड़ी थी। शायद
बीमार थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह वैसी ही चाय
का हॉफ सैट बनाकर ले आई</span>, <span lang="HI">जैसी हम प्लाज़ा या ग्रीन में बैठकर पीते
थे। लेकिन उसकी क्रॉकरी कीमती थी। चाय पीते हुए मैंने देखा</span>, <span lang="HI">उसने
लम्बे ड्राइंगरूम के दो शो-केसों में कीमती वस्तुएँ सजाकर रखी हुई थीं। एक तरफ गुरुओं
के चित्र थे और दूसरी तरफ शोभा सिंह की सोहणी लटक रही थी। दीवारों पर बाज़ार में बिकती
अन्य तस्वीरें भी टंगी हुई थीं। ड्राइंगरूम में से दिखाई देते किचन में कोई अधेड़-सी
औरत रसोई का काम कर रही थी। वह काम करने वाली माई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरे दिमाग में
कामरेडों वाला शब्द आया- बुर्जुआ और मैं खुद ही हँस पड़ा। वह अपनी नोट बुक उठा लाई तो
मुझे पता चला कि उसका नाम दीपक नारंग था। उसकी कविता समाज-सुधार वाली या बड़ी रोमांटिक
थी। जैसे कोई विहरन प्रेम में घुलती चीख-पुकार या रुदन कर रही हो। शिव कुमार बटालवी
जैसी। बीमार बच्ची के जागने और रोने पर मैं उठ का चल दिया तो उसने मुझे कुछ कविताएँ
छापने के लिए दे दीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने उसकी एक कविता
</span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">के नए अंक में अंत में जहाँ स्थान
खाली मिला</span>, <span lang="HI">लगा दी। पूरी पत्रिका को डाक में डालने का काम समाप्त
कर मैं एक सुबह पत्रिका की एक प्रति उसको देने चला गया। सुबह के दस बजे थे। सूरज की
तपिश से ठंड कम हो गई थी। घर में वह मेकअप करके तैयार बैठी थी। काम करने वाली किचन
में थी। घंटी बजाकर जब मैं अंदर घुसा तो वह किताब मेज़ पर रखकर प्रसन्न चित्त मेरी ओर
</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">यूँ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बढ़ी जैसे किसी से हाथ मिलाना होता है या गले लगाना होता है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह पहले पत्रिका
और फिर उसमें छपी अपनी कविता देखकर बहुत प्रसन्न हुई। चाय के साथ मुझे बिस्कुट लेने
के लिए विवश करती रही। वह शरत चंद्र का कोई नॉवल पढ़ रही थी। हमने कुछ बातें शरत चंद्र
की नायिकाओं की कीं। वह बात बात पर यूँ ही भावुक-सी हो जाती और गहरा नि:श्वास लेती।
उसके घर में बहुत कुछ था</span>, <span lang="HI">जो बड़े खाते-पीते घरों में हुआ करता
है। इस हद तक कि फ्रिज</span>, <span lang="HI">बड़ा-सा टेप रिकार्डर</span>, <span lang="HI">रेडियो और कैमरा भी पड़ा दिख रहा था। उसका पति न अधिक पढ़ा हुआ था और न ही किसी
बडे पद पर था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">करीब पौने घंटे
बाद जब काम करने वाली चली गई तो मुझे बाथरूम जाने की इच्छा हुई। साफ़-सुथरे बाथरूम से
लौटकर आया तो उसका लिबास बदला हुआ था। उसने हल्का गरम गाउन पहना हुआ था। उसने अपनी
चुटिया खोलकर बालों को कंधों पर बिखरा रखा था। वह इस तरह खड़ी थी मानो मेरी प्रतीक्षा
कर रही हो। मैं बैठने लगा तो वह बोली</span>, ''<span lang="HI">आओ</span>, <span lang="HI">आपको साधना वाला कमरा दिखाऊँ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह कमरा बहुत साफ़-सुथरा
था। अंदर अगरबत्ती जल रही थी। हम जूते उतारकर अंदर गए थे। कोई फर्नीचर नहीं था। पूरे
फर्श पर कालीन के ऊपर सफेद चादरें बिछी थीं। कोने में बिछे गद्दे पर सितार</span>,
<span lang="HI">रिकार्ड प्लेयर और करीब ही हारमोनियम पड़ा था। मुझे पर ऐसा प्रभाव पड़ा
जैसे किसी धार्मिक स्थान में प्रवेश करने पर पड़ता है। मैं भावुक-सा हो गया। तभी उसने
मेरा हाथ पकड़कर चूम लिया। मैं तो पागल ही हो गया। मैं सहमते-डरते उसके करीब हुआ तो
उसने अपने ब्लाउज के बटन खोल दिए। नीचे बारीक-सी बनियान पहन रखी थी। उसमें से जिस्म
का गोरा रंग और आकार दिखाई देता था। उसकी छातियाँ इतनी सुंदर थीं कि मैंने अब तक दुनिया
की किसी औरत की नहीं देखी थीं। तस्वीरों में भी नहीं। मैं शैदाई-सा हो गया। मैं आगे
बढ़ने लग पड़ा। उसने रोक दिया। आँखें मूंदकर इन्कार में सिर हिला दिया। मेरा हाल बहुत
बुरा था। मैं इशारों से मिन्नतें करने लगा। तभी</span>, <span lang="HI">बाहर कोई खटका
हुआ। पड़ोसियों की जवान लड़की यूँ ही मिलने आई थी। उसके साथ मेरा परिचय करवाते हुए उसने
मेरी इतनी तारीफें क़ीं कि मैं शर्मिन्दा-सा हो गया। शीघ्र ही उसके घर से निकल आया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस घटना ने मेरे
जीवन की धारा ही बदल दी। मैं दफ्तर में काम करता</span>, <span lang="HI">घर में पढ़ता-लिखता</span>,
<span lang="HI">मित्रों से गप्पें मारता। सबकुछ ठीक होता। पर मन उसके घर जाने के लिए
उतावला रहता। एक तरफ तो ज़िन्दगी में दूसरी व्यस्तताओं में फंसा महसूस करके टेंशन बढ़ती
थी और दूसरी तरफ यह नया बखेड़ा सभी टेंशनों को और अधिक बढ़ा देता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी ऐसी हालत विशेष
तौर पर उस दिन से हो गई थी जब मैं उसके घर में अड़कर बैठ गया था। वह बहुत बेदिली से
राज़ी हुई थी। बाद में मुझे इसका अफ़सोस भी था और इस बात का विश्वास भी कि यह उसका गुस्से
भरा नाटक-सा था। हमारी मुलाकात आधे घंटे की थी सिर्फ़। लेकिन इतने समय में ही कितने
भूचाल आ गए थे। बहुत कुछ फटाफट हो गया था। अब याद करता हूँ तो लगता है कि फिल्म के
सीन इतनी शीघ्रता से गुज़रे थे कि याद करना कठिन है। उसमें सबकुछ नरम नरम और आनंदभरा
ही नहीं था</span>, <span lang="HI">कुछ रूखा</span>, <span lang="HI">कसैला और दुखदायी
भी था। अपने आप को शर्मिन्दा करने वाला भी था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब यह नाटक-सा हम
कई बार दुहरा चुके थे तो मैं काफी नार्मल हो गया था। मेरे अंदर काम करने की शक्ति बढ़
गई थी। जीवन में रस भरता महसूस होता था। जब कभी मैं उससे मिलने में ज़रा-सा भी आलस्य
करता था तो वह किसी न किसी ढंग से मुझे संदेशा भेज देती थी। मेरे जाने पर यदि उसका
पति घर में होता था तो वह उसको किसी ऐसे काम पर भेज देती थी जिसमें करीब पौना घंटा
लग जाए। वह उससे डरता प्रतीत होता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कभी कभी जब वह मुझे
प्रेम करती</span>, <span lang="HI">मुझे खाना खिलाती</span>, <span lang="HI">मेरी सेहत
या मेरे लिबास के बारे में सोचते हुए बातें करती तो मुझे उसमें से माँ की ममता का सुख
मिलता था। वह मेरे बच्चों के बारे में भी सोचती थी। मैं काफी समय से अपने घर से दूर
था। अन्य घरवालों का तो अधिक नहीं</span>, <span lang="HI">पर अपनी पत्नी का ख़याल आता
रहता था। मुझे हर मानसिक कमी के समय अपनी पत्नी याद आती थी। उसके पास जाकर मुझे यह
कमी पूरी होती लगती थी। यह सोच मुझे बड़ा सुख देती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर वे जल्द ही
रतलाम चले गए थे। यह झूठी बात कभी मुझे भी सच ही लगती है। वैसे सच यह था कि उनके घर
में बहुत क्लेश पड़ गया था। शायद उसके पति को शक हो गया था। मैं जब भी जाता था</span>,
<span lang="HI">वह कई बार ऊपर से आ जाता था। हम चाय पी रहे होते या बातें कर रहे होते</span>,
<span lang="HI">उसका पति बहाना-सा खोजकर लड़ पड़ता था। मेरा वहाँ बैठना कठिन हो जाता था
और मैं चुपचाप उठकर चल देता था। पीछे से उनकी आवाज़ें सुनाई देती रहती थीं। फिर उनका
तबादला हो गया था। रतलाम का नहीं</span>, <span lang="HI">किसी दूसरी जगह का। फिर वह
दुबारा मुझसे नहीं मिली।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">(जारी)</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-44342247019371810082013-02-07T16:41:00.000+05:302013-02-07T16:47:28.166+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTR9m47l_PC5paWJ5EZJkEysIO6FaWJ91RuUj5zha1FHJFJUc0uchyGRQiJ4zNDSEH_VYLky3sXa9E0Fz1qzCZWJkGfhomkupLo63v2KU-gw1FRMlVaiclDmBRwfn0EejQpDHWfLs5jITW/s1600/401502_364645176947632_1897727135_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="204" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgTR9m47l_PC5paWJ5EZJkEysIO6FaWJ91RuUj5zha1FHJFJUc0uchyGRQiJ4zNDSEH_VYLky3sXa9E0Fz1qzCZWJkGfhomkupLo63v2KU-gw1FRMlVaiclDmBRwfn0EejQpDHWfLs5jITW/s320/401502_364645176947632_1897727135_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXUEY7cRW_wfRlpuLDNzISC6aVv1NR5xL-8lfnjBlNERUJ5WQkdcNxPV3CieJ5q2SkrSd7mEMMs2eRU0Ez_ZReMXEdv5V99GhEWnsIpUOaQQ0QTGGyLIyxXpnk38Y90u9wEg9Ry1_wrdK/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjJXUEY7cRW_wfRlpuLDNzISC6aVv1NR5xL-8lfnjBlNERUJ5WQkdcNxPV3CieJ5q2SkrSd7mEMMs2eRU0Ez_ZReMXEdv5V99GhEWnsIpUOaQQ0QTGGyLIyxXpnk38Y90u9wEg9Ry1_wrdK/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a><span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी
अक्तूबर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982 <span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे
हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं।
प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी
माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च कहानी संग्रह [मसालेवाला घोड़ा(1959,1973),
जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े हन(1971)(संपादन), सर दा
बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा
वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960), लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी
नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी
हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मोमी जी ने पंजाबी
में अनेक पुस्तकों का अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल कहानियों का
हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6csP45r_t_6YKbjXFR9FTEYroopUAC7P5fvZZOYIoa2M739ORf6Rc4uy8nKOIaW5mqYjhNbXiClow9gu2pJ0wdN1zT0N4z0kje1_A_TcRzl4p_l38Q6SNtsCeW_C2MypA_45Co5sl-quq/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg6csP45r_t_6YKbjXFR9FTEYroopUAC7P5fvZZOYIoa2M739ORf6Rc4uy8nKOIaW5mqYjhNbXiClow9gu2pJ0wdN1zT0N4z0kje1_A_TcRzl4p_l38Q6SNtsCeW_C2MypA_45Co5sl-quq/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">विदेश के अनेक
सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> ब्रैम्पटन (कैनेडा) से प्रकाशित होने वाले पंजाबी
अख़बार</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> (प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई
धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही, निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव
कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">- सुभाष नीरव</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बलबीर सिंह
मोमी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">13</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">इतवार और सोमवार
का पूरा दिन मैं अपने गाँव में बिता कर शहर जाने वाला था। माँ ने मेरे लिए दो वक्त
क़ा दूध रख कर खोया बनाया था। खोये में बेसन मिलाकर पीपी भर दी थी। कुछ और कपड़े सिलाने
के लिए मैंने माँ से करीब पचास रुपये भी ले लिए। मुझे पता था कि माँ इन पैसों के बारे
में बापू से कोई बात नहीं करेगी। एक दूसरे झोले में माँ ने ताजा कद्दू</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">भिंडियाँ और टींडे तुड़वाकर डाल दिए थे जिन्हें मुझे गाँव की
सौगात के रूप में भाभी के घर पहुँचाना था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यद्यपि शहर में सब्ज़ी का कोई अभाव
नहीं था</span>, <span lang="HI">पर इस तरह गाँव से भेजी सब्ज़ी में एक तरह की अपनापन
झलकता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बातें करते-करते मैंने माँ से
भाई के घर जाने के बारे में भी पूछ लिया था। माँ को कोई एतराज़ नहीं था सिवाय इसके कि
शहर आख़िर शहर ही होता है। आख़िरी अनुमति बापू से ही लेनी थी। बापू नई ज़मीन पर गया हुआ
था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">चलते समय माँ दरवाज़े तक मेरे साथ
आई और मेरे सिर पर प्यार से हाथ फेरा और माथा चूमा। जब मैं दरवाजे में से निकलकर बाहर
वाली गली में निकलने ही लगा था तो मेरी नज़र साथ वाले दरवाजे पर चली गई। मैंने देखा</span>,
<span lang="HI">मुक्ति बड़ी हसरतभरी नज़रों से मेरी तरफ देख रही थी। दो आँसू उसकी आँखों
में अटके हुए थे जो दरवाज़े में से बाहर पैर रखते ही बह चले थे। स्टेशन तक ये आँसू भरी
आँखें मुझे दिखाई देती रहीं। गाड़ी में सामने की सीट पर बैठी एक नौजवान औरत पता नहीं
क्या सोच रही थी। कभी कभी वह अपना मुँह दुपट्टे से ढक लेती। दुपट्टा फिसल कर फिर नीचे
गिर पड़ता। इससे उसकी कमज़ोर मानसिक अवस्था का पता चलता था। मैंने बोरियत से बचने के
लिए थैले में से अर्थ-शास्त्र की किताब निकालकर पढ़नी शुरू कर दी। लेकिन मेरा ध्यान
किताबी ज्ञान से बागी होकर फिर गाँव में पहुँच गया। आँसुओं से भरी आँखें</span>, <span lang="HI">और कोई यूँ आधी रात के समय मेरे सिर के बालों में उंगलियाँ फेरता था। वह कौन-सी
शक्ति थी जो उसे लोक लाज से ऊपर उठकर उसको मेरे पास ले आई थी। यह मुझे क्या होता जा
रहा था। मेरी आँखें भी तर होती जा रही थीं। मैंने किताब एक तरफ रख दी और पैंट की जेब
में से रूमाल निकालकर आँखें पौंछीं। सामने बैठी औरत ने अपने आप ही किताब उठाकर पन्ने
उलटे-पलटे और फिर उसे वहीं रख दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">भाजी</span>, <span lang="HI">तुम कहाँ पढ़ते हो </span>?'' <span lang="HI">उसने बड़े धैर्य से मुझसे पूछा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फीरोजपुर कालेज में।</span>''
<span lang="HI">मैंने बड़ी गंभीरता से जवाब दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मेरा भाई भी कालेज में पढ़ता
है।</span>'' <span lang="HI">उसने बात आगे बढ़ाई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी समझ में नहीं आया कि अब मैं
क्या कहूँ। पर अधिक देर होने से पहले ही मैंने उससे पूछ लिया -</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कहाँ पढ़ता है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">अंबरसर</span>, <span lang="HI">खालसा कालेज में।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">अमृतसर तो बहुत दूर है।</span>''
<span lang="HI">मैंने कहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मेरे मायके वाले अंबरसर के नज़दीक
ही एक गाँव में हैं। रोज़ पढ़कर साइकिल से घर आ जाता है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर तो खर्चा भी कम ही होता
होगा।</span>'' <span lang="HI">मैंने बिना सोचे-समझे पूछ लिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">उसकी तो बल्कि फीस भी माफ है।
कालेज वाले कहते थे</span>, <span lang="HI">वजीफा भी देंगे। उसको खेलों का बड़ा शौक है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर तो बड़ी मौज है।</span>''
<span lang="HI">मैंने कहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">गाड़ी धीरे होते-होते रुक गई। मैंने
खिड़की में से बाहर देखा। कोई बरसाती नाले की मरम्मत हो रही थी। गाड़ी फिर चल पड़ी। उस
नौजवान औरत का दिल मेरे साथ खुल कर बातें करने को कर रहा था। परंतु मेरी सोचों की सुई
दुबारा पलकों से ढके आँसुओं पर जा रुकती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">स्टेशन आया। उस नौजवान औरत ने
हैंडिल वाला झोला पकड़ा और हम आगे-पीछे गाड़ी में से उतर गए। स्टेशन से बाहर तक हम दोनों
साथ-साथ ही आए। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">भाजी</span>, <span lang="HI">हम बगदादी दरवाज़े के अंदर मसीत(मस्जिद) में रहते हैं। कभी आते-जाते मिल जाना।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">अच्छा...।</span>'' <span lang="HI">मैंने सहज ही कहा और रिक्शा वाले को कालेज चलने के लिए आवाज़ दी। उसने रिक्शा
खींचना आरंभ किया और मैं देख रहा था कि वह औरत अभी भी मुझे हसरत भरी नज़रों से देख रही
थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ये आपके साथ नहीं थे </span>?''
<span lang="HI">रिक्शा वाले ने पूछा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाँ...।</span>'' <span lang="HI">मैंने बहुत धीमे स्वर में कहा। बार-बार मुझे ऐसा लग रहा था मानो मैं उसकी किसी
बात को अनसुनी करके दौड़ गया होऊँ।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कालेज से दो फर्लांग पहले ही उतर
कर मैं भाई के घर को चला गया। बच्चे </span>'<span lang="HI">चाचा जी</span>, <span lang="HI">चाचा जी</span>' <span lang="HI">कहकर मेरे से चिपट गए। भाभी ने रस्मी तौर पर
एक समझदार औरत की तरह सारे घर की खैर-ख़बर पूछी। मैंने झिझकते झिककते सब्जियों वाला
थैला भाभी को थमा दिया। ऐसा करते हुए मैं हीनता का शिकार होता जा रहा था। भाभी ने नौकर
को चाय के लिए कहा और मेरे संग मीठी-मीठी बातें करने लग पड़ी। हमारे बातें करते करते
धोबिन आ गई। उसने कपड़ों वाली गाँठ ड्राइंग रूम में ही हमारे सामने खोल कर रख दी। भतीजी
ने अल्मारी में से कॉपी लाकर भाभी को पकड़ा दी। भाभी बोलती गई और धोबिन गिन गिनकर कपड़े
एक तरफ रखती गई। जब यह काम खत्म हुआ तो फिर गंदे-मैले कपड़ों का ढेर धोबिन के सामने
लगा दिया गया जिन्हें मैं कॉपी पर तरतीबवार लिखता रहा और धोबिन उन्हें एक चादर में
फेंकती रही। धोबिन ने सारे कपड़ों को चादर में बाँध लिया। उसने नीला लहंगा और ऊँचा ब्लाउज
पहन रखा था। देखने में वह अधिक उम्र की नहीं लगती थी</span>, <span lang="HI">पर ढीली
जवानी के चिन्ह साफ़ नज़र आते थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">सुना गौरी</span>, <span lang="HI">अब तेरा घरवाला तुझे पीटता तो नहीं </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">वैसे ही पीटता है मालकिन। रोज
दारू पीता है</span>, <span lang="HI">रोज पीटता है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बच्चे का क्या हाल है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">वो तो बीमार है जी। खाँसी और
बुखार तो पीछा ही नहीं छोड़ते।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर काफी देर तक धोबिन भाभी के
आगे घरेलू जीवन के दुखड़ों की चर्चा करती रही। मैं धोबिन की दुखभरी बातें बड़े गौर से
सुन रहा था और बीच बीच में धोबी के रूखे व्यवहार के बारे में भी सोचता रहा था। मेरे
लिए यह सबकुछ नया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उठते समय धोबिन ने भाभी से पूछा-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ये कौन हैं मालकिन </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">भाभी ने हँसकर उत्तर दिया-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यह मेरा देवर है। देख</span>,
<span lang="HI">है न कितना सुंदर। शरीफ। मैं इसके साथ विवाह करवा लूँगी। सरदार तो अब
बूढ़ा हो गया है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">धोबिन एक क्षण मुस्करा कर चली
गई और मेरे साथ तो पूछो ही नहीं</span>, <span lang="HI">क्या हुआ। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कई दिनों तक मैं अपनी माँओं जैसी
भाभी के आगे आँखें न उठा सका और भाभी के खुले दिल पर अत्यंत हैरान होता रहा। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-84993594891729658112013-01-08T21:26:00.000+05:302013-01-08T21:31:39.309+05:30पंजाबी लघुकथा : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTNdVroHTa4Vf8DxksLttAaN5hm6whQDocAzZfQSim-xY4ullQFWZeLwMDmVvN0F5Hzx4cDXNDQ-bkUMDR-JSTzVQ4KbQnyPJ5N0w8Cfj5hYNEUCCjgoDmANKsueyIaimXltfxlG2T6qsA/s1600/260157_107078686112955_774337743_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhTNdVroHTa4Vf8DxksLttAaN5hm6whQDocAzZfQSim-xY4ullQFWZeLwMDmVvN0F5Hzx4cDXNDQ-bkUMDR-JSTzVQ4KbQnyPJ5N0w8Cfj5hYNEUCCjgoDmANKsueyIaimXltfxlG2T6qsA/s320/260157_107078686112955_774337743_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पंजाबी लघुकथा
: आज तक(</span><span style="font-family: Mangal;">11)</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="HI">पंजाबी
लघुकथा : आज तक</span>' <span lang="HI">के अन्तर्गत अब तक आप कथाकार भूपिंदर सिंह</span>,
<span lang="HI">हमदर्दवीर नौशहरवी</span>, (<span lang="HI">स्व</span>.<span lang="HI">)दर्शन मितवा</span>, (<span lang="HI">स्व</span>.<span lang="HI">)शरन मक्कड</span>,<span lang="HI"> सुलक्खन मीत, श्याम सुन्दर अग्रवाल</span>,<span lang="HI"> ड</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ॉ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">.<span lang="HI">
श्यामसुन्दर दीप्ति, (स्व.) जगदीश अरमानी</span>, <span lang="HI">हेमकरन खेमकरनी <span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span>तथा <span lang="HI">धर्मपाल साहिल की चुनिंदा
लघुकथाएं पढ़ चुके हैं। </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">अगली</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> कड़ी में प्रस्तुत हैं- </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">निरंजन बोहा <span lang="HI">की पाँच पंजाबी लघुकथाओं का हिंदी अनुवाद। </span>निरंजन बोहा<span lang="HI"> जी लघुकथा </span>लेख<span lang="HI">क ही नहीं पंजाबी लघुकथा के युवा </span>आलो</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चक भी हैं। इन्होंने कुछ कहानियाँ भी लिखी हैं
और लेखन के साथ साथ पंजाबी पत्रकारिता से भी वर्षों से जुड़े हुए हैं।</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> इनकी लघुकथाएं समाज में व्याप्त विसंगतियों पर कटाक्ष करती हैं और मानवीय
सम्वेदना से भरपूर होती हैं। </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span>यहाँ प्रस्तुत हैं इनकी पाँच चुनिंदा लघुकथाओं
का हिंदी अनुवाद -</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">-<span lang="HI">सुभाष
नीरव</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">संपादक : कथा पंजाब</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">निरंजन बोहा की
पाँच लघुकथाएं</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद
: सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बौने</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">अपने पति के
व्यवहार में आए परिवर्तन को महसूस करके वह खुश भी थी और आश्चर्यचकित भी। एक अरसे
बाद राजीव ने उसको भरपूर प्यार दिया था। थकावट और रात के उनींदेपन के कारण उसका
बिस्तर में से उठने को दिल नहीं कर रहा था। काफ़ी समय बाद पति के साथ बिताई हसीन
रात की याद को दिल की गहराइयों में सुरक्षित करने के लिए उसका अपना सारा ध्यान इस
ओर लगा हुआ था। मीठे-मीठे सुरूर के साथ उसकी आँखों की पलकें बंद हो गई थीं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अपने पति की नज़रों में न तो
वह सुन्दर थी और न ही अक्ल की मालिक। पति के खानदान को वह जायदाद का वारिस भी नहीं
दे सकी थी। राजीव और अपने सास-ससुर की हर ज्यादती को बड़े सब्र के साथ सहन करने
योग्य तो उसने अपने आपको बना लिया था। पर जब कभी राजीव उसको तलाक देने की धमकी दे
देता तो उसकी सहनशक्ति जवाब दे जाती। वह घंटों रोने के लिए विवश हो जाती। अब तो दो
रातों के पति से मिलाप ने उसक सारे गिले-शिकवे दूर कर दिए थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">उठ हरामजादी! सात बजे गए</span>,
<span lang="HI">अभी तक बिस्तर पर पसरी पड़ी है।</span>'' <span lang="HI">राजीव ने
उसके हसीन सपनों को तोड़ते हुए उसको झिंझोड़कर जगा दिया। पति को पहले वाले रूप में
वापस आया देख वह काँप गई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">उठ ! रोज़ मायके-मायके करती
थी... आज तुझे सदा के लिए मायके भेज दूँगा।</span>'' <span lang="HI">उसका पति गरजा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">सुबह सुबह यह आपको क्या हो
गया... रात में तो...।</span>'' <span lang="HI">वह बात पूरी न कर सकी। उसका गला भर
आया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यह तेरी इस घर में आखिरी
रात थी... मैंने सोचा जाती बार का मज़ा ले लें।</span>'' <span lang="HI">एक कमीनी
मुस्कराहट उसके पति के होंठों पर चिपकी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पहली बार गुस्से में भरी एक
झनझनाहट उसके पूरे शरीर में से गुज़र गई। उसको लगा कि सचमुच उसका पति उसके योग्य
नहीं है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">संबंध</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">अपनी बहन की
सहेली रीमा उसको बहुत अच्छी लगती। जब वह उसकी बहन के पास बैठी होती तो वह
बहाने-बेबहाने उसके पास चक्कर लगाता। रीमा भी उसकी चोर आँख को ताड़ने लग पड़ी थी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">पर वह हमेशा शरम से अपनी आँखों को झुकाये रखती।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पिछले कई दिनों से रीमा उनके
घर नहीं आ रही थी। उसका दिल करता था कि वह अपनी बहन से उसके न आने का कारण पूछे</span>,
<span lang="HI">पर बड़ी बहन से ऐसा पूछने का साहस वह न जुटा पाता। वह यह सोचकर बेचैन
था कि कहीं रीमा उसकी चाहत की बात उसकी बहन को न बता दे। उसकी बहन का रीमा के घर
में आना-जाना आम था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उस दिन वह अपनी बहन के साथ
कैरम बोर्ड खेल रहा था तो कमरे में प्रवेश करते हुए एक सुन्दर-से नौजवान ने सीधे
उसकी बहन बिमला की ओर देखते हुए पूछा</span>, ''<span lang="HI">इधर रीमा तो नहीं आई
</span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">इधर तो नहीं आई। आप बैठो</span>, <span lang="HI">मैं चाय बनाकर लाती हूँ।</span>''
<span lang="HI">उसकी बहन ने विशेष तौर पर उस नौजवान को बैठने के लिए कहा और साथ ही
उसका परिचय करवाया</span>, ''<span lang="HI">वीर जी</span>, <span lang="HI">यह रीमा
के भाई पवन हैं।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उसको लगा जैसे रीमा के भाई को
देखकर उसकी बहन की आँखों में एक विशेष चमक आ गई हो। उस दिन के बाद ही रीमा का उनके
यहाँ आना-जाना बदस्तूर जारी रहा</span>, <span lang="HI">पर अब वह उस तरफ कम ही जाता
था</span>, <span lang="HI">जिधर वह उसकी बहन के साथ बैठी होती। रीमा की अपने घर में
मौजूदगी उसको बुरी लगती और वह दिन रात सोचता रहता कि दोनों सहेलियों के संबंधों को
वह कैसे तोड़े।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #0c343d;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">रिश्तों का सच</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<span lang="HI">शाम
के वक्त ग़ाँव से टेलीफोन आया था। बेबे बहुत बीमार है... बार-बार आपको याद कर रही
है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस समय कोई बस भी तो गाँव
नहीं जाती। विवश होकर किराये पर जीप करनी पड़ी ताकि शीघ्र पहुँच कर जीते-जी बेबे का
मुँह देख सकें। पूरी राह पति-पत्नी बेबे की बातें करते रहे। परिवार के लिए बेबे की
देन को याद करते हुए दोनों के मुँह से उसकी तारीफ़ निकल रही थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">धड़कते दिल से उन्होंने घर में
प्रवेश किया। आँगने में ही करीब के गाँव में ब्याही उसकी बड़ी बहन भी मिल पड़ी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">रब ने हमारी सुन ली वीर।
बेबे तो रब के घर जाकर लौट आई है।</span>'' <span lang="HI">बहन ने खुश होकर बताते
हुए भाई को बाहों में भर लिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वे अन्दर आ गए। बेबे सिरहाने
से पीठ टिकाये बैठी मुस्करा रही थी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">आ गए बेटा !</span>'' <span lang="HI">बेबे ने दोनों के सिर को सहलाते हुए प्यार दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर बेबे की मुस्कराहट के जवाब में वे मुस्करा न सके।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बेबे ने वर्ष के शुरू में ही छुट्टियाँ खराब कर दीं। कल खन्ना साहब के घर में
पार्टी थी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">वो भी गई। बेटा सोच रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बूढ़ी ने मुफ्त में ही हजार रुपये का खून करा दिया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बहू के माथे पर
त्यौरियाँ उभर आई थीं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #e06666;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">अपना-अपना दर्द</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">भले ही उन्होंने यह रिश्ता बहुत देख-भाल कर किया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर विवाह के कुछ महीने
बाद ही लड़की का पक्का रंग लड़के को बहुत चुभने लगा था। वह सरेआम कहने लगा कि
माँ-बाप ने उसके साथ बेइंसाफी की है। लड़के ने पत्नी से बात करना तक बंद कर दिया।
आखिर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">लड़के के बाप को उन दोनों का तलाक करवाने के विषय में सोचने पर विवश होना पड़ा।
लेकिन इतने बड़े अहम फैसले के लिए उसने अपने दामाद और बेटी के साथ सलाह-मशवरा कर
लेना मुनासिब समझा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ठीक है... अगर लड़के को लड़की पसंद ही नहीं तो एक तरफ करो!</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">दामाद ने एकदम फ़ैसला
सुना दिया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पास बैठी बेटी चुपचाप उठकर अपनी भाभी के कमरे में चली गई और उसकी छाती से लगकर
रोने लगी। अपनी बढ़ती बीमारी और पति के दिनोंदिन रूखे होते जा रहे व्यवहार को याद
कर वह काँप उठी। पति द्वारा सुनाए गए फैसले में उसे अपना भविष्य भी नज़र आ रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">शीशा</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुबह से ही मैं अपनी नई कहानी लिखने की कोशिश कर रहा था। लेकिन कहानी के
पात्रों की उलझी हुई डोर सुलझाने के चक्कर में मैं स्वयं उलझकर रह गया। कहानी का
प्रभावशाली अंत मुझे नहीं सूझ रहा था। दिन के बारह बज गए लेकिन मेरे द्वारा कागज
लिख-लिखकर फाड़ देने का क्रम जारी था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">आपने अभी तक नाश्ता भी नहीं किया। मुझे सरला के घर उसकी लड़की को शगुन डालने
जाना था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पत्नी ने डरते-डरते मेरे कमरे का दरवाज़ा खोला।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बीस बार कहा है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जब मैं लिख रहा होऊँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मुझे परेशान मत किया कर। पर तेरे पर तो कोई असर होता ही नहीं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैंने गुस्से में
पत्नी को झिड़क दिया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">वह कुछ नहीं बोली लेकिन गुस्से और मायूसी के भाव उसके चेहरे पर साफ़ झलक रहे
थे। मैं फिर कहानी के प्लॉट में जोड़-तोड़ करने के लिए किसी नए नुक्ते के बारे में
सोचने लगा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पापा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">आज छुट्ट</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES;">ी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> है। आपने हमें रोज-गार्डन ले
जाने का वायदा किया था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मेरी पाँचवर्षीय बेटी जसमीत ने पीछे से आकर मेरे गले में बाहें डाल दीं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहानी की ओर से एकाग्रता दूसरी बार भंग होने पर मैंने अपनी बेटी की बांह पकड़कर
उसे दूर धकेल दिया और ज़ोर से गरजा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">इन्हें संभालकर रखा कर। सारे टब्बर का दिमाग पता
नहीं क्यों काम नहीं करता।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जसमीत ऊँची आवाज़ में रोने लगी। पत्नी ने बेटी को गोद में उठाया और गंभीर स्वर
में बोली</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">आप घर के जीते-जागते पात्रों की भावनाओं से तो इंसाफ कर नहीं सकते</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहानी के कल्पित
पात्रों को आपसे क्या आस हो सकती है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">कलम मेरे हाथ से गिर पड़ी। मैं अवाक् नज़रों से पत्नी की ओर देखता भर रह गया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_Bs9EtP_ntcqCvBnvZZRESjdS8XeLRACyhz9upC-hNFs6kS0O8nXF9-QaZEOW2PzIvamUiQ15Jl9rL0MPn92DKoDIQP_CyLCSJLaP0LFtA7aCZHOrGtLp7J7JgINYWiulW4eW84SfzftS/s1600/Niranjan+Boha.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEi_Bs9EtP_ntcqCvBnvZZRESjdS8XeLRACyhz9upC-hNFs6kS0O8nXF9-QaZEOW2PzIvamUiQ15Jl9rL0MPn92DKoDIQP_CyLCSJLaP0LFtA7aCZHOrGtLp7J7JgINYWiulW4eW84SfzftS/s320/Niranjan+Boha.jpg" width="191" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जन्म : </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">6</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> सितम्बर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1956</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी लघुकथा के सशक्त हस्ताक्षर एवं आलोचक। सवा सौ से अधिक संग्रहों में
लघुकथाएं संकलित। आलोचना में सत्तर से अधिक आलेख प्रकाशित। एक कहानी संगह </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पूरा मर्द</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">तथा एक लघकथा संग्रह </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हड़ताल जारी है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">का संपादन। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">संप्रति : समाजसेवा एवं फोटोग्राफी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्पर्क : गाँव व डाकखाना : बोहा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जिला-मानसा (पंजाब)</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">08968282700</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ansi-language: ES; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ई मेल : </span><span class="go">niranjanboha@yahoo.com</span></i></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-26822476740457855382013-01-08T21:19:00.002+05:302013-01-08T21:39:00.374+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlGi2MJMegPRWV3QET5tEFzgU7ZBpEWm_QlZpCZe2z45oZvvDRctIZnEQ4HfeymbIm8vhCxYdGSVkySIAyp-zzU0DRiKDO2n6lgl9Dnzemx6Cxbo-1MNd7mYWeXw86KYTF0uVVdFR9QpA-/s1600/292428_10150972335209506_906045851_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="213" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhlGi2MJMegPRWV3QET5tEFzgU7ZBpEWm_QlZpCZe2z45oZvvDRctIZnEQ4HfeymbIm8vhCxYdGSVkySIAyp-zzU0DRiKDO2n6lgl9Dnzemx6Cxbo-1MNd7mYWeXw86KYTF0uVVdFR9QpA-/s320/292428_10150972335209506_906045851_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना
शहर में </span><span style="font-family: Mangal;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से
भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958 <span lang="HI">तक लिखते रहे।
एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>'
<span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010
<span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में विश्वास रखने वाले इस
लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी संबंधों की पेचीदा गांठों
को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं
जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी
साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर
गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="font-size: small;"><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFqbvpjvuDO8eiDMAuk5_xCSJl3BEyL8A2UOpn8zUZ2PZB-bpdRmVGxNckn1XptrLSZ47hoVHvhMdumKdUp46jAh5QwWSpUo68ZBhwiU7ZI-n9ugF9GTwtT6x9FvsbRdWyee7FKc9ndyS6/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhFqbvpjvuDO8eiDMAuk5_xCSJl3BEyL8A2UOpn8zUZ2PZB-bpdRmVGxNckn1XptrLSZ47hoVHvhMdumKdUp46jAh5QwWSpUo68ZBhwiU7ZI-n9ugF9GTwtT6x9FvsbRdWyee7FKc9ndyS6/s320/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="211" /></a></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span style="font-family: Mangal;"> <span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर </span>1992<span lang="HI"> मे
साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी
ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983),
'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986), '<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990),
'<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995), '<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001),
'<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी
में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे अंदर बंदे</span>'
(1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'( 2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी
कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999),
'<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005) <span lang="HI">प्रमुख
हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी
में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही
कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>,
<span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी
शुचिंदर नाथ सानियाल की आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>', '<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा
काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: Mangal;">1982),
<span lang="HI">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई
वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992), <span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994),
<span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996),
<span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97), <span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा
साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: small;"><br /></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal;">593, <span lang="HI">मोता
सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i>
</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000; font-size: small;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ई मेल : </span><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">प्रेम प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #cc0000;"><span style="font-family: Mangal;">'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">वाली सुषमा</span></span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह वो समय था जब मेरा मन काफ़ी स्थिर था। लगता था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">बेचैनी का दौर समाप्त हो गया है। मोता सिंह नगर के नये घर
में रहने का आनन्द आने लग पड़ा था। मैंने दो गायें रखी हुई थीं। घर में दूध-घी की बहार
थी। रोज़ खीर या गजरेला धरा जाता था। मेरी सेहत अच्छी होती जाती थी। मैं</span> '<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">की अच्छी-बुरी बहस से बाहर निकल आया था। तब
मैंने कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">कुछ डरते-डरते लिखी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">की नायिका सुषमा का असली नाम पुरानी बूढ़ियों
वाल </span>'<span lang="HI">चम्पा</span>' <span lang="HI">था। परंतु व्यवहार से वह एकदम
नये ज़माने की औरत थी। हमेशा फिल्मी दुनिया की नायिका की भाँति बन ठन कर रहने और जीने
वाली। वह खराब हालात में भी गाती और चहकती रहती थी। उनका नया घर नकोदर वाली रेलवे लाइन
के करीब नई बस रही आबादी में था जिसका अभी कोई नाम नहीं रखा गया था। आसपास खेत थे जिनमें
फसलें बोई हुई थीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुझे उसके घर डॉक्टर
शर्मा लेकर गया था। शर्मा का क्लीनिक किसी बस्ती में था। चम्पा के कोई औलाद नहीं थी।
एक बच्चा होकर मर चुका था। वह अपना इलाज डॉक्टर शर्मा की डॉक्टर पत्नी से करवाती थी।
शर्मा के साथ बातें करती थी। उसको शर्मा से प्यार भी था</span>, <span lang="HI">मुझे
ऐसा लगता था। शर्मा शौकिया कहानी लिखता था। वह साहित्य खूब पढ़ता था। उसको भी साहित्य
और फिल्मों की बातें करने का शौक था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">डॉक्टर शर्मा के
साथ मैं अरबन एस्टेट में कोई प्लाट या दुकान देखने गया था। वह अपना क्लीनिक इधर लाना
चाहता था। घर के करीब। नई पढ़ी-लिखी आबादी में। वह लौटते हुए कहता</span>, ''<span lang="HI">चलो</span>, <span lang="HI">चम्पा से मिल आएँ। बड़ा अच्छा गाती है।</span>''
<span lang="HI">उसका नाम </span>'<span lang="HI">सुषमा</span>' <span lang="HI">डॉक्टर
द्वारा रखा हुआ था। पता नहीं क्यों रखा था। वह उसके कालेज समय से परिचित थी, पर दोस्ती
कुछ देर पहले ही हुई थी। डॉक्टर ने नये खुले एक रेस्टोरेंट से दो चिकन ले लिए थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">घर पहुँचे तो वह
अंदर ही थी और उसका अलसेशियन कुत्ता ज़रा ऊँची आवाज़ में भौंक कर पूंछ हिलाने लग पड़ा
था। चम्पा अंदर से खुशबू बिखेरती इस तरह बाहर आई मानो अभी</span>-<span lang="HI">अभी
नहाकर उसने मेकअप किया हो। पर उसका चेहरा इतना दिलकश नहीं था जितनी प्रशंसा डॉक्टर
करता रहता था। वैसे नयन-नक्श बहुत तीखे थे। रंग गोरा था। जिस्म भरा हुआ। डॉक्टर ने
मेरा परिचय पहले उर्दू अख़बार के एडिटर के तौर पर और फिर पंजाबी के कहानीकार के तौर
पर करवाया। उसने हँसते हुए हाथ जोड़कर </span>'<span lang="HI">नमस्ते</span>' <span lang="HI">की।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बड़ी मज़बूत कदकाठी
की वह हँसने-खेलने वाली औरत धीरे-धीरे मुझे भी सुन्दर लगने लग पड़ी थी। उसका रंग हल्का
पक्का था</span>, <span lang="HI">पर नक्श तीखे थे। हँसती थी तो बायीं गाल में गड्ढ़ा
पड़ता था। उसके बाल लंबे और काले-स्याह थे। उसके औलाद नहीं थी। इसका उसके चेहरे पर कोई
मलाल दिखाई नहीं देता था। डॉक्टर से चिकन पकड़कर वह किचन में ले गई। डॉक्टर ने खुद ही
उसके फ्रिज में से बियर की बोतल निकाल ली। चम्पा गिलास ले आई। परंतु उसने स्वयं बहुत
थोड़ी-सी ली। मेरे लिए यह हैरान वाली बात थी कि कोई औरत किसी पराये मर्द के पास बैठकर
शराब पी ले। शराब न सही</span>, <span lang="HI">बियर ही सही। बाद में तो वह मेरे साथ
सिगरेट का कश भी लगाने लग पड़ी थी। परंतु उसके ये सभी लक्षण किसी ज़रूरत के लिए नहीं
थे। वह तो बस फिल्मी दुनिया में उड़ती दिखाई देती थी। उस दिन उसका पति दिल्ली से आने
वाला था। हम जितनी देर वहाँ बैठकर खाते-पीते और बातें करते रहे</span>, <span lang="HI">उसका कुत्ता दरवाज़े में बैठा हमारी ओर बडे गौर से ताकता रहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उनकी बातों से पता
चला कि उसका पति बलविंदर कुमार पहले सर्जिकल टूल्ज़ तैयार करने वाली अपने बाप की छोटी-सी
फैक्टरी में काम करता था। गत वर्ष एक अन्य भाई का विवाह हो गया तो इन्हें अलग कर दिया
गया। ये लोग अपना नया मकान खरीद कर इधर रहने लग पड़े। उसका पति अब अपनी कंपनी के साथ-साथ
अन्य कंपनियों के माल का भी सेल्ज़ एजेंट था। आम तौर पर दिन में टूर करके शाम को घर
लौट आता था। कभी</span>-<span lang="HI">कभी रात में बाहर भी रहना पड़ता था। एक कमरे में
उसका छोटा देवर सोता था। वह काम भी करता था और साथ-साथ पढ़ता भी था। वह सबसे छोटा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">चम्पा ने खुद भी
होम्योपैथी का कोर्स किया हुआ था और वह शाम को एक घंटे के लिए गरीबों की किसी बस्ती
की डिस्पेंसरी में मरीज़ों को देखती थी। मेडिकल प्रोफेसन के कारण ही उसकी डॉक्टर शर्मा
और उसकी पत्नी से मित्रता थी। कई बीमारियों के लिए डॉक्टर शर्मा स्वयं होम्योपैथी की
दवाइयों को प्रयोग करता था और चम्पा एलोपैथी की दवाइयों का। चम्पा को नित्य नई निकलने
वाली दवाइयों और बीमारियों के विषय में जानने की इच्छा लगी रहती थी। मुझे लगा कि वह
कुछ बनना चाहती है</span>, <span lang="HI">फिल्मी नायिका न सही</span>, <span lang="HI">कच्ची-पककी डॉक्टर ही सही।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बातों</span>-<span lang="HI">बातों में सुषमा ने मुझसे कहानियों की पुस्तक मंगवाते हुए कहा था</span>,
''<span lang="HI">कभी हमें भी दर्शन करवा दो।</span>'' <span lang="HI">मुझे लगा था कि
अब चाहे डॉक्टर आए या न आए</span>, <span lang="HI">मैं अवश्य आऊँगा इस घर में। मेरा
इधर आम तौर पर चक्कर लगता रहता था। उस औरत की आवाज़ इतनी अच्छी नहीं थी</span>, <span lang="HI">पर उसके देखने के अंदाज़ और उसकी मुस्कान में जादू था। या फिर</span>, <span lang="HI">यह जादू मुझे ही लगा था। मुझे लगा कि जब यह मोटी</span>-<span lang="HI">मोटी
</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">खों से देखती थी तो उसका सब कु</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">छ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> सुन्दर लगने लग पड़ता था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कुछ दिनों पश्चात
ही मैं एक दिन उसके घर गया तो उसका पति भी घर में ही था। मैं उसके लिए अपने दोनों कहानी
संग्रह </span>'<span lang="HI">कच्चकड़े</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">नमाज़ी</span>' <span lang="HI">ले गया था। बलविंदर मुझे रूखा-सा लगा। मैं जल्द
ही लौट आया। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर एक दिन वह मुझे
बस-स्टैंड की ओर से रिक्शे में आती हुई मिल गई। वह मुझे अपने संग ही घर ले गई। वह खुश
थी। फिल्मी गीत सुनाती रही। मुझे ऐसी औरतों के बारे में अनुभव हो चुका था। सो</span>,
<span lang="HI">मैंने पहल कर ली। उसने मुझे कुबूल कर लिया। हमने एक ही मुलाकात में सारी
मंज़िलें तय कर लीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैं लौटने लगा
तो उसने मुझे अपने गेट के पास रखा तुलसी के बूटे का गमला दिखाकर कहा</span>, ''<span lang="HI">इसका कली किया हुआ सफेद हिस्सा दिखाई दे तो आ जाना। लाल रंग वाला दिखे तो खतरा
समझकर लौट जाना।</span>'' <span lang="HI">गमले की यह निशानी देखकर मेरे साइकिल ने पता
नहीं मुझसे कितने चक्कर लगवाये होंगे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन उसने पहाड़ों
पर जाने का कार्यक्रम बना लिया। उसने मुझसे कहा</span>, ''<span lang="HI">तीन दिन की
छुट्टी ले ले। पालमपुर के पास मेरी मौसी है। तुझे मैं एक साधु आश्रम में कमरा दिलवा
दूँगी। तुझसे मिलने मैं वहीं आऊँगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुनिश्चित किए दिन
को मैं स्टेशन पर जाकर टिकट लेकर प्लेटफॉर्म पर बैठ गया। उसको उसका पति रेल में चढ़ाने
आया था। वह जिस डिब्बे में चढ़ी मैं उससे अगले डिब्बे में बैठ गया था। अगले स्टेशन पर
मैं उसके पास आ गया था। उसने मेरे लिए सीट रखी हुई थी। उसने बैग में से कई पैकेट निकाले।
हम नाश्ता करते हुए एक-दूसरे को देखकर इस तरह मुस्करा रहे थे मानो कोई फिल्मी जोड़ी
यात्रा कर रही हो। पठानकोट तक हमने इतनी बातें कीं कि अब सोच कर हैरानी होती है कि
आख़िर हमारे पास विषय कौन-सा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हम पठानकोट से जोगिंदर
नगर जाने वाली छोटी लाइन की ट्रेन में जा बैठे थे। छोटी ट्रेन में सफ़र करने का रोमांस
ही और था। हम कांगड़े वाली माता के पीले वस्त्रों वाले भक्तों के साथ </span>'<span lang="HI">जैकारे</span>' <span lang="HI">लगाते रहे थे। कांगड़े से आगे पूरा डिब्बा खाली
हो गया था। ट्रेन ऊँची पहाड़ियों के पुल पार करती आहिस्ता-आहिस्ता बल खाती आगे बढ़ रही
थी। पहाड़</span>, <span lang="HI">पहाड़ियों के मोड़</span>, <span lang="HI">काले बादल</span>,
<span lang="HI">काली होती हरियाली... चारों ओर सब कुछ सुन्दर-सुन्दर लगता था। हम अकेले
थे। मुझे शरारते सूझने लग पड़ी थीं। उसने मुझे दो मिनट रुकने का इशारा किया था और स्वयं
टॉयलेट में जा घुसी थी। लौटकर आई तो जैसे नहाई हुई हो। पूरा मेकअप किया हुआ और लंबे
बाल कंधों पर फैलाये हुए थे। माथे पर बिंदी</span>, <span lang="HI">आँखों में काजल की
चमक थी। उसने दायें हाथ में पकड़कर अपनी लाल साड़ी का पल्ला लहराया था। उसे वैसे ही उठाये-उठाये
घूम गई थी</span>, <span lang="HI">एक चक्कर लगाया था। मेरे सामने आई थी। आँखों</span>,
<span lang="HI">भौंहों और हाथों की हरकतें करती हुई सु</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">षमा </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ने फिल्मी गीत गुनगुनाया
था। छोटी ताल पर नाचती हुई मेरे पास आई थी। आँखों में आँखें डालकर गाती रही थी। फिर
हम दोनों वे हरकतें करने लग पड़े थे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">जो नायक-नायिकायें
फिल्मी पर्दे पर करते हुए भी दिखाये नहीं जा सकते। किए और मित्रों को बताये अवश्य जा
सकते हैं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पालमपुर से तीन
स्टेशन पहले हम उतर गए थे। छोटे-से स्टेशन पर कोई कुली नहीं था। सुषमा ने किसी मुसाफ़िर
के साथ बात की तो वह उसका बैग लेकर चल पड़ा। राह में साधु आश्रम आया। उसने मुझे एक साधु
का नाम बताया और सवेरे मिलने का वायदा करके खुद किसी गाँव की ओर चली गई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">आश्रम में उस साधु
सहित पाँच-छह लोग थे। रोटी तैयार हो रही थी। उन्होंने मुझे भी शामिल कर लिया। रात में
सोने के लिए चारपाई मिल गई थी। सवेरे सूर्योदय से पहले ही सुषमा आ गई। हल्की ठंड होने
के कारण उसने रंग-बिरंगा पुलओवर पहन रखा था। हम पूर्व दिशा में पहाड़ियों पर चढ़ते-उतरते
कितनी ही दूर निकल गए थे। वह तो यह दृश्य देखकर जैसे पगला ही गई थी। उसने अपना पुलओवर
उतारकर पहले कंधों पर और फिर एक पत्थर पर रख दिया था। वह फिल्मी धुनें गुनगुनाते हुए
नाच रही थी। मैं उसके संग चले जा रहा था। आगे एक पहाड़ी की ओट में पत्थर की चट्टान की
छत-सी बनी हुई थी। ओट देखकर मुझमें भी शैतानी आ गई थी। हम काफ़ी देर अपने आपस से और
एक-दूसरे से कल्लोल करते खेलते रहे थे। वह भागकर कहीं छिप जाती थी और मैं उसको खोजकर
चूमता हुआ गूंध देता था। वह मुझे दूर धकेलते हुए खिलखिलाकर हँसती थी। मुझे दूर धकेलती
भी थी और करीब आने का इशारा भी करती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">लौटते हुए हम एक
अन्य पगडंडी पर पड़ गए। हमें राह में तीन-चार घर मिले। कच्चे लिपे हुए चबूतरे पर एक
माई बैठी थी। उसके पास बकरी बँधी हुई थी। हमने उस माई से लेकर पानी पिया और फिर यह
कहकर चाय बनवाई कि हम पैसे देंगे...। चाय लेकर हम लक्कड़ के चार खम्भों पर धरती से चार
फीट ऊपर खड़े लकड़ी के खाली कमरे में घुस गए थे। उसकी चारों खिड़कियों को पल्ले नहीं लगे
हुए थे। उसके नीचे बकरियों की मींगने और गायों के गोबर के निशान थे। दुर्गन्ध लगातार
आती रही थी। बकरियाँ रात में यहाँ बैठा करती होंगी। हम एक दूसरे का हाथ थामे कितनी
देर अन्दर घास-फूस पर बैठे-लेटे बातें करते थकान उतारते रहे थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उस लकड़ी के कमरे
में लकड़ी की मूर्तियाँ दो आलों में रखी हुई थीं। सुषमा ने हनुमान जी की मूर्ति को माथा
टेका और वहाँ से अंगूठा लगाकर सिंधूर पहले मेरे माथे पर और फिर अपने माथे पर लगा लिया
था। मेरा नास्तिक मन साथ वाले आले में पड़े टूटे शीशे में अपना चेहरा देखकर गंभीर हो
गया था। मुझे लगा था कि जहाँ जिस जगह पर टीका लगा है</span>, <span lang="HI">उस जगह
पर माथा गरम हो गया है। मैंने सुषमा को अपनी बाहों में कस लिया था। मुझे सारी एक्टिंग
भूल गई थी। तभी सुषमा अपने को छुड़ाकर माई के पैसे देने चली गई थी। माई दरवाज़ा बंद करके
जाने लगी थी। पैसे उसने बहुत मुश्किल से लिए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर हम आश्रम गए।
आचार्य जी से मिले। उस पाठशाला का काम कुछ सरकारी मदद</span>, <span lang="HI">कुछ साथ
लगी ज़मीन और कुछ दान आदि से चलता था। अधिकांश दान एक साधारण-सा राजा देता था। गुरू
जी ने हमें भोजन के लिए रोका तो हम रुक गए। दाल और दही पतले थे। शायद हमारी वजह से
पतले करने पड़े थे। पर लिपी हुई जगह पर विद्यार्थियों के बीच बैठ कर भोजन करने का अपना
ही स्वाद था। थकान होने के कारण भूख भी चमकी हुई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">विश्राम के लिए
हमें कच्ची सीढ़ियों वाला ऊँचा कमरा दे दिया गया। आसपास ऊँचे दरख्त थे। हम बहुत देर
तक धर्म और अधर्म</span>, <span lang="HI">नैतिकता और अनैतिकता और नरक-स्वर्ग की बातें
करते रहे। मानो हमें धर्म का दौरा पड़ गया हो। मैंने उसे चुप करवाने के बाद उसी कमरे
में रात काटने के लिए कहा था। वह मानी नहीं थी। फिर मैंने उसे अपने संग ले जाने अथवा
निकट के शहर के होटल में एक रात काटने के लिए कहा। मैंने भी हठ की और उसको </span>'<span lang="HI">उधार की हुई रात</span>' <span lang="HI">देने को कहा। </span>'<span lang="HI">एक रात के उधार</span>' <span lang="HI">वाली बात इस प्रकार बनी थी कि एक बार
उसके घर के मुझे चार-पाँच चक्कर लगाने पड़ गए थे। मैं जब भी जाता</span>, <span lang="HI">उसके गेट के पास दीवार पर पड़े तुलसी के बूटे वाले गमले का लाल रंग वाला हिस्सा
दिखाई देता। जो कि ख़तरे की निशानी था। दूसरे दिन उसने मुझे वायदा किया था कि वह कभी
न कभी मेरे साथ एक रात इकट्ठा गुजारेगी। इस प्रकार मेरी एक रात उस पर उधार हो गई थी।
मैं वही लेने के लिए जिद्द कर रहा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उसने मुझे बहलाने
के लिए मेरा हाथ पकड़कर दबाया और इशारे से ओट में होकर खड़ी हो गई। हम जो कुछ किए जाते
थे</span>, <span lang="HI">उसके साथ मेरी बेचैनी कम होने की बजाय बढ़ती जा रही थी। मुझे
अपने आप पर नियंत्रण नहीं रहा था। पर तभी दो विद्यार्थी हमारे कमरे के नीचे आ खड़े हुए
थे। हम चुप थे परंतु हमारे साँसों की आवाज़ दूर तक जाती थी। सुषमा ने पहले हाथ जोड़े
और फिर कपड़े संवारकर झट से नीचे उतरते हुए बोली</span>, ''<span lang="HI">आओ लाइब्रेरी
देखते हैं। फिर मुझे गाँव भी जाना है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुझे लाइब्रेरी
देखने में कोई दिलचस्पी नहीं थी। मैं दुखी बंदा उसके साथ-साथ चलता रहा था। वह आचार्य
के साथ बातें करती रही थी और मैं उसके चेहरे पर आँखें गड़ाये एकटक देखता रहा था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शाम होने पर मेरी
बात अनसुनी करके वह उठी और यह कहकर किसी राही के साथ उसी गाँव की ओर चल पड़ी थी कि कल
सवेरे नौ बजे की ट्रेन पकड़ेंगे। दूसरे दिन वह उसी तरह मुझे ट्रेन में मिली थी। उसका
भाई उसको छोड़ने आया था। मैं उसी प्रकार अगले स्टेशन पर उसके पास चला गया था। लौटते
समय का सफ़र उतना सुखद नहीं था। काफ़ी समय चुप में निकल जाता था। मेरे मन में कुछ गिले-शिकवे
भी थे। सिर्फ़ इतना ही सुख था कि हम दोनों पति-पत्नी की तरह यात्रा कर रहे थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक सुबह मैं उसके
घर गया तो वह रूखे स्वर में बोली</span>, ''<span lang="HI">मेरी तबियत ठीक नहीं।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी समझ में कुछ
नहीं आया। मैं लौट आया। फिर वह बीमार रहने लग पड़ी थी। डॉक्टर शर्मा कहता था कि इसको
डिप्रैशन हो गया है। इसे बच्चा न होने का दु:ख तंग करने लग पड़ा है। वह चुप्पी साधे
हमारी ओर देखती रहती थी। दिनोंदिन ढलती जा रही थी। बलविंदर कुमार का कारोबार भी जमा
नहीं था। अंत में वह दिल्ली चले गए। फिर एक दिन आकर मकान भी बेच गए। बाद में</span>,
<span lang="HI">समा</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चार
मिलते</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> रहे कि अब वे </span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";">बहुत</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> खुश हैं। कुछ वर्ष पहले एक बार डॉक्टर शर्मा ने बताया था कि बलविंदर और सुषमा
अब बड़े लोग हो गए हैं। वे जालंधर आते हैं परंतु किसी से मिले बग़ैर लौट जाते हैं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जिन दिनों में मैं
सुषमा के साथ पहाड़ों की सैर पर गया था</span>, <span lang="HI">उम <span style="mso-spacerun: yes;"> </span>दिनों लौटने के बाद मैं अपने पिता और दादा की कुछ
बातों से परेशान-सा हो गया था। जिनमें कुछ सच भी था और कुछ मेरे वहम भी थे। उन्हीं
दिनों सुबह के समय कामरेड केवल कौर के घर मेरा जाना-आना हुआ करता था। मैं केवल कौर
से बातें करते हुए थक जाता तो सीधे सुषमा के घर में जा घुसता था। यह जा घुसना सीधा
नहीं होता था। शर्त यह थी कि उसके गेट वाली दीवार पर रखे तुलसी के बूटे वाले गमले का
सफ़ेद वाला हिस्सा बाहर की ओर हो</span>, <span lang="HI">तभी। जिस दिन यह सफेद रंग मेरे
भाग्य में होता</span>, <span lang="HI">उस दिन मैं सीधे अन्दर जा घुसता। वह कहीं भी
होती</span>, <span lang="HI">किचन या बैड रूम में</span>, <span lang="HI">मैं उसे बांहों
में कस लेता था। वह रस्मी-सा गुस्सा करती। घूरती और फिर स्वयं ही लिपटने लग जाती थी।
वह मेरे संकेत पर पूरे घर के पर्दे ठीक कर देती थी। सारे काम छोड़ देती थी। फिर फिल्मी
अंदाज़ में कल्लोल करती। गुनगुनाती। और हम सारी दुनिया से बेख़बर हो जाते। हमारी यह आदत
इतनी बढ़ गई थी कि वह खुद कहने लग पड़ी थी कि मुझे तो तेरी </span>'<span lang="HI">एडिक्शन</span>'
<span lang="HI">हो गई है। मुझे ले बैठेगा यह तेरा नशा...। मुझे भी कई बार घर जाते हुए
यह लगता था कि हम तो बिलकुल ही पशु हो गए हैं। हमारे बीच दोस्तों वाली भावना तो कभी
कभार ही दिखाई देती है। क्या हम कामुक भूख के मारे एक-दूजे को मिलते हैं </span>? <span lang="HI">प्रतीक्षा करते हैं इतनी इतनी देर </span>? <span lang="HI">कुछ भी हो</span>,
<span lang="HI">यह सच्चाई थी कि काम की इतनी उत्तेजना ही नहीं, तृप्ति की भी, मैं कहीं
ओर कल्पना नहीं कर सका था। यह भी मेरे लिए रहस्य था। जिसकी समझ मुझे कभी नहीं आई। मैं
किसी भी स्त्री की संगत में होऊँ</span>, <span lang="HI">किसी के साथ बाते करूँ</span>,
<span lang="HI">मैं बहुत नार्मल होकर विचरता हूँ। परंतु उसके पास बैठते ही</span>, <span lang="HI">उसको देखते ही मेरी चेतना सुन्न होने लग पड़ती थी। मुझे यह सुन्नता अंधी करती
रहती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुषमा जिन रंगों
में खेलती थी</span>, <span lang="HI">वे शायद ही किसी औरत के नसीब में हों। उन रंगों
में मेरा हिस्सेदार होना भी मेरी ज़िन्दगी की बहुत बड़ी घटना थी। सुषमा दूसरी आम स्त्रियों
के उलट जब छिपकर प्यार करती थी तो दबंग और बेलगाम हो जाती थी। वह अपने आसपास को भूल
कर दो जिस्मों की खेल मे गर्क हो जाती थी। जितनी उसकी चेतना उत्तेजित होती थी</span>,
<span lang="HI">उससे कहीं अधिक अवचेतन के इशारे से उसका जिस्म जाग कर भड़क उठता था। वह
औरत वाली सारी शरमोहया अंदुरूनी वस्त्रों की भाँति एक तरफ उतार फेंकती थी। वह अधमरी
लोथ बनकर नहीं लेटती थी</span>, <span lang="HI">अपितु मेरे से अधिक एक्टिव हो जाती थी।
फिर मुझे हर नई हरकत के लिए हुक्म देने लग पड़ती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पता नहीं</span>,
<span lang="HI">वह अंग्रेजी फिल्में देखती थी या अंग्रेजी उपन्यास पढ़ती थी</span>, <span lang="HI">उस भावुक-उत्तेजित अवस्था में वह अंग्रेजी बोलने लग पड़ती थी। जैसे मैं शराबी
होने पर बोलने लगता था। मैं हँसकर उसको कहा करता था - यह तुझे अंग्रेजी कैसे चढ़ जाती
है </span>? <span lang="HI">वह कभी मद्धम और कभी चीखते स्वर में कहती</span>, ''<span lang="HI">हिट...हाट। लैट इट बी... लैट इट।... डिग... पील... रिप्प।</span>'' <span lang="HI">वह ऐसी बातें कहती मुझसे थी</span>, <span lang="HI">पर किए खुद जाती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह कभी स्वार्थी
नहीं हुआ करती थी कि ज़रूरत ख़त्म होने पर दूर हो जाए। वह मेरा बहुत ख़याल रखती थी। मेरा
मन खुश रखने के लिए वह अपने दुखों की भी परवाह नहीं करती थी। फिर हम अदरक वाली चाय
या कॉफ़ी पिया करते थे। कभी-कभी आमलेट-ब्रैड खाते थे। भूख बहुत चमक जो पड़ती थी। खाते-पीते
और बातें करते हुए कभी-कभी उसको देखकर मुझे कपूरथले के महाराजा की रान</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> गोबिंद कौर या
दुनिया में मशहूर चित्रकार अमृता शेरगिल का ख़याल आ जाया करता था। मैं उन दोनों के विषय
में उसको बताता भी रहता था। वह सुनकर मुस्कराती रहती थी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">रानी गोबिंद कौर
का ज़िक्र दीवान जर्मनी दास ने अपनी पुस्तक </span>'<span lang="HI">महाराजा</span>' <span lang="HI">में बहुत खुलकर किया है। उस रानी को रात में मिलने के लिए महाराजा तो कभी हिसाब
से ही आता था</span>, <span lang="HI">पर रोज़ कई महाराजाओं की ज़रूरत पड़ती थी। उसने पहली
दोस्ती रियासत के मुसलमान महामंत्री से गांठी। रोज़ की चोरी-छिपे की मुलाकातों के लिए
रानी ने अपनी महल से एक सुरंग महामंत्री की कोठी तक खुदवाई। जब भी अवसर मिलता</span>,
<span lang="HI">वह दोनों इकट्ठे हो जाया करते थे। महाराजा ने निगरानी सख्त की तो वह
किसी अहलकार को अपने महल में बुलाने लग पड़ी थी। फिर राजा ने उसको अकेला ही अलग महल
में बंद कर दिया और चारों तरफ़ ऊँची-ऊँची दीवारें और द्वारों पर बन्दूकों वाले संतरियों
का पहरा बिठा दिया।... रानी ने कुछ दिन मुश्किल में काटे। फिर उसने सशस्त्र संतरी के
साथ ही काम चला लिया। राजा ने और सख्ती की तो वह रानी उस जाट संतरी के साथ भागकर अंग्रेजी
सरकार के इलाके में जा छिपी। फिर वह उस गरीब जाट से विवाह करवाकर उसके साथ बस गई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुषमा को मैंने
चित्रकार अमृता शेरगिल की बात पहली बार सुनाई थी तो वह पहले खूब हँसी थी और मुझे चालाकी
से ऐसी बातें करने वाला फरेबी आदमी बताती रही थी। परंतु मैंने उसको उन दिनों पढ़ी एन.के.एस.
इकबाल की पुस्तक लाकर दिखा दी थी। इस पुस्तक में यह सारी घटना इस हवाले से लिखी हुई
थी कि अमृता ने यह बात स्वयं अपनी रिश्ते की बहन को लिखी चिट्ठी में लिखी थी। यह जानकर
सुषमा जो मुझे ऐसी कहानियाँ सुनाने वाला </span>'<span lang="HI">चीटर</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">सैल्फिश</span>' <span lang="HI">कहती थी</span>, <span lang="HI">खुद अमृता शेरगिल की बातें बड़ी दिलचस्पी से करने लग पड़ी थी। पुस्तक में क्या
लिखा था</span>, <span lang="HI">मुझे अब याद नहीं। इतनी बात याद है कि अमृता शेरगिल
शिमला की किसी पहाड़ी पर बने मकान के कमरे में ईज़ल पर लगे चित्र को पूरा करने में बहुत
दिनों से लगी हुई थी। जब उसको लगा कि अब यह कलाकृति सम्पूर्ण हो गई है तो उसका मन खिल
उठा। वह ब्रुश छोड़कर अपने स्टूल पर से उतर कर कालीन पर लेट गई। सामने वाली खिड़की में
से सूरज की किरणों का हल्का-हल्का सेक अंदर आ रहा था। वह जिस्म फैलाकर आँखें मूंद कर
लेटी रही। जब उसकी आँख खुली तो खिड़की में कोई जर्मन नस्ल का व्यक्ति उसके चित्र या
उसको देख रहा था। वह अचानक खिड़की में से कूद कर अंदर आ घुसा। बग़ैर कोई बात किए वे दोनों
इकट्ठा हो गए। जुड़ गए। जब जुदा हुए तो वह व्यक्ति वैसे ही खिड़की के रास्ते कूदकर बाहर
चला गया</span>, <span lang="HI">जैसे वह आया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अमृता शेरगिल अपनी
चिट्ठी में लिखती है कि वह आदमी उसको दो बार फिर मिला। एक बार शिमला और दूसरी बार लाहौर
की किसी आर्ट गैलरी में चित्रों की प्रदर्शनी पर। परंतु उन दोनों के बीच फिर भी कोई
बात न हुई। दोनों अजनबियों की भाँति अपनी अपनी राह चले गए।... एक ऐसी ही घटना सुषमा
और मेरे बीच हुई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">तब मैं अख़बार के
दफ्तर से छुट्टी पर था। दोपहर के बाद मेरा मन टिक नहीं पा रहा था। मन और तन दोनों ही
स्थिर नहीं हो पा रहे थे। मैं तीन साढ़े तीन बजे साइकिल उठाकर सुषमा के चला गया। उसके
गेट पर रखे तुलसी के गमले का लाल हिस्सा बाहर की ओर था। जिसका अर्थ था कि अंदर ख़तरा
है। तब भी मैंने परवाह नहीं की। गेट खड़का दिया। वह अंदर से निकली तो उसकी आँखें लाल
थीं। सोई हुई उठकर आई थी। मैंने सोचा कि अब वह बिगड़ जाएगी। अंदर पता नहीं कौन हो।...
पर वह घर में अकेली ही थी। गमले को इसलिए नहीं घुमाया था कि उसको मेरे आने की उम्मीद
ही नहीं थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैंने अंदर जाकर
अपने मन की बात बताई तो वह बहुत हँसी। बोली</span>, ''<span lang="HI">मुझे अभी-अभी आए
सपने में तू दिखाई दिया था। मैंने कहा कि चल घर चले तो तू बोला - हम इस दरख्त की ओट
में हो जाते है।</span>'' <span lang="HI">हम तभी सचमुच बेशर्मों वाली हरकतें करने लग
पड़े। अभी हमारी हरकतें पूरी तरह ख़त्म भी नहीं हुई थीं कि बाहर गेट पर खड़का हुआ। बलविंदर
कुमार दौरे पर से लौट आया था। वह शर्बत पीते हुए मेरे साथ बातें करता रहा और सुषमा
खाना तैयार करने लग पड़ी। मैं गिलास रखने के बहाने रसोई में गया। हमारी नज़रें मिलीं।
दोनों दुखी थे। तभी बलविंदर कुमार ने पूछा</span>, ''<span lang="HI">घर में दही है क्या
</span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुषमा तुरंत छोटा-सा
डोलू ले आई। बोली</span>, ''<span lang="HI">यह हो। ले आओ पाव भर दही।... इस चौक वाले
से न लाना</span>, <span lang="HI">खट्टी होती है। परले मंदिर वाले चौक से गूंगे हलवाई
से लाना।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने कहा</span>,
''<span lang="HI">लाओ</span>, <span lang="HI">मैं ला दूँ।</span>'' <span lang="HI">पर
बलविंदर कुमार न माना। वह मेरा साइकिल उठाकर चला गया। सुषमा ने बेशर्मों वाली बाकी
की सारी रस्में सात मिनट में पूरी कर लीं। बलविंदर पूरे बारह मिनट बाद लौटा था। हम
बिलकुल नॉर्मल हुए बैठे थे। वह रोटी खाने लगा तो मैं उठकर अपने घर की ओर चल पड़ा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुषमा की बहुत सारी
बातें मैंने ओम प्रकाश को बता दी थीं। यदि कभी नहीं बताता था तो वह खुद ही पूछ लेता
था</span>, ''<span lang="HI">गया नहीं फिर दूसरी तरफ़ बहने </span>?'' <span lang="HI">वह सुषमा की तरफ़ मेरे जाने को </span>'<span lang="HI">दो तरफ़ बहना</span>' <span lang="HI">कहा करता था। मैं उसको उसकी हर बात बड़ी खोलकर बता देता था। कभी तो नमक-मिर्च
भी लगा देता था। वह बड़ा खुश होता था और मुझे शाबाशी देता हुआ कहता था</span>, ''<span lang="HI">अल्ला दित्तियाँ गाजरां</span>, <span lang="HI">तू विच्चे रंबा रख।</span>''<span lang="HI"><span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span>(<span lang="HI">ईश्वर ने
तुझे गाजरे दी हैं</span>, <span lang="HI">तू अपनी खुरपी बीच में ही रख।)</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब कभी मैं सुषमा
की कोई बात नहीं बताता था तो ओम प्रकाश कुरेदने वाले सवाल करता</span>, ''<span lang="HI">फिर कैसे बीती </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं उसको कई बातें
सच-सच भी बता देता और कुछ ऐसी भी जिनकी उसको आस या प्रतीक्षा होती थी। वह सवाल करता</span>,
''<span lang="HI">भई</span>, <span lang="HI">उसकी तरफ़ से पहल करने वाली बात हैरान करने
वाली है।</span>'' <span lang="HI">मैं उसको यह बात बताकर भी हैरान कर देता कि दूसरे
कमरे में उसका देवर बैठा होता है और वह मुझे आकर चूम लेती है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सुषमा की बातें
जब कभी मैं कहानीकार दिलजीत सिंह को बता देता था तो वह मुँह बनाकर कह देता था</span>,
''<span lang="HI">बकवास</span>, <span lang="HI">सब कोरी कल्पना।</span>'' <span lang="HI">जब उसने मेरी कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">प्रकाशित
होने पर पढ़ी थी</span>, <span lang="HI">वह तब भी उसे कल्पित कहानी कहता था। जब मेरी
अन्य ऐसी कई कहानियाँ छपीं</span>, <span lang="HI">वह तब भी एक नया दर्शन यह पैदा कर
लेता था कि यह काम की अंतहीन भूख है जो कहानियाँ लिखवाए जाती है। जो व्यक्ति प्यार
से अघा जाता है</span>, <span lang="HI">वह तो इसकी बात करने से भी हट जाता है। प्रेम
ऐसी सारी बातें करना चाहता है</span>, <span lang="HI">पर जब वास्तविक जीवन में नहीं
होतीं तो यह कल्पना कर करके कहानियाँ लिखे जाता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">परंतु</span>, <span lang="HI">इस कहानी की नायिका सुषमा का असली रूप तो वह नहीं जो कहानी में प्रस्तुत हुआ
है। उसका रूप</span>, <span lang="HI">उसका सहज स्वाद</span>, <span lang="HI">उसकी बात
करने की तमीज़दारी और अच्छे पहरावे वाली संस्कृति... असल में यह सुषमा के दो पात्रों
के जोड़-मेल से बनी है। जब उसके साथ मेरी आत्मीयता बन रही थी तो मेरी संगत एक दूसरी
पढ़ी लिखी और कोमल कलाओं में रची-बसी रहने वाली स्त्री के साथ हो गई थी। वह शहर के पॉश
इलाके की खुले </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गन वाली कोठी में रहती थी। हम पहली बार कहाँ मिले थे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">मुझे ठीक से याद नहीं। शायद कॉफ़ी हाउस में मिले थे। उसने साथ
वाली मेज़ पर से उठकर जाते समय मेरे पास आकर मुझे सम्बोधित होकर पूछा था</span>, ''<span lang="HI">तुम राइटर हो </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं डर गया था।
फिर हौसले के साथ कहा था</span>, ''<span lang="HI">वह क्या होता है </span>?'' <span lang="HI">वह मुस्करा पड़ी थी। मैं अपने आप में आ गया था। </span>''<span lang="HI">अच्छा</span>,
<span lang="HI">फिर मिलेंगे।</span>'' <span lang="HI">कहकर वह सीढ़ियों के सिरे पर खड़े
अपने संग आए व्यक्ति के साथ जा मिली थी। महीने भर बाद फिर मिली तो सीधी मेरी मेज़ पर
आ बैठी थी। उसको मेरे बारे में सब बातें मालूम थीं कि मैं अख़बार में नौकरी करता हूँ</span>,
<span lang="HI">कहानियाँ लिखता हूँ और एक साहित्यिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालता हूँ। वह स्वयं कहानी और कविता लिखती थी। उसने अमृता प्रीतम</span>,
<span lang="HI">गुरबख्श सिंह प्रीतलड़ी और नानक सिंह को बहुत पढ़ा हुआ था। उसकी सोच में
गुरबख्श सिंह के शब्द और अमृता प्रीतम का लहजा था। वह नानक सिंह के स्त्री पात्रों
की तरह जीना चाहती थी। इन लेखकों ने सारी पीढ़ी को रोमांटिक बना रखा था। मुझे उससे मिलकर
खुशी सिर्फ़ इस बात पर हुई कि वह सुन्दर थी।... कुछ दिनों बाद वह मुझसे मिलने मेरे घर
आ गई थी। अपने घर का निमंत्रण देते हुए उसने नक्शा बनाकर मुझे समझाया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन मैं चला
ही गया। वह बहुत खुश थी। उसका छोटा-सा बेटा भी सुन्दर था। घर कमाल का सजा-संवरा हुआ
था। असल में</span>, <span lang="HI">मुझे दूसरों के सजे घर इसलिए भी अच्छे लगते हैं
कि मैं अपने घर को बिलकुल नहीं सजाता। चाय पीते हुए की गई बातों से पता चला कि हमारे
बीच विचारों की कोई सांझ नहीं है। परंतु</span>, <span lang="HI">वह बहुत कोमल दिल वाली
थी। उसकी आवाज़ में रस था। उसकी बैठने-उठने की बॉडी लैग्वेंज इतनी सुन्दर लगी कि मैं
विचारों को भूलकर उसके साथ मित्रता करने को उतावला हो गया। और शीघ्र ही हम दोस्त बन
गए। फिर हम जब भी जहाँ भी मिलते</span>, <span lang="HI">साहित्य</span>, <span lang="HI">संगीत और चित्रकारी की बातें करते रहते। मुझे उसकी बातें यद्यपि ठीक न भी लगतीं</span>,
<span lang="HI">फिर भी मैं विरोध कम करता था। उसकी कई पसंदों को ठीक मान लेता था। अपनी
इस कमज़ोरी के बारे में सोचते हुए मुझे लगता था कि मुझे उसके साथ प्यार होने लग पड़ा
है।... उन दिनों में जब मैं सुषमा से मिलता था तो मैं उसका हो जाता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह असली कहानी थी
जिसका पता नहीं मैंने क्या का क्या बना दिया या मेरे से बन गया। सुषमा और उसके पति
के बीच लड़ाई और सुषमा के प्रेमी दोस्त और उसकी पत्नी के बीच लड़ाई और फिर तलाक... ये
बातें पता नहीं मेरे पास कहाँ से आ गईं। पति-पत्नी की लड़ाई का मेरे पास कोई अनुभव नहीं
था। मैंने सुषमा और उसके पति की लडाई की बातें सुनी थीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं स्वयं जब यह
कहानी पढ़ता हूँ तो इसमें जब सुषमा मृत्यु के निकट होती है तो उसके दुख मेरे लिए सहन
करना कठिन हो जाते हैं। जब उसको उसका प्रेमी मिलने आता है और पति का व्यवहार बहुत रूखा
हो गया होता है। ये सब पढ़ते हुए मुझे परेशानी होने लगती है। मेरा मन सुषमा के लिए भर
आता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पर</span>, <span lang="HI">पता नहीं या मुझे याद नहीं कि बीमार होकर मर रही किसी जवान औरत के सिरहाने
बैठकर उसके साथ इतनी मुहब्बत महसूस करने का अनुभव मुझे कहाँ से मिला है।... मुझे धुंधला-सा
याद है कि एक बार कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">में आने
वाली सुषमा गंभीर रूप से बीमार हो गई थी। उसका पति बलविंदर टूर पर होने के कारण उसकी
इतनी देखभाल नहीं कर सकता था। डॉक्टर शर्मा उसका इलाज किसी दूसरे डॉक्टर से करवाता
था। मेरे पास काफ़ी फ़ुरसत होती थी। मैं उसकी मेडिकल टैस्ट की रिपोर्टें और दवाइयाँ लाकर
दे देता था और उसके पास बैठा रहता था। वह काफ़ी तंग थी अपनी बीमारी से। मुझे उसके करीब
बैठना भी अच्छा लगता था। तब कभी-कभी मुझे महसूस होता था कि जिस्म के लोभ में मैं इसके
पीछे पागल हुआ जो कुछ करता रहा</span>, <span lang="HI">सो ठीक</span>, <span lang="HI">पर अब मैं प्यार की असली भावना को महसूस करता हूँ। यह नि:स्वार्थ प्रेम ही
असली है। शायद</span>, <span lang="HI">यह अनुभव बदलकर घटना का रूप धारण कर गया हो या
यह छोटी-सी घटना पहले भावना बनकर मेरे अंदर फैली हो और उसने कहानी के उस हिस्से को
जन्म दिया हो। सच क्या है </span>? <span lang="HI">यह कौन जान सकता है </span>?</span></div>
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US; mso-hansi-font-family: Mangal;">(जारी)</span></span><span style="font-family: Mangal; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-40223600080005419752013-01-08T21:12:00.000+05:302013-01-08T21:19:26.698+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJdZvggeLPgxi1fSm8yKcUsePk58oWeFlGZy1DUnmt5yYI_KtOAm-QWfzp-xKVGXkZ4LughQIjyCoOWWIV7bNqH9VR9vvc5hqHJesraKMgytgisvTkspkQmPGSLSFKuiNNvQDF-QB5enCC/s1600/15182_404542082948990_1823582162_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="240" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgJdZvggeLPgxi1fSm8yKcUsePk58oWeFlGZy1DUnmt5yYI_KtOAm-QWfzp-xKVGXkZ4LughQIjyCoOWWIV7bNqH9VR9vvc5hqHJesraKMgytgisvTkspkQmPGSLSFKuiNNvQDF-QB5enCC/s320/15182_404542082948990_1823582162_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1b-LS6-HfqZ2Iq11SkLgjJgG09cJOZWTlYt7TZPeAOQH-kX2DeKQRKquES4UUrUmzIVNl2KvI2pV8IuK6a9YbFhfCqRSosG-r36TeysdIpKhntmpyKEnT32lWkOqmiBHHqV91nfh08Nnp/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj1b-LS6-HfqZ2Iq11SkLgjJgG09cJOZWTlYt7TZPeAOQH-kX2DeKQRKquES4UUrUmzIVNl2KvI2pV8IuK6a9YbFhfCqRSosG-r36TeysdIpKhntmpyKEnT32lWkOqmiBHHqV91nfh08Nnp/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी
अक्तूबर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982 <span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे
हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं।
प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी
माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च कहानी संग्रह [मसालेवाला घोड़ा(1959,1973),
जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े हन(1971)(संपादन), सर दा
बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा
वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960), लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी
नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी
हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मोमी जी ने पंजाबी
में अनेक पुस्तकों का अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल कहानियों का
हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<span style="color: #660000;"><i><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjs6rrKGWNIoYpeZzjF8SLLzR43kFBF5YFw0HfKqVgomq4pitCyRu1F1BVXvV8T94WyCg6YttDbFyDtNfzHHT436rDqOUmr-w4ciFnpg5VQwNVi6OsJWX2dV7MXADRTrBrJFXLQqB-BFU4z/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjs6rrKGWNIoYpeZzjF8SLLzR43kFBF5YFw0HfKqVgomq4pitCyRu1F1BVXvV8T94WyCg6YttDbFyDtNfzHHT436rDqOUmr-w4ciFnpg5VQwNVi6OsJWX2dV7MXADRTrBrJFXLQqB-BFU4z/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">विदेश के अनेक
सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> ब्रैम्पटन (कैनेडा) से प्रकाशित होने वाले पंजाबी
अख़बार</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> (प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई
धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही, निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव
कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">- सुभाष नीरव</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बलबीर सिंह
मोमी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">12</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">रात में देर तक
पढ़ते रहने के कारण अगले दिन खूब दिन चढ़े तक मेरी नींद न खुली। दूसरी यह हॉस्टल की ज़िन्दगी
मेरे लिए नई और अनोखी ज़िन्दगी थी। हॉस्टल के विद्यार्थी आधी आधी रात तक हो-हल्ला करते
रहते थे। रात बारह बजे सोने पर सवेरे सात बजे से पहले मेरी आँख ही नहीं खुलती थी। हॉस्टल
के जिस कमरे में मैं रहता था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">वह कमरा वार्डन की कोठी के बहुत
निकट था और इस कमरे का नंबर दस था। जैसा कि फर्स्ट इअर के विद्यार्थियों को पुराने
विद्यार्थी मूर्ख बनाते हैं</span>, <span lang="HI">ऐसे ही मुझे बहुत सारे दस नंबरी
कहकर बुलाते थे। मैं अक्सर इनसे दूर ही रहता था। पर कितना भी दूर रहने की कोशिश करता</span>,
<span lang="HI">आख़िर रहना तो उनके बीच ही था। इसलिए उनके बीच से माला के मनके की तरह
टूटना असंभव-सी बात थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कुछ भी क्यों न हो</span>, <span lang="HI">मुझे इस हॉस्टल की ज़िन्दगी से सख़्त घृणा थी। मेरे इस विचार से वहाँ का कोई
भी लड़का सहमत प्रतीत नहीं होता था। वे सभी हॉस्टल के वातावरण के अभ्यस्त हो गए थे।
मुझे प्राय: घर की याद सताती रहती थी। पता नहीं</span>, <span lang="HI">मैं लड़कों के
बीच रह क्यों नहीं सकता था। इसका एक अर्थ यह भी था कि वे मेरे पर रौब गालिब कर लेते
थे। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">ये विद्यार्थी जब टोलियों में
बैठकर बातें किया करते तो इनकी बातों का मुख्य विषय कालेज की लड़कियाँ ही हुआ करतीं।
हर कोई अपनी जगह पर हीरो था। कोई कहता</span>, ''<span lang="HI">मैंने आज बिमला के दुपट्टे
से अपने बूट साफ़ किए हैं।</span>'' <span lang="HI">कोई बताता</span>, ''<span lang="HI">मैंने ललिता के ऊन के गोले में से सिलाई खींच ली थी।</span>'' <span lang="HI">कोई कहता</span>, ''<span lang="HI">मैंने संतोष से बॉयलोजी की किताब मांगी तो
वह हँसकर बोली- अभी खाली नहीं।</span>'' <span lang="HI">कोई कहता</span>, ''<span lang="HI">बेंच के नीचे से गुरशरन का गिरा हुआ रूमाल मिला और मैं सारी रात छाती से लगाकर
सोता रहा। कसम गुरू की</span>, <span lang="HI">खूब नींद आई। रूमाल में से मौलसिरी की
खुशबू आती थी।</span>'' <span lang="HI">कोई अन्य कहने लगता</span>, ''<span lang="HI">कमला बड़ी मगरूर है</span>, <span lang="HI">किसी को नाक तले ही नहीं लाती।</span>''
<span lang="HI">किसी को स्ट्राबरी से ख़ार थी कि वह बड़ी चुस्त थी। इन लड़कियों के साथ
कैसे संबंध बढ़ाए जाएँ</span>, <span lang="HI">यही सोचते हुए वे योजनाएँ बनाते रहते।
इस बात को अगर मैं छुपाऊँ तो यह मेरी कमज़ोरी होगी कि मुझमें किसी लड़की से संबंध बढ़ाने
का ख़याल ही उत्पन्न नहीं होता था</span>, <span lang="HI">पर जिस सस्ते ढंग से दूसरे
विद्यार्थी लड़कियों से संबंध बनाने की तरीके सोचते थे</span>, <span lang="HI">वह तरीका
मुझे कतई पसन्द नहीं था। प्रेम को लेकर मेरे दिल में बहुत ऊँची कल्पना थी। यदि कोई
किसी लड़की की नज़रों में जंच सकने के योग्य था तो जद्दोज़हद करने की कोई आवश्यकता ही
नहीं थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जिस कालेज में मैं शिक्षा प्राप्त
कर रहा था</span>, <span lang="HI">वह कोई प्रगतिशील विचारों वाला कालेज नहीं था। यह
शहर भी कोई एडवांस्ड शहर नहीं था। कालेज में करीब सात सौ विद्यार्थी पढ़ते थे जिनमें
सत्तर के आसपास लड़कियाँ थी। हर लड़के के दिल में तमन्ना थी</span>, <span lang="HI">जज्बे
थे और प्यार के वलवले थे</span>, <span lang="HI">लेकिन लड़कियाँ रबड़ तो नहीं थी कि लड़कों
के जज्बों के अनुसार खींच कर बढ़ाई जा सकें।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कालेज के इस नए वातावरण में मैं
अपने आप को एडजस्ट नहीं कर सका था। यहाँ मुझे और बहुत से कष्ट उठाने पड़ रहे थे। जैसे
यहाँ सुबह के नाश्ते का कोई प्रबंध नहीं था। सिर्फ़ किचन में से दो वक्त क़ी रोटी ही
मिलती थी। एक मामूली-सी दुकान थी जिसमें डालडे की गला ख़राब करने वाली मिठाइयाँ और सस्ती
चाय या लस्सी का प्रबंध था। समोसे</span>, <span lang="HI">पकोड़े और तली हुई मूंगी की
दाल के अलावा शकरपारे</span>, <span lang="HI">गुलाब जामुन और सूखी हुई बर्फ़ी के टुकड़े
पड़े होते थे। यह सब कुछ मुझे पसंद नहीं था। हर तरफ़ शहीरी बनावटीपन की मुहर लगी हुई
थी और मैं ग्रामीण स्पष्टता का प्रेमी था जहाँ बनावट और मिलावट कम थी। परंतु मेरी बात
को समझने वाला वहाँ कौन था! डालडे की मिठाई और खट्टी लस्सी ने मेरा गला ख़राब कर दिया
था और ख़राब गले के साथ मेरी यादें और अधिक ज़ख्मी हो गई थीं। सवेरे-सवेरे में मुझे माँ
का लाड़ से जगाना और मक्खन में निचुड़ते उसके दिए हुए परांठे मुझे याद आते और व्याकुल
कर जाते। मुझे कोई दु:ख है</span>, <span lang="HI">इन बातों का जिक्र मैं किसी से नहीं
करता था और बेसब्री से छुट्टियों की प्रतीक्षा करता रहता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक सुबह मैं अभी सोया ही पड़ा था
कि दरवाज़ा खटका। हड़बड़ाकर मैं उठा और दरवाज़ा खोला। बाहर मेरी ग्यारह वर्षीय भतीजी और
नौ वर्षीय भतीजा खड़े थे। उनके हाथों में लस्सी की लुटिया</span>, <span lang="HI">परांठे
और मक्खन था। दोनों बच्चों ने बड़े अदब से मुझे सत्श्री अकाल कहा और भतीजी जिसने पॉपलीन
का प्रिंटिड फ्रॉक पहन रखा था</span>, <span lang="HI">बड़ी भोली और मीठी आवाज में बोली</span>,
''<span lang="HI">अंकल जी</span>, <span lang="HI">मम्मी ने आपके लिए नाश्ता भेजा है।</span>''
<span lang="HI">और भतीजा कहने लगा</span>, ''<span lang="HI">और डैडी जी ने आपको बुलाया
है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने दोनों को प्यार दिया और
कहा</span>, ''<span lang="HI">तुम बड़े अच्छे हो।</span>'' <span lang="HI">और साथ ही मैं
यह भी कह गया</span>, ''<span lang="HI">ये ना</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">श्ता</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> भेजने की तकलीफ़
क्यों की </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' <span lang="HI">फिर मैंने सोचा</span>, ''<span lang="HI">ये छोटे हैं</span>, <span lang="HI">इस बात को नहीं समझेंगे।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उन दोनों को मैं चित्रों वाली
पत्रिका पकड़ाकर स्वयं टूथ ब्रश</span>, <span lang="HI">पेस्ट</span>, <span lang="HI">साबुन और तौलिया लेकर बाथरूम में चला गया। एक अजीब-सी उमंग में मैंने ठंडे
पानी की धार के नीचे खड़े होकर अपने शरीर को पानी की मेहरबानी पर छोड़ दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नहाकर मैंने नाश्ता किया। कपड़े
पहनकर दोनों बच्चों को संग ले भाई के घर की ओर चल पड़ा। भाई का घर हॉस्टल के करीब ही
था। पता नहीं भाई ने क्यों बुलाया है</span>, <span lang="HI">मैं राह में सोचता रहा
था। अपने छोटे होने और उनके बड़े होने का भाव मेरे मन में एक भय की तरह छा गया था। जब
मैं घर पहुँचा तो भाई साहब पलंग पर लेटे हुए कोई सरकारी कागज देख रहे थे। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने आदर से नमस्कार किया और
उनके संकेत पर सामने वाली कुर्सी पर बैठ गया। तभी</span>, <span lang="HI">रसोई में से
भाभी भी आ गई। मैंने झुक कर उनके चरण छुए और आशीर्वाद प्राप्त करके पुन: कुर्सी पर
बैठ गया। भाभी भी साथ वाली कुर्सी पर बैठ गई। उसने कीमती साड़ी पहन रखी थी और साड़ी के
बल बता रहे थे कि उसने रात में नाइट सूट की जगह साड़ी ही पहने रखी थी। अमीर बाप की बेटी
छोटी-छोटी बचत को फिजूल समझती थी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">भाई साहब कुछ देर कागज पढ़ते रहे।
मैं और भाभी धीमे स्वर में बातें करते रहे। भाभी बार-बार यह पूछ रही थी कि हॉस्टल में
दिल लगता है कि नहीं और मैं हर बार </span>'<span lang="HI">हाँ...हूँ</span>' <span lang="HI">में उत्तर दे रहा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">आख़िर भाई साहब ने कागज देखने बंद
कर दिए और मुझसे बेहद प्रेमपूर्वक पूछा</span>, ''<span lang="HI">सुना भई</span>, <span lang="HI">दिल लग गया हॉस्टल में </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाँ जी</span>, <span lang="HI">लग ही गया है और लगाना ही पड़ता है।</span>'' <span lang="HI">इतना भर कहते हुए
ही मेरा गला खुश्क हो गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मेरा विचार है कि तू हॉस्टल
छोड़कर घर में आज जा। कौन-सा दूर है कालेज। मुझे अक्सर दौरे पर जाना पड़ता है और तेरी
भाभी और बच्चे अकेले होते हैं। तू घर में होगा तो मुझे पीछे की चिंता नहीं रहेगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और फिर</span>, <span lang="HI">यह कोई बेगाना है। घर रहेगा</span>, <span lang="HI">घर की रोटी खाएगा</span>,
<span lang="HI">बच्चे इसके साथ रच-बस जाएँगे।</span>'' <span lang="HI">भाभी ने भाई की
बात की पुष्टि कर दी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं कोई उत्तर न दे सका। भाभी
की रचने-बसने की बात मुझे उस वक्त तो पूरी तरह समझ में नहीं आई थी</span>, <span lang="HI">अब मुझे महसूस होता है कि यह बड़ा नुक्ता था। मेरे आसपास जो ग्रामीणता की परत
थी</span>, <span lang="HI">भाभी उस परत को हटाकर भीतर की गिरी को परखना चाहती थी। </span>'<span lang="HI">रचने-बसने</span>' <span lang="HI">को भला मैं क्या बच्चा हूँ!</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">भाई ने दुबारा दोहरा कर मेरे से
पूछा</span>, ''<span lang="HI">क्यों भई</span>, <span lang="HI">क्या ख़याल है फिर तेरा
</span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस बार भी मैं कोई उत्तर देने
की हिम्मत न कर सका। उत्तर देते समय मेरी जबान फुक जाती थी और दिमाग के आगे एक झिझक
आ जाती थी। अब मैं इस झूठ को भी क्यों छिपाऊँ </span>? <span lang="HI">इस झिझक के पीछे
मेरे बापू के कुछ उसूल थे जिन्हें उसने मुझे समझाकर उन पर दृढ़ रहने का वायदा लिया था।
सो</span>, <span lang="HI">मैं सीधे तौर पर न भी नहीं कर सकता था। इसलिए बहाना बनकर
वहाँ से चला आया कि अभी तो हॉस्टल और मैस का महीने भर का किराया भरा हुआ है। इसकी समाप्ति
पर मैं आ जाऊँगा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहने को तो मैं कह आया था</span>,
<span lang="HI">पर मुझे अंदर से डर लग रहा था। यही डर था जिसे मैं अपने और अपने पिता
की आत्मा के बीच पवित्रता की एक सीमा समझता था। कहने को वह बेशक मुझसे कुछ न कहता</span>,
<span lang="HI">पर मेरे दिल को यह चोर बार-बार खाए जा रहा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शनिवार मैं झोला हाथ में उठाये
अपने गाँव की तरफ़ जा रहा था। इतवार के साथ लगने वाली सोमवार की भी किसी धार्मिक दिवस
की छुट्टी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने अपने आने के विषय में अपने
घरवालों को कोई सूचना नहीं दी थी। यूँ अचानक पहुँच जाने को लेकर भीतर ही भीतर मैं डर
रहा था</span>, <span lang="HI">पर माँ के प्यार का नशा मेरे दिल-दिमाग पर पूरी तरह से
चढ़ चुका था और मैं भागकर अपनी माँ की छाती से लग जाना चाहता था। मानसिक स्थितियों पर
मेरा और मेरी माँ का सोचने का ढंग एक जैसा ही था। घर पहुँच कर मैंने माँ के चरण छुए
और माँ ने मुझे अपनी छाती से कस कर चिपटा लिया। एक माँ के प्यार से विवश होकर उसने
चूम चूमकर मेरा चेहरा गीला कर दिया। मेरी आँखों में इस मिलन के आँसू आ गए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैं अपनी माँ से मिल रहा था
तो मुक्ति मेरी ओर घूर घूरकर देख रही थी और फिर मुस्करा कर खिड़की में से एकदम से हट
गई थी जैसे बिजली चमक कर लुप्त हो जाती है। माँ के प्यार के बाद मुझे मुक्ति के प्यार
का अहसास बड़ी तीव्रता से उभरता महसूस हुआ। बापू जी नई ज़मीन से लौटकर नहीं आए थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">रात में सोने के लिए हमेशा की
भाँति मेरा बिस्तर कोठे पर था। मैं ग्यारह बजे तक अपने बिस्तर में करवटें बदलता रहा।
पता नहीं मुझे नींद क्यों नहीं आ रही थी। जितना मैं नींद को लाने की कोशिश करता</span>,
<span lang="HI">नींद उतना ही दूर भाग रही थी। मैंने घड़ी की ओर देखा। रेडियम की चमक से
पता चला कि बारह बजे रहे थे। आसपास सब लोग गहरी नींद में सोये पडे थे। चाँद अब मेरे
सिर पर आ गया था। उसकी निखरी चाँदनी के सम्मुख तारों की लौ बहुत मद्धम थी। इस चाँदनी
रात में मैं और मेरा बिस्तर</span>, <span lang="HI">मेरी सोच की उठा-पटक</span>, <span lang="HI">पता नहीं कब आँख लग गई। इतना अवश्य याद है कि अभी आँख लगे को कुछ ही समय हुआ
था कि मेरे सिर के बालों में हल्की-हल्की खाज महसूस हुई। मैंने सिर पर हाथ लगा कर देखा।
अचानक जिस कोमल शै ने मेरे हाथ छुए</span>, <span lang="HI">वह मुक्ति के हाथ थे। मेरी
साँसें सूख गईं मानो नसों में खून जम गया हो। दिल ज़ोर</span>-<span lang="HI">ज़ोर से
धड़कने लगा। बोलने की तो हिम्मत कतई नहीं रही थी। उसको कुछ नहीं कह सका था। न हाथ बढ़
सके और न शब्द सहारा दे सके। वह जैसे आई थी</span>, <span lang="HI">वैसे ही धीरे</span>-<span lang="HI">धीरे बिल्ली की तरह दबे पाँव वापस लौट गई। एक</span>-<span lang="HI">एक करके
सभी तारों ने अपना स्थान बदल लिया। चाँद का हुस्न भी मंद पड़ गया। चाँदनी रात </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">अँ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">धेरे के आगोश में
आ बैठी और जब मेरी सुबह के समय आँख खुली तो मुझे रात की घटना पर विश्वास नहीं हो रहा
था। मेरा सचेत मन यही कह रहा था कि मैंने रात में कोई सपना देखा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-17155473657941171042012-12-09T15:58:00.000+05:302012-12-09T16:10:23.846+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: Mangal;">1</span><span style="font-family: Mangal;">3</span><span style="font-family: Mangal;">)</span></span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoGjKgriwjkmkfgnwpAbQy0asUqoYKFtW3UAEbOitoUPiz7MSFFsHqQeQRgCE7OUI3XwqC-pwNLu7xQRpFpP61M-wrF7XYhtluzS3dOnw2cjHtVkRzx25s4hH6Mf4wuIOa8xD61_Y5YKaS/s1600/punjab+village.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="239" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEhoGjKgriwjkmkfgnwpAbQy0asUqoYKFtW3UAEbOitoUPiz7MSFFsHqQeQRgCE7OUI3XwqC-pwNLu7xQRpFpP61M-wrF7XYhtluzS3dOnw2cjHtVkRzx25s4hH6Mf4wuIOa8xD61_Y5YKaS/s320/punjab+village.jpg" width="320" /></a></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--></span></div>
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #274e13;"><span style="font-size: x-large;"><b><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;">सांझ</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #990000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गुरदयाल सिंह</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">रेल से उतरकर एक औरत असमंजस की स्थिति में इधर-उधर झाँक रही थी। बंतू टेढ़ा-सा
होकर उसकी </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ओर </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बढ़ा। नज़र कुछ कमजोर-सी हो जाने के कारण उसे इतनी दूर से आदमी की पहचान नहीं
होती थी। करीब जाकर गौर से देखा तो उसे </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ल</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गा मानो वह जै कौर हो।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कौन है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैं जै कौर।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तू यहाँ कैसे </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और साथ ही साथ बंतू का मुँह खुला का खुला रह गया। जै कौर पल दो पल कुछ झिझकी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर धीमी आवाज़ में बोली</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शहर से आई थी। बड़ी बहू
अस्पताल में दाख़िल है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ख़ैर तो है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बच्चा होना है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर चलें।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर को कोई जवाब न सूझा। वह दुविधा में पड़ गई। दिन छिप चला था और गाँव तक पहुँचते-पहुँचते
रात की रोटी का समय हो जाना था। वाकई</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गाड़ी से कोई तीसरा बन्दा नहीं उतरा था। पहले कभी गाड़ी
इतनी देर से नहीं पहुँची थी। दिन के उजाले में ही पहुँच जाया करती थी पर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आज इतनी पिछड़ गई थी। एक
बार उसके मन में आया कि रात यहीं अपनी भतीजी के घर बिता ले। लेकिन कल फिर उसे दोपहर
की गाड़ी से लौटना था। घड़ी भर उसने सोचा और फिर सामने खड़े बंतू की ओर ध्यान से देखा।
बंतू की आँखों में एक अनोखी चमक दिखी और उसका पूरा व्यवहार विनम्र-सा प्रतीत हुआ।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अच्छा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चल।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर ने मन कड़ा करके कहा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जब बंतू ने लम्बा डग भरा तो उसके सिर पर रखी सौदे-सुल्फे वाली गठरी डोल गई। उसने
दोनों हाथों से उसे सम्भालते हुए यूँ पुचकारा जैसे शैतान बछड़े को टिका रहा हो। इसके
बाद वह कुछ बुदबुदाया और फिर स्वयं ही मुस्करा पड़ा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और सुना जैकुरे...</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पुलकित स्वर में बंतू ने राह पकड़ते हुए बात छेड़ी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कबीलदारी तो ठीक ठाक है
</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सब किरपा है गुरु की।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शुक्र है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शुक्र है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहकर बंतू ने खाँसा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">दायें-बायें देखा और छिपे सूरज की ढल रही लालिमा देखकर उसे किसी गुप्त खुशी का
अनुभव हुआ। लेकिन अभी तक बाजरे के लम्बे सिट्टों की कोरों को चमकते देखकर उसने फिर
नज़रें झुका लीं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चारों ओर इतना सन्नाटा था कि रास्ते के दोनों ओर खड़े घने दरख्तों के पत्तों में
छिपी चिड़ियाँ जब उनकी पदचाप सुनकर एक साथ बोलने लगती थीं तो उनके शोर से आसमान फटने
को हो जाता। जब चिड़ियाँ चुप हो जातीं तो फिर से वैसा ही सन्नाटा पसर जाता। बंतू कितनी
ही दूर तक यूँ ही अपने पीछे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">-<span lang="HI">पीछे आती
जै कौर की जूतियों की थाप सुनता रहा। इस आवाज़ में से उसे गुरुद्वारे में बजते </span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ढोलकी-छैनों</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">की ताल की तरह झनकार सुनाई
देती थी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हमें आपस में मिले</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हो गए होंगे कई बरस जै कुरे </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर ने जैसे डरी हुई आवाज़ में उत्तर दिया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">छह-सात बरस तो तू शायद अपने छोटे भतीजे के पास राजस्थान में भी रह कर आई है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर ने आँखें ऊपर उठाकर बंतू की ओर देखा तो वह काँप उठी। वह खड़ा होकर पीछे की
ओर देख रहा था और जूती के रेते को झाड़ने में लगा था। उसकी आँखें सूरज की ढलती लाली
जैसी चमक से दिपदिपा रही थीं। पर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर उसकी धौली दाढ़ी देखकर जै कौर का मन स्थिर हो गया।
अब उसे बंतू से बिल्कुल भी कोई संकोच या डर नहीं लग रहा था। अब तक मानो उसे बंतू के
इतना बूढ़ा हो जाने का ख़याल ही नहीं आया था। जब बंतू यूँ ही थोड़ा-सा मुस्कराकर आगे बढ़ा
और उनके बीच का फासला एक कदम ही रह गया तो जै कौर उसके शरीर को ऐड़ी से लेकर सिर तक
अच्छी तरह देख सकती थी। बंतू की पिंडलियाँ सूखकर लकड़ी जैसी हो गई थीं। गर्दन पर मांस
लटक आया था। पीठ झुक चुकी थी और कन्धों के ऊपर की हड्डियाँ कटड़े के सींग की भाँति ऊपर
की ओर उभर आई थीं। उसके कपड़ों में कितनी कितनी मैल थी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उस समय जै कौर की आँखों के सम्मुख एक और बंतू आ खड़ा हुआ... इस बंतू के माथे पर
राजाओं जैसा तेज़ था ! लम्बा कद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भरवां शरीर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चौड़ी-मज़बूत छाती ओर रसीली आँखें जिनकी ताब झेली नहीं जाती थी। यही बंतू जब...</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर को उसी समय कंपकंपी छूट गई। वह फिर डरकर बंतू की ओर देखने लगी। लेकिन दूसरे
ही पल उसके होंठों में से हँसी निकल गई।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तू क्यों इतना कमजोर हुआ पड़ा है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तरस भरी आवाज़ में मानो हमदर्दी जताते हुए जै कौर ने चुप
को तोड़ा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहीं बीमार-शिमार तो नहीं रहा </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू ने तभी एक गहरी साँस ली और उत्तर दिया</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अब तो जै कुरे... बस</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुछ न पूछ !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कोई नहीं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इतना दिल नहीं हारा करते...</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर ने दिलासा दिया</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">घर घर में यही हाल है।
कबीलदारी जो हुई</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह तो जंजाल ठहरा !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जंजाल तो है जै कुरे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर जमाना इतना बुरा आ गया है कि कोई किसी की बात ही नहीं पूछता। यह मेरी उम्र भला
अब धक्के खाने की है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?... </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">दस बरस हो गए जब बेटों की जैदात (जायदाद) बांट दी थी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वही आँखें फेर गए। दोनों
बहुएँ ऐसी चन्दरी(दुष्ट) आई हैं कि... कहती हैं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बस बुड्ढ़े की जितनी खाल उतारनी है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उतार लो</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इसने कौन-सा दूसरे काम
आना है। वक्त से रोटी नहीं देनी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नहाने को पानी नहीं देना</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कपड़ा नहीं धोना...अच्छा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर किसी से क्या</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सभी तरफ यही हाल है। अपनी
लिखी भुगतनी है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर को बंतू एकाएक बच्चा-सा लगने लगा जो मार खाकर शिकायत कर रहा हो।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कोई बात नहीं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इतना उदास नहीं हुआ करते।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर कड़कदार स्वर में बोली</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मेरे जैसों की ओर देख जो दर-दर भटकते फिरते हैं। एक तो
रब ने सारी उम्र सुनी नहीं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ऊपर से भतीजों के दर पर धक्के खाने पड़े। भाइयों की बात और होती है। मन-आत्मा दुखी
है। कहते हैं न - </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नानक दुखिया सब संसार !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">किसी के कोई वश है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अपना बोया काटना है। कहते हैं - जेहा बीजे सो लुणे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">करमां सन्दड़ा खेत !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर बोलती गई और बंतू के मन को ढाढ़स मिलता रहा। जैसे एक दुखी को देखकर दूसरे
दुखी के मन को तसल्ली होती है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वैसी ही तसल्ली उसे हो रही थी। एक तरह से उससे भी अधिक क्योंकि जै कौर से उसकी
गहरी आत्मीयता थी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू ने बायीं ओर देखा। सूरज की लाली बिल्कुल ढल चुकी थी और निखरे आकाश में केई
छोटे-छोटे तारे चमकने लग पड़े थे। हवा बन्द होने के कारण उमस बढ़ गई थी और </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरी-गुआर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">के पत्तों की खड़खड़ाहट भी
सुनाई नहीं देती थी। रास्ता आगे जाकर और तंग हो गया था। जै कौर बेझिझक उसके पीछे-पीछे
चली आ रही थी। उसकी भारी आवाज़</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अभी तक अनढला शरीर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चौड़ा माथा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गोरा रंग और ढलते नैन-नक्श (जिनमें अभी भी औरत वाला खिंचाव था) उसे बहुत अच्छे
लग रहे थे और एक बार खड़े होकर उसे देखने को उसका मन कर रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह अपना खेत है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पैर मलते हुए जूती में से रेत झाड़ता हुआ बंतू एकाएक खड़ा हो गया था और दायीं ओर
के घने नरमे की ओर हाथ करके उसे बता रहा था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इसबार पाँच-साढ़े पाँच घुमाव बोया है। वो...सामने शीशम
के पेड़ तक।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर एकदम रुक गई। उसकी साँसें तेज़ हो उठीं और दिल ज़ोरों से धड़कने लग पड़ा। जिस
शीशम के पेड़ की ओर बंतू ने इशारा किया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह...यह वही शीशम थी जिसके पास</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आज से तीस-पैंतीस बरस पहले
एक बार बंतू उसे घेरे खड़ा था और उसने बेझिझक जै कौर की बाँह पकड़ ली थी। उस समय जै कौर
एकबारगी तो डर ही गई थी लेकिन फिर उसका मन किया था कि बंतू यूँ ही उसकी बांह पकड़े रहे।
जै कौर को सचमुच कंपकंपी छूट गई। बंतू जूती में से रेता झाड़ने के बहाने कितनी ही देर
तक आगे नहीं बढ़ा था और आँखें फाड़कर जै कौर की ओर देखे जा रहा था। जै कौर ने एक-दो बार
उसकी ओर देखा और नज़रें झुका लीं। उसे बंतू से सच में डर लगने लगा और उसका झुर्रियों
भरा चेहरा बड़ा घिनौना-सा लगा। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उस शीशम के साथ ही बाजरा लगा है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू ने मानो शरारत में कहा हो</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैंने तो कहा था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वहाँ भी नरमा बो देते हैं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर तू तो समझदार है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बूढ़ों की कहाँ सुनी जाती
है। सब अपनी अपनी मरजी करते हैं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ठीक है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ठीक है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वो शीशम</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे मेरे विवाह के वक्त बापू बेचने चला था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर मैंने कहा - चाहे ज़मीन गिरवी धर दे लेकिन मैं यह शीशम
नहीं बेचने दूँगा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर के पूरे बदन में एक बार फिर सनसनाहट फैल गई। बंतू फिर से शीशम की बात छेड़े
जा रहा था। अब जब वे फिर से रास्ते पर चलने लगे तो जै कौर आहिस्ता-आहिस्ता पीछे रह
गई और उनके बीच का फासला पाँच-छह कदमों का हो गया। अब बंतू को जै कौर की पदचाप सुनाई
नहीं दे रही थी। वह बोलते-बोलते फिर रुका और पीछे मुड़कर देखने लग पड़ा।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आ जा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आ जा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बस अब तो आ ही गए</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हौसला देते हुए बंतू ने कहा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वो सामने गाँव खड़ा है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अब कहाँ दूर है !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर ने निगाह ऊपर उठाकर देखा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गाँव आधे कोस की दूरी पर था। वह जल्दी जल्दी दो-तीन कदम
बढ़ाकर फिर से बंतू के साथ आ मिली। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे... जब से तेरी भरजाई मरी है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">लगता है जैसे यूँ ही साँसों को बिलो रहे हैं।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तेरी भरजाई</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शब्द जब बंतू ने कुछ दबाकर कहे तो जै कौर के होंठों पर हँसी फैल गई।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू फिर बोला</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उम्र उम्र की बातें हैं। जब जवान होते थे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कभी रब को याद नहीं किया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर अब लगता है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यूँ ही बेकार में दिन काटे
जा रहे हैं। अगर मर जाएँ तो अच्छा ! पर मांगने से मौत भी कहाँ मिलती है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">रे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अभी किसलिए दुआएँ मांगता है मरने की </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर बोली</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अपने पोतों के विवाह देखकर जाना। पड़ पोतों को खिला कर
जाना। और फिर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पड़ पोतों का अरथी को हाथ लगे बिना तो गति भी नहीं होती।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू का मन जै कौर की बात से किसी अजब रौ में बह चला। उसका जैसे एक ही वक्त में
मरने को भी मन करता था और जीने को भी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बात तो तेरी ठीक है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर क्या लेना अब घुटने घिसटकर। गति अपने आप होती रहेगी। यह कोई जून है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुबह होते ही कुत्ते की
तरह पूरे टब्बर से </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">दुर-दुर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">करवाते फिरो। हँसकर कोई रोटी का टुकड़ा भी तो नहीं पकड़ाता।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कौर को बंतू की बात सच लगी। उसके मन में बंतू से वही गहरी सांझ उत्पन्न हो उठी
जो आज से तीस-पैंतीस बरस पहले उत्पन्न हुई थी। जब वे दोनों एक जैसे कु</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;">आँ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">रे थे। अभी भी दोनों एक जैसे थे - दूसरे के हाथों की
ओर देखने को विवश। वह स्वयं बीस बरस बाल-बच्चे के लिए तरसती रही थी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर किसी पीर-फकीर ने</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">किसी देवी-देवता ने उसकी
झोली नहीं भरी थी। और आख़िर में उसके पति की अचानक हुई मौत ने सारी उम्मीद ही खत्म कर
दी थी। और अब सात बरस हो गए</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वह कभी चार दिन ससुराल में काट आती थी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और कभी मायके में। कभी भतीजियों के द्वारे आ बैठती थी।
रोटी के लिए उसे किस-किस की गुलामी नहीं करनी पड़ी थी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इन बेटों-पोतों की गुलामी करके ही रोटी खानी पड़ती है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे ! नहीं तो सात
सौ गालियाँ देकर घर के बाहर वाले छप्पर के नीचे चारपाई डाल देते हैं - कुत्ते भगाने
के लिए !</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू अभी अपनी ही राम कहानी सुनाए चला जा रहा था और धीरे-धीरे वह फिर से पहले वाली
रौ में आता जा रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जै कुरे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह कोई जून है </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जब मरने के बाद कोई याद करने वाला ही न हो तो वह मौत भी कैसी ! अकेले आदमी की तो
मौत को भी धिक्कार है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बंतू बोलता जा रहा था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर जै कौर का ध्यान अब उसकी बातों की ओर नहीं था। वह सामने गाँव के दीयों की ओर
देख रही थी जो उसे किसी चिता की लपटों की रोशनी की भाँति दिख रहे थे। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मुड़कर उसने बंतू की ओर देखा। सूखे डंडों-सी उसकी टांगें </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अँ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">धेरे में गुम हो गई थीं।
उसका दुर्बल शरीर हिल रहा था। जै कौर को उस पर तरस आया।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अच्छा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैं बाहर वाली सड़क पर चलती
हूँ।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उसने बंतू से कहा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ज्यादा उदास न हुआ कर। जो चार दिन और काटने हैं</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हँसकर काटें</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">रीं-रीं करने पर कोई हमें पलंग पर बिठाने वाला नहीं है।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सत्य है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सत्य है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहता हुआ बंतू अपने रास्ते
की ओर मुड़ गया।</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<br /></div>
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgztMWY92PIy8DLj5gqc9vJvG77erDdufTsS4ta2Iu7CUlN5vxj_Mo06mt_65J7IU1QCtNN0iG__NKC8yGo0iiwcbPVXEjR5WJ8WuUFDTvcPqo_wwuNWzrZE7wgaJX-hVNHjuiKuLCNaN_h/s1600/Gurdial_Singh.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgztMWY92PIy8DLj5gqc9vJvG77erDdufTsS4ta2Iu7CUlN5vxj_Mo06mt_65J7IU1QCtNN0iG__NKC8yGo0iiwcbPVXEjR5WJ8WuUFDTvcPqo_wwuNWzrZE7wgaJX-hVNHjuiKuLCNaN_h/s1600/Gurdial_Singh.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span><span style="color: #660000;"><i><b><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गुरदयाल सिंह</span></b><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
</span></i></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: 50.0pt; text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></i></span><span style="color: #660000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जन्म : </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">10 <span lang="AR-SA">जनवरी </span>1933</span></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="tab-stops: 50.0pt; text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1957 </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">में अपना साहित्यिक जीवन
अपनी कहानी </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भागांवाले</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">से करने वाले गुरदयाल सिंह जी ने अपने उपन्यासों से पंजाबी साहित्य में एक अलग
पहचान बनाई। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1964 </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">में लिखा इनका लिखा उपन्यास<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मढ़ी का दीवा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">एक बहु-चर्चित उपन्यास
रहा जिस पर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1989 </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">में फिल्म भी बनी। इसके अतिरिक्त<span style="mso-spacerun: yes;"> </span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अनहोए</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">रेत दी इक मुट्ठी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुवेला</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अध चाननी रात</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अन्हे घोड़े दा दान</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पौ फुटाले तों पहिलां</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तथा </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">परसा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भी उल्लेखनीय उपन्यास हैं।
</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">12 </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहानी संग्रह जिनमें </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सग्गी फुल्ल</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुत्ता ते आदमी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बेगाना पिंड</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">और </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">करीर दी ढींगरी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शामिल हैं। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">धान दा बूटा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ओपरा घर</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मस्ती बोटा</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">', '</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पक्का ठिकाना</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'(</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहानी संग्रह) के अलावा
इन्होंने नाटक भी लिखे हैं और बच्चों के लिए भी लेखन किया है। साहित्य अकादमी अवार्ड</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ज्ञानपीठ अवार्ड</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सोवियत लैंड नेहरू अवार्ड</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भाई वीर सिंह फिक्शन अवार्ड
आदि से सम्मानित। कुछ नाटक और बाल लेखन भी। सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">4/54, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जैतो-</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">151202, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जिला-फरीदकोट(पंजाब)।</span></i></span>
</div>
</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span><br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify; text-indent: .5in;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;"><!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--></span></div>
<br />
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">
</span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-7005837272674814112012-12-09T15:54:00.000+05:302012-12-09T15:57:32.327+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUZud3knq9lVZsQQUAflUKgrbXRwYEjz8zj0mvaBGVcuI7tLH_cHKFNMpKG3wVKoo7tMydU0XxyrfzJxZV37J_8_CmU_OR-_SMmBAkL2vBe0fXzTzWCIEsYRSANDlydSWYtwVzH_AFcFJr/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgUZud3knq9lVZsQQUAflUKgrbXRwYEjz8zj0mvaBGVcuI7tLH_cHKFNMpKG3wVKoo7tMydU0XxyrfzJxZV37J_8_CmU_OR-_SMmBAkL2vBe0fXzTzWCIEsYRSANDlydSWYtwVzH_AFcFJr/s320/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="211" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना
शहर में </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से
भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958 <span lang="HI">तक लिखते रहे।
एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>'
<span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010
<span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में विश्वास रखने वाले इस
लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी संबंधों की पेचीदा गांठों
को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं
जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी
साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर
गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर </span>1992<span lang="HI"> मे
साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी
ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983),
'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986), '<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990),
'<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995), '<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001),
'<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी
में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे अंदर बंदे</span>'
(1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'( 2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी
कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999),
'<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005) <span lang="HI">प्रमुख
हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी
में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही
कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>,
<span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी
शुचिंदर नाथ सानियाल की आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>', '<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा
काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982),
<span lang="HI">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई
वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992), <span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994),
<span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996),
<span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97), <span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा
साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">593, <span lang="HI">मोता
सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #073763;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">प्रेम प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">14</span></b></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: large;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">अवचेतन का बुहारा हुआ स</span></b><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च</span></b></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सपने में जागी रामकली</span></b></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">वह अजीब-सा सपना मुझे तब अक्सर आया करता था जब मुझे खन्ना से जालंधर आए को
बीस बरस का समय हो गया था। वैसे डरावने सपने तो मुझे निरंतर आते ही रहते थे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">पर यह अजीब-सा सपना कभी-कभार आता था। यह कुछ सुखद था जिसमें
मेरा दुख टूटता था।... मुझे खन्ना वाला अपना उस समय का घर दिखाई देता था</span>, <span lang="HI">जब मैं आठवीं-नौंवी कक्षा में पढ़ता था। बड़े दरवाजे और कच्चे फर्श और दो खिड़कियों
वाली ड्योढ़ी। आगे चौकोर आँगन</span>, <span lang="HI">पक्की ईंटों के फर्श वाला। बगल
वाला हिस्सा कच्चा</span>, <span lang="HI">गऊ के गोबर से लिपा हुआ। जहाँ दादी चूल्हा-चौका
करती थी। हम नई लिपी जगह पर बोरियाँ बिछा कर पालथी मारकर रोटी खाया करते थे। सामने
पक्की सीढ़ी। ऊपर दो चौबारे। गर्मियों में सीढ़ी से होकर हवा नीचे आती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अब वह घर हालाँकि
बहुत बदल गया था। दीवारें</span>, <span lang="HI">फर्श और दरवाजे-ख़िड़कियाँ सब कुछ बदल
गया था। सारा घर कीमती और सजावटी पत्थरों से सजा लिया गया था। इसमें मेरा सबसे छोटा
भाई और भतीजे रहते। मैं जब भी उस घर में जाता</span>, <span lang="HI">अपनी कुछ निशानियाँ
खोज लेता। यह अल्मारी मेरी हुआ करती थी। इसमें मैं अपनी किताबें रखा करता था।... पर
मुझे सपने उसी पुराने घर के ही आते रहे। उसी कच्चे आँगन वाले घर के।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुझे स्वप्न में
यही जगह दिखाई देती थी। सपने में समय पता नहीं रात के पहले पहर का होता या अन्तिम पहर
का। मैं बड़े चौबारे में से नींद में उठकर अर्द्ध-चेतनावस्था में सीढ़ियों के निचले स्टैप
पर आ बैठता हूँ। मैं कमर से नीचे नंगा हूँ। मैं काँप रहा हूँ। मुझे तेज़ बुखार चढ़ा हुआ
है। मेरा सारा शरीर दुख रहा है। मेरी आवाज़ सुनकर मेरी दादी दुखी होकर कहती है</span>,
''<span lang="HI">हे राम</span>, <span lang="HI">मेरा पुत्त ताप में जल रहा है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">ड्योढ़ी में से मैली-सी
धोती वाली कोई पराई औरत आती है। मेरी दादी उसको कहती है</span>, ''<span lang="HI">इसकी
धार निकाल दे भाई।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह जवान और भरपूर
देह वाली पूरबिया-सी लगती स्त्री मेरे पास आकर झुककर मेरी धार निकालती है। गाढ़े दूध
सी धारों का नाली में गिरना एक आवाज़ करता है- घर्र-घर्र की आवाज़ें। धार समाप्त होने
पर मेरा ताप उतर जाता है। धोती वाली औरत गायब हो जाती है।... मैं चौबारे में अपने बिस्तर
पर पड़ा जाग उठता हूँ। भीगे कपड़ों को ठीक करता हूँ। शर्मिंदा-सा होता हूँ। नींद टूट
जाती है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह सपना मुझे </span>30-32<span lang="HI"> साल की उम्र तक आता रहा था। जब पहली बार आया था तो मेरा विवाह नहीं हुआ था।
पर जब हो गया तब भी आने से नहीं हटा। सन् </span>1974<span lang="HI"> में इसमें यूँ
तो और भी कई तब्दीलियाँ दिखाई दे रही थीं</span>, <span lang="HI">पर बड़ा फर्क यह पड़ा
था कि मुझे उस पराई औरत के स्थान पर मेरी कल्पना में सृजित राम कली दिखाई देने लग पड़ी
थी। पूरी राम कली तो नहीं</span>, <span lang="HI">पर उससे मिलती-जुलती औरत। लाल किनारी
वाली धोती और गोरे गले में काली माला। बीच में चाँदी का तावीत</span>, <span lang="HI">घंटी के नीचे हलक के गङ्ढे पर लटकता। उस समय मेरे मन में उसका कोई नाम नहीं
था।... पर जब वह मुझे जीवन में मिली तो उसका नाम राम कली था। कौन थी वह </span>? <span lang="HI">वह मेरे जीवन में कैसे दाख़िल हुई और कैसे निकल गई </span>? <span lang="HI">यह
मेरी पहली प्रेम कहानी थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शायद यह </span>1972<span lang="HI"> या </span>1973<span lang="HI"> की बात है। मुझे ज्योति चौक के करीब देसी शराब
के ठेके के साथ वाले अहाते के पास पनवाड़ी के खोखे पर एक शरीफ़-सा व्यक्ति बातें करता
हुआ मिला। उसकी बोली खन्ना इलाके की लगती थी। उससे बातें करते हुए मैंने पूछा कि कहाँ
का रहने वाला है। वह सुन्दर नहर पर पड़ने वाले दो पुलों के निकट के एक गाँव का था। उसका
नाम सोमदत्त शास्त्री था। स्थानीय स्कूल में हिंदी-संस्कृत का अध्यापक था। नौकरी अस्थाई
थी। माडल टाउन से परे और माडल हाउस कालोनी के बीच किसी डेयरी वाले के एक कमरे के मकान
में किराये पर रहता था। घर में पत्नी और एक बेटा था। हम खोखे पर ही दो-दो पैग लगाकर
बिछड़ गए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कई दिनों बाद मैं
माडल हाउस की ओर से होते हुए कहानीकार दिलजीत सिंह के घर की तरफ़ जा रहा था। बूटा मंडी
के चौक में सोम दत्त मिल गया। अपने घर ले गया। घर तो ठीक था</span>, <span lang="HI">एक कमरा और रसोई। पर आसपास पशुओं के गोबर और मूत्र की बदबू फैली हुई थी। वह
भैंसों की डेयरी के एक कोने में था। तभी सस्ता मिला था। उसकी पत्नी का नाम राम कली
था। वह गोरी</span>, <span lang="HI">लम्बी और सुन्दर नयन-नक्श वाली थी। उसने कोई गहना
तो नहीं पहन रखा था पर गले में पहनी काली माला में तावीत पड़ा था। उनका बेटा मदन गोपाल
भी बड़ा प्यारा था। हम चाय पीते हुए अध्यापकों की दयनीय हालत को लेकर बातें करते रहे।
मैंने उसको बता दिया था कि पहले मैं भी प्राइमरी स्कूल में मास्टर हुआ करता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इस प्रकार कई मुलाकातें
हो गईं। मुझे हैरानी हुई कि वह कोई आम अध्यापक नहीं था। शास्त्रों के विषय में उन दोनों
पति-पत्नी का ज्ञान बहुत विशाल था। उसके दिमाग में पुराणों की कहानियों का खज़ाना था।
देवी-देवताओं की पूजा-अर्चना की विधियों के बारे में जानने के लिए मेरे अंदर उत्सुकता
जाग्रत हो गई थी। मैं आर्य समाजी घर में से आया था। कभी किसी मंदिर में माथा नहीं टेका
था। सोम दत्त मुझे पुराणों की कहानियाँ सुनाता और मंदिरों के अंदर ले जाकर पूजा की
विधियों को भी बताया करता था। बातें करते हुए हम एक दो पैग भी लगा लेते और बीड़ियाँ
फूँकते रहते थे। उसने एक बार मुझे एक शिव मंदिर में ले जाकर अंदर बिठाकर शिवलिंग दिखाया</span>,
<span lang="HI">जो बड़ी योनि में स्थित था। योनि और लिंग के सिरों पर नाग देवता का निवास
था। ऊँची तिपाई पर रखे घड़े में से बूँद-बूँद पानी लिंग पर टपक रहा था। सोम दत्त ने
बताया कि पुजारी लिंग को कच्ची लस्सी से स्नान करवाता है। मंदिर के दरवाज़े आम तौर पर
तंग और छोटे होते हैं। स्त्रियाँ खास तौर पर कुआँरी स्त्रियों का अंदर आकर पूजा करना
वर्जित है। बेल पत्र और फूल स्नान के बाद चढ़ाये जाते हैं। चमेली या मोतिये की कच्ची
कली का चढ़ाना निषेध है। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एकबार मैं गया तो
वह घर पर नहीं था। राम कली ने मुझे चाय पीने के लिए रोक लिया। वह भी पौराणिक कथाओं
का भंडार निकली। काफ़ी देर तक उसकी बातें सुनते-सुनते मेरे मन में उसके लिए आदरभाव पैदा
हो गया। जैसा कि गुरुओं को लेकर होता है। फिर एक दो बार अकेले में मिलने पर प्रेम जाग
पड़ा उसके लिए। जिसे मैल पैदा होना भी कहा जा सकता है। तभी मुझे अपना आप बुरा लगा। मेरे
अंदर अपने धर्म</span>, <span lang="HI">अपने खानदान की शराफत और समाज के बनाये संस्कारों
को लेकर युद्ध होता रहा। मेरा आदर्श खन्ना का बनाया हुआ था कि किसी भी मित्र की बहन
को हमेशा बहन ही समझना है। दोस्त की पत्नी को मैली दृष्टि से देखना घोर पाप है। मैं
यद्यपि नास्तिक था। किसी धर्म या परमात्मा को नहीं मानता था। फिर भी</span>, <span lang="HI">मैं संस्कारों में बुरी तरह बंधा हुआ था। राम कली के संग बातें करते हुए मुझे
अनुभव होता रहता था कि उसकी नज़र भी मैली हुई लगती है। बातें करते हुए वह मुझे ख़ास ढंग
से तिरछी नज़र से देखती थी। मुस्करा कर सिर एक तरफ़ करके चोटी पीछे से आगे ले आती थी
या आगे से पीछे ले जाती थी</span>, <span lang="HI">एक झटके से।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन मैं जानबूझकर
सुबह के करीब ग्यारह बजे उनके घर गया। मै जानता था कि सोम दत्त घर पर नहीं होगा। मैंने
दरवाज़े पर हल्की-सी दस्तक दी। कोई आवाज़ नहीं आई। मैंने फांक में से अंदर झांका। वह
खड़ी कपड़े बदल रही थी। मेरे बदन को आग लग गई। मैंने दरवाज़ा साइकिल की चाबी से खटखटाकर
रहस्यभरी आवाज़ में कहा</span>, ''<span lang="HI">जल्दी खोल।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">तभी आधा तख्ता खुला।
मैंने अंदर घुसकर उसको बाहों में कस लिया। वह डरी नहीं। </span>'<span lang="HI">ठहर</span>'
<span lang="HI">कहकर उसने कुंडा लगा लिया। जब कुंडा खुला तो याद आया कि मदन गोपाल कहाँ
गया। वह कपड़े बदलकर उसे खोजने जाना चाहती थी। हम दोनों बाहर निकले तो वह घर से काफ़ी
दूर खड़ा रोता हुआ मिला। हम बहुत शर्मिंदा हुए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इसके बाद यह सिलसिला
कभी न कभी हो ही जाता। मैंने राम कली की बातों से पता लगाया कि सोम दत्त दिनोंदिन शराबी
होता जाता है। वह पीकर आता है और फिर डेयरी वाले चरनदास के साथ बैठ जाता है। जब आता
है तो वह रोटी खाने में भी असमर्थ होता है। बिस्तर पर गिरने की करता है। उसे साँस की
बीमारी हो गई है। वह किसी डॉक्टर के पास नहीं जाता।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैंने सोम दत्त
से पूछा तो वह कुछ कहने योग्य नहीं था। मुझे लगा कि वह विद्वान पंडित शरीर से अधिक
मानसिक कष्ट में से गुज़र रहा था। उसकी सेहत गिरती जा रही थी। मैं उसको लेकर अपने दोस्त
डॉ. शर्मा के पास गया। वह हमें एक प्राइवेट अस्पताल में ले गया। उसने बहुत सारे टैस्ट
बताये। पर सोम दत्त लापरवाही बरत गया। लगभग छह महीनों में जब हालत खराब हो गई तो पता
चला कि उसको फेफड़े का कैंसर था। वह एक साल भी मुश्किल से जिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुझे सोम दत्त के
चले जाने का सदमा उसके जाने के बाद हुआ। जब उसका इलाज चल रहा था तो मैं तंग आकर उसके
मरने की इच्छा करने लगता था। किसी से भी उसका हाल देखा नहीं जाता था। उसका खाना-पीना
भी कठिन हो गया था। वह स्वयं बग़ैर खाये-पिये पास बैठा मौत की प्रतीक्षा करता रहता था।
उसने बीड़ी पीनी भी छोड़ दी थी। उसे देखकर मैं सोचता कि कितना कठिन होता होगा</span>,
<span lang="HI">औरतों का मर्द के बग़ैर जीना।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जिस दिन यह कांड
हुआ, सभी काम उसके साथी अध्यापकों ने इस प्रकार किए मानो वे पहले से ही इसकी तैयारी
करते रहे थे। मैं तो मशीन की तरह उनके साथ</span>-<span lang="HI">साथ चलता रहा था।...
राम कली की सास उसको अपने गाँव में ले गई थी। उसका एक गरीब ब्राह्मण भाई भी आया था।
मेरे मन में इतनी उदासी भर गई थी कि मुझे घबराहट होने लग पड़ी थी। मैं भगवा वस्त्र धारण
करके प्राणायाम और स्वाध्याय करने लग पड़ा था। सवेरे और रात को सोने से पहले यही कुछ
करता था और शाम को शराब पी लिया करता था। दोस्तों से कटकर मैं चुप रहने लग पड़ा था।
साहित्य और जीवन के बारे में मेरा रवैया निराशावादी हो गया था। मैंने कहानी लिखना छोड़
दिया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरे अंदर अच्छा
परिवर्तन मेरे बहुत करीबी मित्र लेकर आए। वे शाम को मेरे घर आ जाते थे। मैं लकड़ी की
खड़ाऊँ उतारकर और भगवा अंगोछा ओढ़े बैठा होता। वे शराब पीते और गप्पें मारते रहते। बीच-बीच
में मुझसे भी हुंकारा लेते रहते। एक रात मेरा बाँध टूट गया। मैं भी उनके साथ मिल गया।
अच्छी शराब पी। खूब नशा हुआ। उसका आनन्द उठाया। मस्ती में शरारतें हुईं। दोस्तों ने
मेरा भगवा अंगोछा उतारकर मुझे नंगा कर दिया। मेरी पत्नी समराला गई हुई थी। हम रात ग्यारह
बजे तक नाचते-गाते रहे। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">सभी ढाबे से लाया
खाना खाकर चले गए तो मैंने पड़ासियों के जानवर के साथ कुकर्म किया। तब मुझे नींद आई।
हम सुबह सोकर उठे तो वह जानवर मरा पड़ा था। बीमार होगा। मैं बहुत शर्मिंदा हुआ।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन नकोदर रोड
पर मुझे राम कली मिल गई। वह किरयाने की दुकान के पास जा रही थी। अचानक हम एक-दूसरे
के सामने रुक गए। वह इतनी कमज़ोर नहीं हुई थी जितना मैं सोचता था। वैसे उम्र की पक्की
दिख रही थी। नाक-कान खाली थे। बायीं कलाई पर मौली बाँध रखी थी। कोई पूजा की होगी। माथे
पर तिलक था। सूट सुन्दर पहन रखा था। उसने बताया कि वह अपनी सास के साथ शहर आ गई है।
माडल टाउन के करीब रहती है। गाँव में भूखे मरते थे। अब वह कई घरों के बर्तन मांजने</span>,
<span lang="HI">सफ़ाई करने और खाना पकाने का काम करती है। महाजन लोग उसको दूसरों से अधिक
पैसे और खाने-पीने को देते हैं। मदन गोपाल सरकारी स्कूल में पढ़ता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरे कई बार जाने
पर मुझे मालूम हुआ कि उसकी सास को सारी बात समझ में आ गई थी। पर उसने मुझे रोका नहीं
था। मैं जब भी जाता था</span>, <span lang="HI">गोपाल के लिए कुछ न कुछ संग ले जाता था।
कभी खिलौना</span>, <span lang="HI">कभी कोई कपड़ा और कभी कोई घर में काम आने वाली वस्तु।
कभी फल। कभी कोई बर्तन जिसकी मुझे उस घर में कमी दिखाई देती। मुझे उस घर की ज़रूरतों
का पता चल जाता था। वह मांगती कुछ नहीं थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक शाम अँधेरा पड़ने
पर मैं गया तो वहाँ चरण दास डेयरीवाला बैठा था। उसके यहाँ पोती हुई थी। उसने मुझे कड़वी
नज़रों से देखा। फिर जैसे हवा को गालियाँ देने लग पड़ा। न राम कली बोली और न ही उसकी
सास। राम कली ने मुझे चले जाने का संकेत किया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं अंदर से निकल
कर सीढ़ियों में खड़ा हो गया। खड़े-खड़े सोचता रहा। चरण दास उसी तरह गालियाँ बके जा रहा
था।... आख़िर मैंने धागा तोड़कर बात खत्म कर दी। दुबारा कभी नहीं गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं हमेशा उन दोस्तों
की औरतों का सामना करने से डरता था</span>, <span lang="HI">जो दुनिया को अलविदा कर चुके
होते हैं। मुझे लगता है कि उनके मरने में मेरा भी कोई हाथ है।... मैं उस तरफ़ जाता</span>,
<span lang="HI">पर राम कली के घर की ओर न जाता। एक दिन राम कली चौक वाली मार्किट की
ओर जाती हुई मुझे मिल गई। वह लड़के के लिए बैग लेने आई थी। उसने बताया कि उन्होंने घर
बदल लिया है।<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>वह अब माडल टाउन के आख़िरी हिस्से
में बनी एक कोठी के सर्वेंट क्वाटर में रहने लग पड़ी है। मालिक महाजन है। बूढ़े पति-पत्नी
संग रहते हैं। उन्होंने काम के बदले में रहने के लिए क्वाटर दे दिया है। राम कली ने
मुझे घर के बारे में समझा कर साथ चलने के लिए कहा। मैं फिर आने का वायदा करके आ गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक दिन करीब तीन
बजे मैं उसके घर गया। वह और उसकी सास दोनों खुश हुईं। मैं गोपाल के लिए पुराना साइकिल
ले गया था। करीब आधे घंटे के बाद मैं उठकर चलने लगा तो उसने बाहर आकर मुझे तीसरे दिन
दोपहर में आने के लिए कहा। मुझे लगा कि इसका अर्थ कुछ और है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैं गया तो वह
अकेली थी। मैंने उसका मतलब ठीक समझा था। हम दोनों बहुत खुश हुए। फिर उसने चाय के साथ
पकौड़े भी बनाए। विदा होते समय हम दोनों प्यार में नहाये हुए थे</span>, <span lang="HI">पर लगता था कि जैसे दिल न भरा हो। चरण दास की बात न उसने बताई और न मैंने पूछी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह मेरी ज़िन्दगी
का एक बड़ा रहस्य था। मैं किसी को बताने के लिए उतावला हुआ पड़ा था। मैंने ओम प्रकाश
को यह घटना कहानी बनाकर सुनाई तो उसने कहा</span>, ''<span lang="HI">इसमें बहुत कुछ
डालने वाला है। यह अभी बनी नहीं।</span>'' <span lang="HI">उसका मतलब कहानी के केन्द्रीय
विचार से था। फिर मैंने धीरे धीरे इस घटना को अपने संग जुड़ी होने के बारे में बताया।
पर लंबी और सच्ची बातें न बता सका</span>, <span lang="HI">क्योंकि वह बीच बीच में प्रश्न
बहुत गहरे करने लग पड़ता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">एक बार मैं घर में
अकेला था। परिवार समराला गया हुआ था। अख़बार में मेरी ड्यूटी रात की थी। मैं उठकर चाय
बनाने लगा तो लगा कि मुझे बुखार है। मैं फिर लेट गया। रेडियो लगाकर मैं ऊँघता रहा।
फिर देसी चाय का जुशांदा पिया। थोड़ा ठीक हुआ तो साइकिल उठाकर डॉक्टर शर्मा के घर की
ओर चल पड़ा। उसके यहाँ ताला लगा हुआ था। वे सभी माता के गए हुए थे। मैं यूँ ही माडल
टाउन के बाहरी हिस्से की तरफ निकल गया। हल्की-हल्की ठंडी हवा से बुखार और तेज़ हो गया।
मेरा साइकिल राम कली के घर की ओर मुझे ले जा रहा था। हर पैडल के साथ मेरा मन उतावला
होने लगता।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैंने उस कोठी
के सर्वेंट क्वाटर के अंदर झांका तो वह अकेली बैठी उधड़ी हुई सलवार सी रही थी। मुझे
देखकर उसकी सुई रुक गई। वह उठकर खड़ी हो गई। गाल पर हाथ फेरती रही। मुझे पता था कि मदन
गोपाल स्कूल गया होगा। मैं अंदर घुसकर चारपाई पर बैठ गया। माता(सास) के बारे में पूछा।
वह मंदिर गई हुई थी। नवरात्रों के दिन थे। मैंने राम कली को अपने पास बुलाया और मेरी
बांह देखने को कहा। मेरा बदन तप रहा था। उसने हाथ लगा कर गरमी महसूस की। बोली</span>,
''<span lang="HI">मैं तुलसी की चाय बनाती हूँ।</span>'' <span lang="HI">इतना कहकर वह
जाने लगी तो मैंने उसकी बांह पकड़ ली और उसे अपने करीब बिठा लिया। आँखें मूंदकर चूमते
हुए कहा</span>, ''<span lang="HI">तू बस मेरी धार निकाल दे।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह मेरी बात न समझ
पाई। परंतु मेरी हरकतों से मेरा इरादा समझ गई। लेकिन उसका मन ठीक नहीं था। मैं तकाज़ा
करता रहा</span>, <span lang="HI">वह रोकती रही। कुछ मिनट की खींचाखींची के बाद पता नहीं
उसके मन में क्या आया कि वह बाहरवाला दरवाज़ा बंद करके कुण्डा लगा आई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बस</span>, <span lang="HI">सपना देखने भर जितना समय लगा। मुझे चैन पड़ गया। मुझे लगा कि मेरा बुखार टूटने
लग पड़ा है। फिर वह तुलसी की चाय बना लाई तो माता भी आ गई। मैं उसकी सेहत के बारे में
पूछते हुए यूँ ही बेमतलब-सी बातें करता रहा। जाते समय मैंने राम कली को पचास का नोट
दिया तो उसने पकड़ने से इन्कार कर दिया। मैंने जबरन ही उसे पकड़ा दिया। मुझे उसकी ज़रूरत
का पता था। वह लौटाती रही</span>, <span lang="HI">पर मैं साइकिल उठाकर लौट आया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">घर आकर मुझे अपने
शरीर से राम कली की बू आती रही। जैसे सरसों का तेल लगे जिस्म में से पसीने की बू आती
है। हो सकता है कि उसने सवेरे सरसों के तेल की मालिश की हो। फिर उसमें पसीना मिल गया
हो। मुझे उसके बालों में से भी खट्टी लस्सी या खट्टे दही की सिर के मैल में मिली बू
आती रही थी। मेरा जी मिचलाने लगा। जैसे उसकी बू मेरे बदन के अंदर घुस गई हो।... मैं
थोड़ा-सा पानी गुनगुना करके नहाया तो चैन पड़ा। फिर मैंने जुशांदा उबालकर पिया और कंबल
लपेटकर सो गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नींद से जागा तो
पसीने-पसीने हुआ पड़ा था। बुखार उतर गया था। मैंने नल के ताज़ा पानी से मुँह-हाथ धोया।
दो अंडों का आमलेट बनाया और ब्रेड के साथ खाते हुए कॉफी पीता रहा और रेडियो पर ग़ज़लें
सुनता रहा। उस अवस्था में मैंने कहानी </span>'<span lang="HI">कार सेवा</span>' <span lang="HI">के चार पाँच पन्ने लिख मारे। या जैसा कि मैं कहा करता हूँ</span>, <span lang="HI">मुझसे लिखे गए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी लिखने के
बाद राम कली मेरी नज़रों में और ऊँची हो गई थी। परंतु अफ़सोस कि मैं उसके साथ बहुत देर
तक निभा नहीं सका। बीच में चरणदास बदमाश जो आ गया था। कुछ समय बाद वह अपने भाई के कहने
पर उसके साथ उत्तर प्रदेश के शहर सहारनपुर चली गई थी। जहाँ उसके भाई का लकड़ी का कारोबार
खूब चल पड़ा था। मुझे पता चला था कि उसका भाई उसको किसी के साथ बिठाना चाहता था। यह
बात मेरे लिए भी तसल्ली वाली थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">ऐसे रिश्ते ने मुझे
पहले कहानी </span>'<span lang="HI">नमाज़ी</span>' <span lang="HI">दी और फिर </span>'<span lang="HI">कार सेवा</span>'<span lang="HI">। इसके बाद मेरी कहानियों के बुनियादी तत्वों
में हिंदू मिथक शामिल होने लग पडा। मैं पात्रों के संस्कारों और धार्मिक आधारों को
समझने लग पड़ा। सोम दत्त और राम कली ने मेरे लिए हिंदू धर्म के बारे में ज्ञान के ख़जाने
खोल दिए। मैं किसी भी स्त्री को इतने आदर से स्मरण नहीं करता जितने आदर से राम कली
को करता हूँ। पर सोम दत्त के साथ मैंने जो सुलूक किया</span>, <span lang="HI">उसको मैं
काफी हद तक दोस्त को धोखा देना और उससे दगा देना मानता हूँ। मुझे यह अपराध-बोध अब भी
होता है। जब बहुत वर्षों के बाद मैंने कहानी </span>'<span lang="HI">सुमरो बेगम</span>',
1999 <span lang="HI">में लिखी तो उसमें सुमरो बेगग के साधू स्वभाव पति मंगल का जब मैं
चित्रण कर रहा था तो मेरे मन में राम कली का पति सोम दत्त था। पर मंगल शराब नहीं पीता
था। बहुत विद्वान भी नहीं</span>, <span lang="HI">पर उसकी वृत्ति नेक काम करने वाले
संत लोगों वाली है। यह मेरी सोम दत्त के लिए श्रद्धांजलि भी कही जा सकती है। राम कली
का अहसान मैं किसी स्तर पर उतारना चाहता हूँ यदि किसी शक्ति ने मुझे यह अवसर दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह कहानी </span>'<span lang="HI">कार सेवा</span>' <span lang="HI">लिखने के समय मैं काफ़ी देर तक संकोच रहा। मैंने
कई बार लिखकर रखी और कभी फाड़ भी दी। जब भी मैं उसका नैरेटर मर्द पात्र को बनाता था
तो बयान में संकोच करते हुए भी कुछ ऐसे शब्द या बातें आ जाती थीं कि नंगेज का अथवा
असभ्य होने का अहसास होने लग पड़ता था।... फिर</span>, <span lang="HI">अनुभव के तौर पर
मैंने यह कहानी स्त्री पात्र के चित्त में से लिखी तो अपने आप सारी बातें नरम</span>,
<span lang="HI">सभ्य</span>, <span lang="HI">सुशील और संवेदनशील हो गईं। कथा के बयान
में गहराई पैदा हो गई लगी। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">(जारी)</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com1tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-1486854241899566542012-12-09T15:49:00.000+05:302012-12-09T15:53:39.713+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT7vE5Q-lOE2Z4TwRYJExCoH22u-Db__Rbn1ln0jMkkjxeqHa4Z4A8pYVRZZWti_QyF-fJxipNXebRLuJYjopw6E5yn3XBrtyw6wRtJQisPxLFGMqvgkKiKupgYO78q1BOTwY-TTM_9vYt/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiT7vE5Q-lOE2Z4TwRYJExCoH22u-Db__Rbn1ln0jMkkjxeqHa4Z4A8pYVRZZWti_QyF-fJxipNXebRLuJYjopw6E5yn3XBrtyw6wRtJQisPxLFGMqvgkKiKupgYO78q1BOTwY-TTM_9vYt/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी
अक्तूबर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982 <span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे
हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं।
प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी
माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च कहानी संग्रह [मसालेवाला घोड़ा(1959,1973),
जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े हन(1971)(संपादन), सर दा
बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा
वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960), लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी
नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी
हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मोमी जी ने पंजाबी
में अनेक पुस्तकों का अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल कहानियों का
हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyy4-5rommJx72mXkr1BitskvWeg5d0XptQtRoyIIzq1laKDYU97y44PaTnJYsCwFGoB5V1ZbxEaURPXcVSzroSvnldOxYOX0hAlGtfsGrc7NNKSrY1MupTfVXlpecxKOR9iQ_13taP1pb/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgyy4-5rommJx72mXkr1BitskvWeg5d0XptQtRoyIIzq1laKDYU97y44PaTnJYsCwFGoB5V1ZbxEaURPXcVSzroSvnldOxYOX0hAlGtfsGrc7NNKSrY1MupTfVXlpecxKOR9iQ_13taP1pb/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">विदेश के अनेक
सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> ब्रैम्पटन (कैनेडा) से प्रकाशित होने वाले पंजाबी
अख़बार</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> (प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई
धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही, निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव
कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">- सुभाष नीरव</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बलबीर सिंह
मोमी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in 1.75in; text-align: justify;">
<span dir="RTL" lang="AR-SA" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman"; mso-bidi-language: AR-SA;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">11</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गुलाब एक गाँव
में से गुजर रहा था। यह गाँव एक नहर के किनारे था और गाँव की लड़कियाँ नहर पर पानी भरने
आई अपने-अपने घड़ों को एक तरफ रखकर नाचने-कूदने और गिद्धा डालने लग पड़ी थीं। कुछ आगे
जाकर वह घास पर लेट गया और उसे याद आया-</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैं गर्मियों की छुट्टियाँ
बिताकर कालेज जाने वाला था तो तीजों के दिन थे और मैंने मुक्ति से कहा था-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं कल जा रहा हूँ मुक्ति</span>,
<span lang="HI">कालेज खुल रहे हैं।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">यह सुनकर मुक्ति की आँखों में
आँसू आ गए थे और उसके नथुने और अधर फड़कने लग पड़े थे। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरे काँपते हाथों की काँपती उंगलियों
के काँपते पोर मुक्ति की आँखों के आँसू पोंछने की निष्फल कोशिश कर रहे थे। मेरे हाथों
को उसने अपनी आँखों के साथ कस लिया। जब आँखों का तेल जल चुका तो मुक्ति ने भारी आवाज़
में कहा-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कब लौटेगा तू </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इसका उत्तर देने के बजाय मैं तब
तक उसकी झील सी गहरी आँखों में देखता ही रहा था जब तक उसके प्रश्न का उत्तर मुझे मिल
न गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">शाम की गाड़ी से उतरती सवारियाँ
मुझे तेरा भ्रम दिया करेंगी। याद है</span>, <span lang="HI">एक दिन जब तू शाम की गाड़ी
से आया था तो दौड़ी-दौड़ी तुम्हारे घर आ गई थी और...।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और दौड़ते हुए तुझे ठोकर लगी
थी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू भी दौड़कर मुझे उठाने आया
था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">और
मैं भी ठोकर खाकर गिर पड़ा था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तेरे घुटनों की चपनियों का माँस
छिल गया था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तेरी भी कुहनियों में से खून
रिस रहा था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं दिल ही दिल में कहती थी</span>,
<span lang="HI">मेरे घुटनों पर से ही माँ छिल जाता।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और मैं सोचता था कि मेरी कुहनियाँ
भी ज़ख्मी हो जातीं।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं सारा-सारा दिन खिड़की में
खड़ी होकर तुझे देखा करती थी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कोई साया हिलता हुआ मुझे भी
दिखाई देता था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कभी-कभी मैं तुझे देखकर रुक
जाती</span>, <span lang="HI">मेरे पैरे स्थिर हो जाते। मेरी जीभ सुन्न हो जाती। कान
सांय-सांय करने लगते और आँखों के आगे चक्कर-से आ जाते और मेरा दिल ज़ोर-ज़ोर से धड़कने
लगता।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ऐसा ही मेरे संग होता</span>,
<span lang="HI">पत्ता तक हिलता तो मैं डर जाता।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मुझे भी बहुत डर लगता</span>,
<span lang="HI">पता नहीं तू क्या कहे। पर फिर भी मैं तेरी तरफ देखा करती</span>, <span lang="HI">देखती ही रहती।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं तुझे कुछ कहने से झिझकता</span>,
<span lang="HI">पता नहीं तू क्या समझे।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर यह सब आहिस्ता आहिस्ता कम
होने लगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">एक दिन तेरी मुस्कान मुझे यूँ
लगी मानो कोई कली चाँदनी में खिल उठे।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और तू भी मेरी तरफ देख कर धीरे
से मुस्कराया।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यह मुस्कराहट कितनी प्यारी-प्यारी
होती। कितनी सुन्दर लगती। मेरे मन में उस मुस्कराहट के नक्श उतर गए हैं। मैं इन मुस्कराहटों
को भूल ही नहीं सकता। इनकी बड़ी महानता है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">इन मुस्कानो का मूल्य पवित्र
प्यार की रौशनी है</span>, <span lang="HI">गुलाब।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">लाखों-करोड़ों रुपया इसके आगे
तुच्छ है</span>, <span lang="HI">मुक्ति।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">प्रेम रौशनी है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ज़िन्दगी के लिए।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तू मेरी ज़िन्दगी है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और तू मेरी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">जब तक जीवन रहेगा</span>, <span lang="HI">प्रेम का दीपक दिल की तपिश से जलता रहेगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कहीं भूल तो नहीं जाएगी </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">उत्तर अपने दिल से पूछकर देख।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">दिल तो तेरे पास है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">और मेरा तेरे पास।</span>''
<span lang="HI">यह कहते हुए फूल की टहनी मेरी बांहों पर झुक आई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैंने फूल को सूंघा</span>, <span lang="HI">चूमा और तोड़ा इसलिए नहीं कि तुझे फूल तोड़ने अच्छे नहीं लगते। टहनी पर खिले
फूल को देख जो खुशी होती है</span>, <span lang="HI">वह उसको तोड़कर या हासिल करके नहीं
होती।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">झुकी हुई टहनी फिर ऊपर उठ गई।
फूल फिर चमकने लगा। आसमानी चाँद की तरह। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">धीरे-धीरे हम जज्बों की दुनिया
से बाहर आ गए। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">आज शाम पोखर वाले पीपल पर तीजें
लगेंगी। आएगा न तू </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं ज़रूर आऊँगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तीजों में गिद्धा नृत्य होगा
और मैं नाचूँगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मैं खुश होऊँगा देखकर।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर हम दोनों पींगे चढ़ाएँगे</span>,
<span lang="HI">ऊँची... बहुत ऊँची।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ऐसा लगेगा जैसे हम आकाश के वासी
हों।</span>'' <span lang="HI">यह कहते हुए मैंने मुक्ति की आँखों में आँखें गड़ा दीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुक्ति ने मुस्करा कर नज़रें झुका
लीं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मुक्ति... मैं दिन-ब-दिन तेरी
तरफ खिंचता चला जा रहा हूँ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यही हाल मेरा है। मैं तेरे बग़ैर
कैसे जी सकूँगी</span>, <span lang="HI">कैसे रह सकूँगी।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मन करता है</span>, <span lang="HI">मैं तुझे लेकर कहीं दूर चला जाऊँ।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">ऐसा ही मेरा मन करता है</span>,
<span lang="HI">तेरे साथ कहीं दूर चले जाने को। जहाँ हर वक्त तू मुझे दिखता रहे। मुझे
तेरी हर अदा से प्यार है</span>, <span lang="HI">हर बात से।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तेरा अस्तित्व मेरी ज़िन्दगी
है।</span>'' <span lang="HI">मैं फिर भावुक हो गया था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तेरा न होना मेरी मौत...।</span>''
<span lang="HI">मुक्ति प्यार का रूप बन निखर गई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बाहर दरवाज़े पर किसी के कदमों
की आहट हुई। हमारे दिल धड़के और चेहरे मुरझा गए। आँखों ही आँखों में एक दूजे को संदेशे
देकर हम अपने-अपने घरों की ओर दौड़ गए। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">उतरती दोपहर तक सारा आसमान बादलों
से भर गया। वायुमंडल किसी हद तक ठंडा हो गया। सावन के अन्तिम दिन थे। पूरा महीना सूखा
ही निकल गया था और पानी नहीं बरसा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">आज के बादलों ने फिर आस की तानी
तान दी थी। मैं और माड़ू लंबी रस्सी लेकर पोखर वाले पीपल पर आ गए। हमें रस्सियाँ लाते
देख अन्य लोग भी रस्सियाँ ले आए। पल में ही पोखर के करीब वाले सभी पीपल</span>, <span lang="HI">बरगद</span>, <span lang="HI">जंड और शीशम के वृक्षों की टहनियाँ झूलों से भर
उठीं। गाँव की लड़कियों-लड़कों का भारी मेला लग गया। झूले झूले जाने लगे। बादलों के गरजने
पर मोर प्रसन्न हो </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चहकने</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> लगे। बादलों का गरजना और तेज़ हो उठा। फिर देखते ही देखते तेज़ बौछारें पड़ने
लगीं। सूखी हुई धरती भीगी हुई शक्कर की तरह हो गई। परनाले चल पड़े। घरों में पूड़े पकाने
की तैयारियाँ होने लगीं। अलबेली</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">अल्हड़
स्त्रियाँ पीपल के वृक्षों तले गिद्धा नृत्य करने लगीं। सभी को मस्ती चढ़ी हुई थी। बारी-बारी
से जवान स्त्रियाँ </span>'<span lang="HI">बोलियाँ</span>' <span lang="HI">डाल रही थीं
और धरती पर ऐड़ी की धमक बज रही थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरी नज़रें जिसकी तलाश में थीं</span>,
<span lang="HI">वह अभी नहीं आई थी। जब वह गिद्धे में आकर घुसी तब तक तीजें ज़ोर पकड़ चुकी
थीं। सभी भूंडों की तरह उससे लड़ने - झगड़ने लगीं। कोई कुछ कहती और कोई कुछ। कोई नाचने
के लिए कहती और कोई बोली डालने के लिए। परन्तु मुक्ति सबकुछ ऊपरी मन से सुन और देख
रही थी। कभी-कभी वह इधर-उधर नज़रे उठाकर देख भी लेती। मैं माड़ू की ओट में छिपा सब कुछ
देख रहा था। एक लड़की ने ऊँची आवाज़ में बोली डाली -</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जिहड़े पाणी पत्तण लंघ जांदा</span>,
<span lang="HI">फेर न लंघदा भलके।</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बेड़ी दा पूर</span>, <span lang="HI">त्रिझंण दीयां कुड़ियाँ फेर न बैठण रलके।</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नच के विखा मेलणें</span>, <span lang="HI">जाईं ना गिद्धे विचों टल के...।</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुक्ति ने एकबार मुड़कर लड़कियों
के झुंड की ओर देखा और उसके अधरों पर व्यंग्यमयी मुस्कान उतर आई। वह कंधे लटकाती झूलों
की ओर बढ़ गई। उसके करीब आते देख कइयों ने झूले खाली कर दिए और एक तरफ होकर खड़ी हो गईं।
लड़कियों ने मुक्ति को पींग चढ़ाने के लिए कहा, पर उसने अपनी बारी पीछे करके दो अन्य
लड़कियों को झूले पर चढ़ा दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हूटा तो दे ज़रा मुक्ति !</span>''
<span lang="HI">एक सहेली ने मुक्ति से अनुनय की।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बिना हूटे के चढ़ाकर दिखाओ।</span>''
<span lang="HI">मुक्ति ने जवाब दिया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">झूले पर चढ़ी दोनों लड़कियों ने
अपने दम पर ही झूले को ऊपर उठाने की कोशिश करने लगीं। ऐसा करते हुए दोनों लड़कियों के
पेटों की अंतड़ियाँ इकट्ठी हो गईं</span>, <span lang="HI">परंतु वे अपना पूरा ज़ोर लगाकर
झूले को ऊपर उठाने में लगी रहीं। जैसे</span>-<span lang="HI">जैसे झूला ऊपर उठता गया</span>,
<span lang="HI">मुक्ति को दिल डूबने लगा। वह चक्कर खाकर गिरने को हुई। मैं एकदम माड़ू
के पीछे से निकलकर मुक्ति के सामने आ गया। उसने मुस्करा कर गर्दन झुका ली।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">झूला धीरे-धीरे नीचे आ रहा था।
जैसे ही झूला नीचे आया</span>, <span lang="HI">मुक्ति झपटकर झूले पर चढ़ गई और पीपल की
पत्ति</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">यों</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> को छूने लगी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">झूले से उतर कर मुक्ति गिद्धा
नृत्य में जा घुसी और इतना नाची कि उसको कोई सुध-बुध ही नहीं रही। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अगली सवेर में शहर आ गया।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></span><span style="font-family: "Kruti Dev 010";"></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-57931675600832699822012-10-21T17:41:00.001+05:302012-10-21T17:41:12.106+05:30पंजाबी लघुकथा : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmMNec9hEMCR6RfbY18DWFoiWLdQ0YyoQtmWJfqBciYpi4iSAZlJlN_oOEgQPIkSZeR9z-utkhekjreT4Dv0P82dlhGz5c_YQ-3FEoP1bGmmFgx6UAkdOawZ2dudQeH53jtM4ZJClht9AN/s1600/10.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgmMNec9hEMCR6RfbY18DWFoiWLdQ0YyoQtmWJfqBciYpi4iSAZlJlN_oOEgQPIkSZeR9z-utkhekjreT4Dv0P82dlhGz5c_YQ-3FEoP1bGmmFgx6UAkdOawZ2dudQeH53jtM4ZJClht9AN/s1600/10.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #cc0000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पंजाबी लघुकथा
: आज तक(</span><span style="font-family: Mangal;">10)</span></span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="HI">पंजाबी
लघुकथा : आज तक</span>' <span lang="HI">के अन्तर्गत अब तक आप कथाकार भूपिंदर सिंह</span>,
<span lang="HI">हमदर्दवीर नौशहरवी</span>, (<span lang="HI">स्व</span>.<span lang="HI">)दर्शन मितवा</span>, (<span lang="HI">स्व</span>.<span lang="HI">)शरन मक्कड</span>,<span lang="HI"> सुलक्खन मीत, श्याम सुन्दर अग्रवाल</span>,<span lang="HI"> ड</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ॉ</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">.<span lang="HI">
श्यामसुन्दर दीप्ति, (स्व.) जगदीश अरमानी तथा हेमकरन खेमकरनी की चुनिंदा लघुकथाएं पढ़
चुके हैं। इसी </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">की अगली</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> कड़ी में प्रस्तुत हैं- धर्मपाल साहिल की पाँच पंजाबी लघुकथाओं का हिंदी अनुवाद।
साहिल जी ने लघुकथाओं के अतिरिक्त कहानियाँ और उपन्यास भी लिखे हैं लेकिन यह पंजाबी
लघुकथा के एक बहुचर्चित लेखक रहे हैं। इनके पां</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च उपन्यास हिंदी में भी प्रकाशित हो चुके हैं। इनकी
लघुकथाएं हमारे जीवन के बीच से ही उठाये गए विषयों पर तीखे कटाक्ष के साथ अपनी बात
कहती नज़र आती हैं और पाठक की संवेदना को झकझोरने की शक्ति रखती हैं। यहाँ प्रस्तुत
हैं इनकी पाँच चुनिंदा लघुकथाओं का हिंदी अनुवाद -</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">-<span lang="HI">सुभाष
नीरव</span></span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">संपादक : कथा पंजाब</span></i></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: x-large;"><span style="color: red;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">धर्मपाल साहिल
की पाँच लघुकथाएं</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद
: सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">खुलती हुई गांठे</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">रोज़ाना की तरह
मैं शाम के वक्त अपने एक्स-रे वाले मित्र की दुकान पर पहुँचा। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">मास्टर जी</span>, <span lang="HI">ज़रा बैठो</span>, <span lang="HI">मैं अभी आया। अगर कोई मरीज़ आए तो उसको
बिठा कर रखना।</span>'' <span lang="HI">कहता हुआ वह तेज़ कदमों से बाहर चला गया।
मित्र के जाते ही मैं मरीज़ों वाले बैंच पर बैठने की बजाय मित्र की रिवॉल्विंग चेअर
पर बैठ गया। तभी एक खूबसूरत औरत वहाँ आई और मेरी ओर पर्ची बढ़ाते हुए बोली</span>,
''<span lang="HI">डॉक्टर साहब</span>, <span lang="HI">एक्स-रे करवाना है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बैठो-बैठो</span>, <span lang="HI">करते हैं।</span>'' <span lang="HI">पर्ची पकड़ते हुए उस स्त्री के शब्द </span>'<span lang="HI">डॉक्टर साहब</span>' <span lang="HI">मुझे फर्श से अर्श पर ले गए। डॉक्टर
बनने की मेरी तीव्र इच्छा तो पारिवारिक मज़बूरियों के नीचे दबकर रह गई थी और मुझे
मास्टरी करनी पड़ी थी। </span>''<span lang="HI">डॉक्टर साहब</span>, <span lang="HI">देर
लगेगी क्या </span>?'' <span lang="HI">औरत की मीठी आवाज़ ने मेरी सोच की लड़ी तोड़ दी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">अभी करते हैं एक्स-रे।
मैंने एक्स-रे फिल्म लेने के लिए भेजा था। बड़ी देर कर दी उसने।</span>'' <span lang="HI">वैसे मैं चाहता था कि मेरा मित्र और देर से पहुँचे ताकि मेरा डॉक्टरी ओहदा
और देर तक सुरक्षित रह सके। मैंने पर्ची पर उड़ती-सी दृष्टि डाली</span>, '<span lang="HI">ए-पी बैकबोन।</span>'</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">तुम्हारी पीठ की हड्डी में
तकलीफ़ है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">जी</span>, <span lang="HI">डॉक्टर
साहब।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कहीं गिरे थे </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">नहीं</span>, <span lang="HI">डॉक्टर साहब।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">कोई वजनी चीज़ झटके से उठाई
होगी </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">घर का काम करते हुए
हल्की-भारी चीज़ तो उठानी ही पड़ती है</span>, <span lang="HI">डॉक्टर साहब।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">औरत के मुँह से बार-बार </span>'<span lang="HI">डॉक्टर साहब</span>' <span lang="HI">शब्द सुनकर मुझे नशा हो रहा था और मैं
अपनी औकात ही भूल बैठा था। उसी समय चार-पाँच आदमी दुकान पर पहुँचे। एक ने हाथ में
पकड़ी रसीद-बुक की पर्ची पर दुकान का नाम लिखते हुए कहा</span>, ''<span lang="HI">डॉक्टर
साहब ! भंडारे के लिए दान दीजिए। कितने की पर्ची काटूँ </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरा मन हुआ कि कह दूँ</span>,
<span lang="HI">मैं दुकान का मालिक नहीं। परन्तु अपनी ओर घूरती औरत को देखकर मैंने
जेब में से पाँच का नोट निकाल कर पीछा छुड़ाना चाहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">डॉक्टर साहब! कम से कम
इक्कीस रुपये का दान करो...।</span>'' <span lang="HI">कहते हुए उसने इक्कीस रुपये
की पर्ची काटकर काउंटर पर रख दी। जेब में इक्कीस रुपये की जगह इक्कीस रुपये की
पर्ची रखते हुए मुझे लगा जैसे रिवॉल्विंग चेअर की गद्दी पर कांटे उग आए हों। उनके
जाते ही मैं कुर्सी से उठ खड़ा हुआ और बाहर झांकने लग पड़ा। मुझे मित्र के अब तक न
लौटने पर गुस्सा आ रहा था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">औरत से औरत तक</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">टेलिफोन पर
बड़ी बेटी शीतल के एक्सीडेंट की ख़बर जैसे ही सुनी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">वासुदेव बाबू घबराये हुए-से संशय भरे मन से अपनी छोटी बेटी मधु को संग
लेकर तुरन्त समधी के घर पहुँचे। उन्हें गेट से भीतर प्रवेश करते देखकर रोने-पीटने
वालों की आवाज़ें और तेज़ हो उठीं। दामाद सुरेश ने आगे बढ़कर वासुदेव बाबू को संभालते
हुए भरे गले से बताया</span>, ''<span lang="HI">बाज़ार से एक साथ लौटते हुए स्कूटर
का एक्सीडेंट हो गया। शीतल सिर के बल गिरी और बेहोश हो गई। फिर होश नहीं आया।
डॉक्टरों का कहना है</span>, <span lang="HI">ब्रेन हेमरेज हो गया था।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वासुदेव बाबू बरामदे में सफ़ेद
कपड़े में लिपटी अपनी बेटी की लाश को देखकर गश खाकर गिर पड़े। मधु </span>''<span lang="HI">दीदी उठो... देखो</span>, <span lang="HI">पापा आए हैं... दीदी उठो...</span>''
<span lang="HI">पुकार-पुकार कर रोने लगी। शीतल की सास मधु को अपनी छाती से लगाकर
सुबकते हुए बोली</span>, ''<span lang="HI">बेटी</span>, <span lang="HI">हौसला रख...
ईश्वर को यही मंजूर था।</span>'' <span lang="HI">पीछे बैठी औरतों में से एक आवाज़ आई</span>,
''<span lang="HI">सुरेश की माँ</span>, <span lang="HI">रो लेने दो लड़की को</span>, <span lang="HI">उबाल निकल जाएगा।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">लेकिन मधु जोर-जोर से रोये जा
रही थी और औरतों के </span>'<span lang="HI">वैण</span>' <span lang="HI">आहिस्ता-आहिस्ता
धीमे पड़ते-पड़ते खुसुर-फुसुर में बदल रहे थे। एक अधिक आयु की औरत ने शीतल की सास का
कंधा हिलाया और कान के पास मुँह ले जाकर पूछा</span>, ''<span lang="HI">अरी</span>,
<span lang="HI">क्या यह सुरेश की छोटी साली है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाँ</span>, <span lang="HI">बहन।</span>''
<span lang="HI">सुरेश की माँ ने दुखी स्वर में कहा।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">यह तो शीतल से भी अधिक
सुन्दर है। तुम्हें इधर-उधर जाने की ज़रूरत नहीं पड़ेगी। शीतल की बेटी की खातिर इतना
तो सोचेंगे ही सुरेश की ससुराल वाले।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">इतने में ही गुरो बोल उठी</span>,
''<span lang="HI">छोड़ परे</span>, <span lang="HI">बच्ची को हवाले करो उसके ननिहाल वालों
के। मैं लाऊँगी अपनी ननद का रिश्ता। खूब सुन्दर! और फिर घर भर जाएगा दहेज से।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाय</span>, <span lang="HI">नसीब
फूट गए मेरे बेटे के। बड़ी अच्छी थी मेरी बहू रानी। दो घड़ी भी नहीं रहता था उसके
बगैर मेरा सुरेश। हाय रे!</span>'' <span lang="HI">सुरेश की माँ चीखने लगी तो पास
बैठी भागो ने उसे ढाढ़स देते हुए कहा</span>, ''<span lang="HI">हौसला रख</span>, <span lang="HI">सुरेश की माँ। भगवान का लाख-लाख शुक्र मना कि तेरा सुरेश बच गया। बहुएँ तो
और बहुत हैं</span>, <span lang="HI">बेटा और कहाँ से लाती तूँ </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शीतल की लाश के पास बैठी मधु
पत्थर हो गई।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;">
</span></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: #990000;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">मुआवज़ा</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">वर्षा के कारण
गेहूं की फसल बर्बाद होने पर सरकार द्वारा मुआवज़ा वितरित किया जा रहा था। पटवारी
द्वारा बनाई गई लिस्ट के उम्मीदवारों की सरपंच तसदीक कर रहा था। तभी भीड़ को चीरते
हुए एक सत्तर वर्षीय फटेहाल बूढ़ी औरत लाठी के सहारे आगे बढ़ी। कुर्सियों पर
विराजमान एस.डी.एम. तथा तहसीलदार के सामने पहुँच कर वह प्रार्थना करने लगी</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''<span lang="HI">साहब</span>, <span lang="HI">मेरा नाम भी मुआवज़े की लिस्ट
में चढ़ा लिया जाए। मैं जल्दी में इंतजाम न कर सकी</span>, <span lang="HI">इसलिए
पटवारी ने मेरा नाम लिस्ट में नहीं चढ़ाया।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">इंतज़ाम ! कैसा इंतज़ाम </span>?''
<span lang="HI">दोनों अफ़सर एक साथ बोल पड़े।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">साहब</span>, <span lang="HI">गाँव का लंबरदार कह रहा था जो इंतजाम करेगा</span>, <span lang="HI">उसी का
नाम लिस्ट में चढ़ाया जाएगा। और यह भी कह रहा था कि माई</span>, <span lang="HI">इसका
हिस्सा तो ऊपर तक जाता है</span>, <span lang="HI">इसीलिए मैं सीधे आपके पास ले आई।
कहीं पटवारी ही न पूरा का पूरा...।</span>'' <span lang="HI">कहते-कहते बूढ़ी औरत ने
थैले में से कागज में लिपटी बोतल जैसी चीज़ मेज़ पर रख दी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">साहब</span>, <span lang="HI">अब तो मुझे भी मुआवज़ा मिल जाएगा न </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">साहब</span>, <span lang="HI">यह बुढ़िया पागल है। इसकी बात का विश्वास न करें।</span>'' <span lang="HI">कहते
हुए क्रोध से लाल-पीले होते हुए सरपंच और पटवारी बुढ़िया को खींचकर दूर ले जाने
लगे। बुढ़िया हाँफती हुई बोल रही थी</span>, ''<span lang="HI">लोगो</span>, <span lang="HI">मैं पागल नहीं हूँ। पिछली बार भी जब बाढ़ के कारण मकान गिरने से मेरा पति
दबकर मर गया था</span>, <span lang="HI">तब भी मुझे मुआवजा नहीं मिला था क्योंकि मैं
इतंजाम...।</span>'' <span lang="HI">बाकी के शब्द भीड़ के शोर में विलीन हो गए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: blue;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">लक्ष्मी</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">जगमग करती
दीवाली की रात। </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बच्चे पटाखे
चला रहे थे। पाँच वर्षीय पिंकी अपने बाबा की बगल में बैठी नज़ारा देख रही थी। पिंकी
ने अचानक प्रश्न किया</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''<span lang="HI">बाबा जी</span>, <span lang="HI">दीवाली क्यों मनाते हैं </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बेटी</span>, <span lang="HI">दीवाली मनाने से घर में लक्ष्मी आती है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">फिर लक्ष्मी से क्या होता
है </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बेटी जिस घर में लक्ष्मी आ
जाए</span>, <span lang="HI">उस घर की किस्मत ही खुल जाती है। धन-दौलत की कमी नहीं
रहती।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बाबा जी</span>, <span lang="HI">अगर हमारे घर लक्ष्मी आ गई तो आप मुझे सिम्मी की साइकिल जैसी साइकिल लेकर
दोगे न </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">हाँ-हाँ बेटा</span>, <span lang="HI">क्यों नहीं। ज़रूर ले देंगे अपने बेटे को साइकिल। अच्छा</span>, <span lang="HI">चल अब सो जाएँ। रात बहुत हो गई है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पिंकी बाबा के साथ करवटें ले
रही है। उसे नींद नहीं आ रही। उसे तो माँ के साथ सोने की आदत है न! पर उधर माँ साथ
के कमरे में प्रसव-पीड़ा से बेहाल है। तभी पिंकी की दादी घबराई हुई अन्दर आई और भरे
गले से कहने लगी</span>, ''<span lang="HI">पिंकी के बाबा! हमारे घर फिर लक्ष्मी आई
है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">आहा जी ! हमारे घर लक्ष्मी
आ गई। आहा...जी। हमारे घर...</span>'' <span lang="HI">सुनते ही पिंकी खुशी से झूम
उठी। पर दूसरे ही पल</span>, <span lang="HI">बाबा का उतरा चेहरा देख पिंकी ने
हैरानी से पूछा</span>, ''<span lang="HI">बाबा जी</span>, <span lang="HI">हमारे घर
तो लक्ष्मी आई है</span>, <span lang="HI">फिर आप उदास क्यो हो गए </span>?''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-size: large;"><span style="color: red;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">मंगता</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंडाल में
खाना ठंडा हो रहा था। नाचते हुए बारातियों की ताल मद्धम पड़ गई थी। खाना खाने के
लिए बारात और मीठी गालियों की बरसात करने के लिए प्रतीक्षा करती औरतों की आँखें
दुखने लगी थीं। पंडाल के एक ओर गुलाबी पगड़ी बाँधे नशे में धुत्त लड़के के बाप पर
सभी की निगाहें टिकी हुई थीं। उसके सामने लड़की का बाप कमान की तरह दोहरा होकर अपनी
पगड़ी उसके पैरों में रखता हुआ पंडाल में चलकर खाना खाने की विनती कर रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बस</span>, <span lang="HI">थोड़ी
मोहलत और दे दो। अब </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चलकर
रोटी खाएं,</span><span lang="HI" style="mso-bidi-font-family: "Times New Roman";"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ठंडी हो रही है। आपको लौटने में दे हो जाएगी।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">नहीं... हमारी शर्त अभी इसी
वक्त नहीं मानी गई तो हम जा रहे हैं।</span>'' <span lang="HI">कहते हुए लड़के के बाप
ने पाँव गेट की ओर बढ़ाए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">बाहर काफी देर से एक फटेहाल
मंगता कुछ मिलने की आशा में बैठा था। उसने पास खड़े एक अपटडेट बाराती के आगे हाथ
फैलाया तो उस बाराती ने गेट की ओर जाते लड़के के बाप की ओर इशारा करते हुए कहा</span>,
''<span lang="HI">उससे मांग</span>, <span lang="HI">वह लड़के का बाप है।</span>''</span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>''<span lang="HI">बाबू जी</span>, <span lang="HI">वह क्या देगा </span>? <span lang="HI">वह तो खुद ही मंगता है।</span>'' <span lang="HI">मंगते के शब्द सुनते ही बाहर जाते लड़के के बाप के पैर एकाएक रुक गए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">00</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfbsx2YuWHEHOyUUDrqWzYijY0MulnTahRupO07ZlOSGLWAI7bts2QMFJ8fhqIev0s6crdxSLwZSwjRnZ8yOgnD7qfU_fbXcoMeuf8ifU-kezV5HLyqTTcUE5RKnRnP8vrdt9jtvpuncQ3/s1600/Dharam+Pal+Sahil.jpg" imageanchor="1" style="clear: left; float: left; margin-bottom: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgfbsx2YuWHEHOyUUDrqWzYijY0MulnTahRupO07ZlOSGLWAI7bts2QMFJ8fhqIev0s6crdxSLwZSwjRnZ8yOgnD7qfU_fbXcoMeuf8ifU-kezV5HLyqTTcUE5RKnRnP8vrdt9jtvpuncQ3/s1600/Dharam+Pal+Sahil.jpg" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">जन्म : 9 अगस्त 1958</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">शिक्षा : एम. एस. सी., एम. एड.</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">प्रकाशित पुस्तकें : अक्क दे बीं(लघुकथा संग्रह), नींह दे पत्थर (कहानी
संग्रह), किन्नौर तों कारगिल (सफ़रनामा), धीयां मरजाणियां, पथराट (उपन्यास)- सभी
पंजाबी में। हिंदी में पाँच उपन्यास </span>–<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> समझौता एक्सप्रैस, बाइस्कोप, बेटी हूँ न, खिलने से पहले, ककून।</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">संप्रति : प्रिंसीपल, गवर्नमेंट सीनियर सेकेंडरी स्कूल, नारू नांगल,
होशियारपुर (पंजाब)</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पता : पंचवटी, एकता एन्कलेव, लेन नंबर- 2, पोस्ट ऑफिस- साधु आश्रम,
होशियारपुर (पंजाब)</span></i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ई मेल : </span>dpsahil_panchvati@yahoo.com</i></span></div>
<span style="color: #783f04;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #783f04;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">फोन : </span>018882-228936<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">(घर),
09876156964(मोबाइल)</span></i></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com4tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-51866870851299349472012-10-21T17:33:00.001+05:302012-10-21T17:33:21.030+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-wshkZa5SBYHo_GX1DL5XwP9HS-bQgBXV8DqFg1wOFzaspa7Dq2XwBJaok2b6SwzsANoloVr_7JQ_R7XJuBMqJwaEGxniSMEYoW5vhgcmsyocnqmB7OPeky-IIDbPZwXDfPlNyhpEruP1/s1600/582194_131914056949883_2137114523_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="228" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEh-wshkZa5SBYHo_GX1DL5XwP9HS-bQgBXV8DqFg1wOFzaspa7Dq2XwBJaok2b6SwzsANoloVr_7JQ_R7XJuBMqJwaEGxniSMEYoW5vhgcmsyocnqmB7OPeky-IIDbPZwXDfPlNyhpEruP1/s320/582194_131914056949883_2137114523_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना
शहर में </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से
भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958 <span lang="HI">तक लिखते रहे।
एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>'
<span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010
<span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में विश्वास रखने वाले इस
लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी संबंधों की पेचीदा गांठों
को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं
जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी
साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर
गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4921i3omkdv2QlOHwKlR_EyGiCVUAz-7tW6inhMI2973e51MbGXE0wW8_ctkSZFL3Skgk0l6Iu_BFI_dmm1ghe22qaq1gDUpDkakcbJcgFst6l2hjup-xZb1B2Rw03ESH9bHox79ZNx2C/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj4921i3omkdv2QlOHwKlR_EyGiCVUAz-7tW6inhMI2973e51MbGXE0wW8_ctkSZFL3Skgk0l6Iu_BFI_dmm1ghe22qaq1gDUpDkakcbJcgFst6l2hjup-xZb1B2Rw03ESH9bHox79ZNx2C/s200/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="131" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर </span>1992<span lang="HI"> मे
साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी
ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983),
'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986), '<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990),
'<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995), '<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001),
'<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी
में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे अंदर बंदे</span>'
(1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'( 2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी
कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999),
'<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005) <span lang="HI">प्रमुख
हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी
में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही
कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>,
<span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी
शुचिंदर नाथ सानियाल की आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>', '<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा
काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982),
<span lang="HI">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई
वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992), <span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994),
<span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996),
<span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97), <span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा
साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">593, <span lang="HI">मोता
सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0181-2231941</span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #990000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span><span style="font-size: 11.0pt;"></span></i></span></div>
<span style="color: #990000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्म माया</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span style="color: #cc0000;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">प्रेम प्रकाश</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: large;"><b><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बदलती साहित्यिक सोच</span></b></span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">2. <b><span lang="HI">दूसरा चरण </span></b>- '<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
<span lang="HI">लिखने के बाद मेरा जेहन खाली-सा हो गया था। इस दौरान एक स्त्री से चली
आ रही मेरी मित्रता में दरार-सी आने लग पड़ी थी। ज़ाहिरा तौर पर यह रिश्ता तिड़क रहा था</span>,
<span lang="HI">पर कहीं अंदर जड़ें भी पकड़ रहा था। मेरी सोच के लिए एक नया और पेचीदा
संसार खुल रहा था। इस दौरान कुछ ऐसे अनुभव हुए जो मुझे बहुत रहस्यमय लगे। जब कोई रहस्य
खुलता तो मुझे लगता कि गल्प की नदी बह चली है। मेरा अधिकतम समय स्त्री और पुरुष के
संबंधों की गांठों को खोलने में बीतने लगा। कभी लगता मानो कोई आत्मिक ज्ञान या सिद्धि
प्राप्त हो रही है। जिसे योग-साधक लोग </span>'<span lang="HI">ज्ञान पात</span>' <span lang="HI">अथवा </span>'<span lang="HI">प्रकाश पात</span>' <span lang="HI">कहा करते हैं।
मैंने उन अनुभवों को आधार बनाकर कहानियाँ लिखनी शुरू कीं। जब मैं एक कहानी लिख लेता
था और वह छप जाती थी तो मेरे अंदर कुछ और अनखुली गांठें रड़कने लग पड़ती थीं। उन्हें
खोलते दो ही महीने होते थे कि मुझे लगता था कि मेरे अंदर नई कहानी लिखने के लिए और
कितना सारा मसाला पड़ा है। वह उसी तरह इस्तेमाल न किया गया लगता था जैसे पहली कहानी
लिखने से पहले बहुत कुछ हमारे अंदर यूँ ही पड़ा होता है</span>, <span lang="HI">ठीक उसी
प्रकार यह मसाला भी मुझे लगता था। इसका कारण अनुभवों और उनके बारे में चिंतन की बहुलता
और अंतर्मुखता थी। अनुभवों के भिन्न-भिन्न पहलुओं के कपाट दिन रात खुलते रहते थे। जो
मेरे लिए संभालने कठिन हो जाते थे। कहानी की घटनाओं का सारा जोड़-तोड़ भी नया बनकर खड़ा
हो जाता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब कोई लेखक अपनी
कहानी सुनाकर यह कहता कि यह एक सच्ची घटना है</span>, <span lang="HI">यह उसके गाँव या
उसके साथ बीता है तो मैं समझता हूँ कि उस कहानीकार को साहित्य की कतई समझ नहीं। या
वह अपनी कमज़ोर कहानी को तगड़ी मनवाने के लिए जतन कर रहा है। इसके उलट मैं कोई बात छिपाने
के लिए और कोई बताने के लिए कहता हूँ कि मेरी यह कहानी बिलकुल मनघडंत है। मेरे सारे
पात्र कल्पित हैं। मेरा सारा कहानी जगत मेरी कल्पना का घड़ा हुआ है। यहाँ तक कि मेरी
कहानियाँ जिनमें </span>'<span lang="HI">मैं</span>' <span lang="HI">पात्र कहानी बयान
करता है</span>, <span lang="HI">या कहानी उसकी कल्पना या सोच में से गुज़रती है</span>,
<span lang="HI">वह भी मेरा कल्पित पात्र है। मेरे कई भोले पाठक मेरे उस पात्र </span>'<span lang="HI">मैं</span>' <span lang="HI">को ग़लती से लेखक समझ लेते हैं। मेरे ये पात्र अन्य
पात्रों की तरह कहानी में अपने तौर पर बढ़ते-घटते रहते हैं। उनका विकास और विस्तार होता
है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मेरी कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति-</span>1' <span lang="HI">छपी तो मैं अपना दूसरा साहित्यिक बनवास सह
चुका था। पहले तब झेला था जब मैं प्रगतिवादियों का विरोध करके </span>'<span lang="HI">नमाज़ी</span>', '<span lang="HI">ताश</span>' <span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">ऐस जनम विच</span>' <span lang="HI">जैसी कहानियाँ लिखने लग पड़ा था। दूसरा तब
झेला जब </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">लिखने पर मार्क्सवादियों
ने मेरे पर गालियों के हमले किए थे। दूसरे बनवास के बाद मैंने पहली कहानी लिखी थी
- </span>'<span lang="HI">माड़ा बंदा</span>'<span lang="HI">। जो मेरे मार्क्सवादी दोस्त
अमरजीत चंदन ने अपने संपादन में निकल रहे परचे </span>'<span lang="HI">दिशा</span>'
<span lang="HI">के प्रवेश अंक में छापी थी। कहानी उसको पसंद नहीं थी</span>, <span lang="HI">पर क्या करता</span>, <span lang="HI">उसने चिट्ठी लिखकर मंगवाई थी। मेरी वह
कहानी प्रगतिवादियों ने </span>'<span lang="HI">फ़िजूल</span>' <span lang="HI">कह कर नष्ट
कर दी थी। अपने तौर पर मैं अब भी उसको अपनी ही नहीं</span>, <span lang="HI">अपितु पंजाबी
कथा जगत की सोच में नया मोड़ समझता हूँ। जहाँ से हमने व्यक्तियों को वर्ग-भेद की संकीर्ण
लकीर से परे होकर देखना शुरू किया। जिसको मैं साक्षी भाव से देखना और समझना कहता हूँ।
जो आधी सदी साहित्यकार को यही पूछते रहे कि वह किसका पक्ष लेता है। जैसे उनकी बात मेरी
समझ में नहीं आई थी</span>, <span lang="HI">उसी प्रकार मेरी बात उनकी समझ में नहीं आती।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब </span>1970<span lang="HI"> से करीब दो वर्ष पहले मेरी कहानी </span>'<span lang="HI">ताश</span>' <span lang="HI">अमृता प्रीतम की बदनाम या मशहूर पत्रिका </span>'<span lang="HI">नागमणि</span>'
<span lang="HI">में छपी थी तो गैर-मार्क्सवादी हलकों ने उसकी बड़ी तारीफ़ की थी। अमृता
प्रीतम उसको कई वर्ष उठाये फिरती रही थी। पर मेरे मार्क्सवादी मित्र आलोचकों ने बहुत
विरोध किया था। वह बार बार यही प्रश्न पूछते थे</span>, ''<span lang="HI">यह कहानी लिखने
का तेरा मकसद क्या है </span>?'' <span lang="HI">उनकी सोच के अनुसार हर रचना की कोई
सियासत होती है। कोई उनकी लहर के हक में खड़ा होता है और कोई विरुद्ध। मेरी कहानी विरोध
में खड़ी होने वाली थी। उनके लिए यह सवाल दूसरे दर्जे का होता है कि कोई रचना साहित्य
है या नहीं</span>?</span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">फिर जब कहानी </span>'<span lang="HI">मुक्ति-</span>2' <span lang="HI">छपी थी तो हालात ज़रा बदल गए थे। नक्सली लहर
बिलकुल दब चुकी थी। बहुत से कामरेड इंग्लैंड भाग गए थे या सरकारी और गैर-सरकारी संस्थानों
या अख़बारों में फिट होने की कोशिशें कर रहे थे। कुछ कारोबार करने और धन को दुगना करने
लग पड़े थे। कुछ अभी अपने नाम सरकार के बस्ता </span>'<span lang="HI">बे</span>' <span lang="HI">में से कटवाने के चक्कर में थे। कुछ अपना भविष्य बरबाद करके बहुत निराश हो
चुके थे। कइयों के लिए ज़िन्दगी बेअर्थ हो कर रह गई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जो नक्सली कामरेड
नौकरियों में फिट हो गए थे</span>, <span lang="HI">उनकी साहित्यिक सोच भी बदलने लग पड़ी
थी। कई कामरेड साहित्यिकारों ने </span>'<span lang="HI">मुक्ति-</span>2' <span lang="HI">की तारीफ मुझे ख़त लिख कर की थी। </span>'<span lang="HI">मुक्ति-</span>2' <span lang="HI">के छपने से एक-डेढ़ वर्ष बाद </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' '<span lang="HI">सिरजणा</span>' <span lang="HI">में छपी थी। यह कहानी </span>'<span lang="HI">सिरजणा</span>' <span lang="HI">के संपादक रघबीर सिंह को भी पसंद नहीं थी। यह
उसके दृष्टिकोण के विरुद्ध थी। फिर उसने पता नहीं किस मज़बूरी में इसे छाप लिया था।
पर अगले अंक में उसके विरुद्ध किसी का ख़त छाप दिया था कि </span>'<span lang="HI">यह
क्या बकवास कहानी छाप दी गई है</span>?' <span lang="HI">उसके बाद मैंने </span>'<span lang="HI">सिरजणा</span>' <span lang="HI">को एक भी कहानी छपने के लिए नहीं भेजी। बहुत
वर्षों बाद एक कहानी </span>'<span lang="HI">गढ़ी</span>' <span lang="HI">भेजी थी। पर
भेजने के बाद ही मुझे अपनी ग़लती का अहसास हो गया था। मैंने तुरन्त उसे न छापने के लिए
चिट्ठी लिख दी। वापस मंगवाने का एक कारण यह भी था कि मुझे वह कहानी किसी और रूप में
सूझने लग पड़ी थी। मैंने उसे पुन: लिखा था। मेरे पास उसके दोनों रूप मौजूद हैं। पर छपा
दूसरा ही है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">कहानी </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">के विरुद्ध लेखक की हतक करने वाली चिट्ठी के
छपने से ज़ाहिर था कि यह मार्क्सवादी संपादक और पाठक की संकीर्ण सोच थी। मेरे पर इस
बात का असर कम इसलिए होता था कि मैं मार्क्सवादियों के हमले लगातार बर्दाश्त कर चुका
था और मार्क्सवादी आलोचकों</span>, <span lang="HI">लेखकों और पाठकों का मज़ाक उड़ाया करता
था। मुझे लगता था कि यह सब </span>'<span lang="HI">वाद</span>' <span lang="HI">के अंधे
किए हुए लोग हैं। दूसरी तरफ़ इस सुख का अहसास था कि गैर-मार्क्सवादी आलोचकों ने मेरी
कहानियों की तारीफ़ करते हुए उनमें से नये नये गुण खोजने शुरू कर दिए थे। उनकी देखा
देखी मार्क्सवादी आलोचकों ने भी अपना रुख बदलना शुरू कर दिया था। जिससे मेरी नई सोच
और अधिक प्रौढ़ हो गई थी। वे मेरे हक में बात करते थे</span>, <span lang="HI">इसके बावजूद
मैं उनके विरुद्ध बोलता था। मैं संत सिंह सेखों के खिलाफ़ बोलता था तो सेखों साहिब का
भांजा और मेरा दोस्त डा. तेजवंत सिंह गिल मुझे </span>'<span lang="HI">मुतसबी</span>'<span lang="HI"> कहता और लिखा करता था। मुझे उसका यह फतवा मंजूर होता था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">समय बीतने पर मार्क्सवादियों
का दृष्टिकोण जहाँ साहित्य के बारे में खुले दिल वाला होने लग पड़ा था</span>, <span lang="HI">वहीं मेरी कहानी के बारे में सोच भी बहुत बदल गई थी। पर मेरा स्वभाव उनके प्रति
उसी तरह रहा। मुझे संत सिंह सेखों की नियत पर भी गुस्सा रहा है। यद्यपि मुझे पता चल
गया था कि जब मैंने अपनी पुस्तक </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">के लिए भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब को लिखा तो उसके बारे में सेखों
से राय मांगी गई थी। उन्होंने मेरी किताब की वकालत करते हुए पूरा पन्ना लिखकर भेजा
था। फिर जब मुझे </span>'<span lang="HI">मुक्ति</span>' <span lang="HI">पर पंजाब साहित्य
अकादमी ने सम्मान दिया तो उसके पीछे कुलवंत सिंह विर्क और संत सिंह सेखों का हाथ था।
उस समय सेखों अध्यक्ष थे और विर्क महा सचिव। दो बैठकों में वे मेरी कहानी कला के हक
में बोला भी था और कहीं लिखा भी था। फिर </span>1992 <span lang="HI">में साहित्य अकादमी
का सम्मान भी सेखों ने जबरन दिलवाया था। फिर भी मैं उससे नाराज़ था। उसके द्वारा की
गई मेरी प्रशंसा की बात भी मुझे तंग करती थी और मैं हमेशा उसके विरुद्ध ज़हर उगलता रहा
हूँ। क्योंकि मुझे उसकी ईमानदारी पर शक रहता था। यद्यपि मैं उसकी समझदारी और विद्ववता
को मानता था। उस जैसा ज़हीन जट्ट कहीं विरला ही पैदा होता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">किसी भी साहित्यिक
संगठन से दूर रह कर और आम तौर पर होने वाली साहित्यिक बैठकों और कांफ्रेंसों में न
जाकर मुझे अकेले रहने और अकेले होकर सोचने और लिखने में आनन्द आने लग पड़ा था। इस तरह
मेरी सोच अन्य कहानीकारों से पृथक-सी हो गई थी। यह भी ठीक नहीं कि मैं निरा अकेला ही
रहता</span>, <span lang="HI">सोचता और लिखता था। मेरी संगत तो थी</span>, <span lang="HI">पर बहुत सीमित से लोगों के साथ। मैं सुरजीत हांस</span>, <span lang="HI">मीशा</span>,
<span lang="HI">दिलजीत सिंह</span>, <span lang="HI">मोहन भंडारी</span>, <span lang="HI">भूषण और सुरजीत कौर की संगत करता रहा था। अंदर से इच्छा ज़ोर मारती तो अन्य
लेखक मित्रों और कामरेडों से भी मिलता था। जालंधर के साहित्यिक रसिये मित्रों ओमप्रकाश
और प्रिय व्रत के साथ भी संगत रहती थी। ओम प्रकाश तो बाद में अपनी आत्मकथा </span>'<span lang="HI">पनाहगीर</span>' <span lang="HI">लिखकर एक बढ़िया साहित्यकार बन गया। आधुनिक और
प्रगतिशील कवि मोहन सिंह मीशे के साथ मुलाकातें तो बहुत होती थीं</span>, <span lang="HI">पर हमारे बीच कोई लकीर-सी खिंची रहती थी। वह दूसरों के सामने रस्में निभाने
वाला और शराफ़त का दिखावा करने वाला अच्छा व्यक्ति था। जब तक विर्क जालंधर में रहा</span>,
<span lang="HI">उसके साथ बहुत लंबी बैठकें होती थीं। उसके लुधियाना और फिर चंडीगढ़ चले
जाने से ये कम होती गई थीं। उसके जैसा अच्छा</span>, <span lang="HI">सच्चा और हीरा व्यक्ति
खोज पाना बहुत कठिन होता है।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मैं यदि कभी किसी
साहित्यिक सभा में जाता था</span>, <span lang="HI">उसका कारण यूँ ही मौज-मस्ती सा होता
था। या फिर मैं उनकी बैठकों में जाता था</span>, <span lang="HI">जहाँ मुझे कहानी पढ़ने
के पैसे मिलते थे। पैसे तो मिल जाते थे</span>, <span lang="HI">पर मैं होता परेशान ही
था</span>, <span lang="HI">क्योंकि वहाँ आए हरेक लल्लू-पंजू की आलोचना सुननी पड़ती थी।
छपी कहानी पढ़ कर कोई आलोचना करता घूमे</span>, <span lang="HI">मुझे क्या। पर यदि कोई
मुझे खड़ा करके कहानी की आलोचना करने लग पड़े तो मुझे वह मूर्ख लगता है। मैं चले जाते
पाठकों से अपनी कहानी के बारे में उनकी राय नहीं पूछता।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">जब मैंने </span>'<span lang="HI">मुक्ति-</span>1' <span lang="HI">लिखी थी तो मुझे नहीं पता था कि मैं स्त्री
और पुरुष संबंधों के बारे में इतनी कहानियाँ लिखूँगा। पर वह सिलसिला इतना खिंचता चला
गया कि पच्चीस-तीस कहानियाँ और लिखी गईं। हरेक कहानी लिखने के बाद मैं कहता था कि यह
अन्तिम होगी</span>, <span lang="HI">पर तीसरे-चौथे महीने एक और कहानी पैदा होने लग पड़ती
थी। यह सिलसिला </span>'<span lang="HI">श्वेतांबर ने कहा था</span>'(1983) <span lang="HI">पर आकर खत्म हुआ प्रतीत होता था। परन्तु खत्म </span>'<span lang="HI">सुणदैं
खलीफ़ा</span>'(2001) <span lang="HI">तक भी नहीं हुआ। आम पाठक और आलोचक मेरी उन कहानियों
का ही ज़िक्र करते थे</span>, <span lang="HI">जिनमें स्त्री और पुरुष के संबंधों की बारीकियाँ
हों। हालांकि मैंने इस किस्म की कहानियाँ तब कम लिखी थीं। यह बात बताने के लिए मैंने
ऐसी कहानियों को एक पुस्तक </span>'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>' <span lang="HI">शीर्षक के संग्रह में एकत्र कर दिया था। फिर </span>'<span lang="HI">मुक्ति
रंग</span>' <span lang="HI">से बाहर की कहानियों की पुस्तक सन् </span>2000<span lang="HI"> में छपवाई थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मुझे गिला था कि
मेरी अन्य अच्छी कहानियाँ भी है</span>, <span lang="HI">जिन पर अब उतना ध्यान नहीं दिया
जा रहा</span>, <span lang="HI">जितना पहले दिया गया था। शायद ये कहानियाँ मेरी दूसरी
कहानियों को दिखने ही नहीं देतीं या पाठक और आलोचक ऐसी कहानियों में इतना डूबते हैं
कि उनके जेहन में यही फंसी रह जाती हैं। तभी वे कुछ अधिक शौक से इन्हें पढ़ते हैं।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">(जारी)</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-54488747855463161442012-10-21T17:25:00.003+05:302012-10-21T17:25:42.473+05:30पंजाबी उपन्यास<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:WordDocument>
<w:View>Normal</w:View>
<w:Zoom>0</w:Zoom>
<w:PunctuationKerning/>
<w:ValidateAgainstSchemas/>
<w:SaveIfXMLInvalid>false</w:SaveIfXMLInvalid>
<w:IgnoreMixedContent>false</w:IgnoreMixedContent>
<w:AlwaysShowPlaceholderText>false</w:AlwaysShowPlaceholderText>
<w:Compatibility>
<w:BreakWrappedTables/>
<w:SnapToGridInCell/>
<w:WrapTextWithPunct/>
<w:UseAsianBreakRules/>
<w:DontGrowAutofit/>
</w:Compatibility>
<w:BrowserLevel>MicrosoftInternetExplorer4</w:BrowserLevel>
</w:WordDocument>
</xml><![endif]--><br />
<!--[if gte mso 9]><xml>
<w:LatentStyles DefLockedState="false" LatentStyleCount="156">
</w:LatentStyles>
</xml><![endif]--><!--[if gte mso 10]>
<style>
/* Style Definitions */
table.MsoNormalTable
{mso-style-name:"Table Normal";
mso-tstyle-rowband-size:0;
mso-tstyle-colband-size:0;
mso-style-noshow:yes;
mso-style-parent:"";
mso-padding-alt:0in 5.4pt 0in 5.4pt;
mso-para-margin:0in;
mso-para-margin-bottom:.0001pt;
mso-pagination:widow-orphan;
font-size:10.0pt;
font-family:"Times New Roman";
mso-ansi-language:#0400;
mso-fareast-language:#0400;
mso-bidi-language:#0400;}
</style>
<![endif]-->
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
</div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5T6QENbnOzvNqY96XugMzrBaUq9HENJgd5uhXZOVpseCR8qdd-dENzXLC141-lURnQ7aytf_Rh60NVDS5CsSWEhR4OMPPAlK6DqHIn59RK4icL74dgKVNQ-QsA2bWwZtVTBfbXGpGU2EM/s1600/548911_397763036954554_1385905186_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="320" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEj5T6QENbnOzvNqY96XugMzrBaUq9HENJgd5uhXZOVpseCR8qdd-dENzXLC141-lURnQ7aytf_Rh60NVDS5CsSWEhR4OMPPAlK6DqHIn59RK4icL74dgKVNQ-QsA2bWwZtVTBfbXGpGU2EM/s320/548911_397763036954554_1385905186_n.jpg" width="258" /></a></div>
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVD9hX4WVHWRGManN9Xjhyphenhyphen2Ux3ZGaEldNe88AjOWPq1cg6odwJvkBoGwpq3acr9yutg483WmI2QX0fHCmrZP6bgX52EXv75PpeoYkkGerZqbxlxjVVkEz8uEiRjp8bf9czFsY21tmQiezu/s1600/peela+gulaab.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgVD9hX4WVHWRGManN9Xjhyphenhyphen2Ux3ZGaEldNe88AjOWPq1cg6odwJvkBoGwpq3acr9yutg483WmI2QX0fHCmrZP6bgX52EXv75PpeoYkkGerZqbxlxjVVkEz8uEiRjp8bf9czFsY21tmQiezu/s200/peela+gulaab.JPG" width="131" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी
अक्तूबर </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982 <span lang="HI">से कैनेडा में प्रवास कर रहे
हैं। वह बेहद सज्जन और मिलनसार इंसान ही नहीं, एक सुलझे हुए समर्थ लेखक भी हैं।
प्रवास में रहकर पिछले </span>19-20<span lang="HI"> वर्षों से वह निरंतर अपनी
माँ-बोली पंजाबी की सेवा, साहित्य सृजन और पत्रकारिता के माध्यम से कर रहे हैं। पाँ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">च कहानी संग्रह [मसालेवाला घोड़ा(1959,1973),
जे मैं मर जावां(1965), शीशे दा समुंदर(1968), फुल्ल खिड़े हन(1971)(संपादन), सर दा
बुझा(1973)],तीन उपन्यास [जीजा जी(1961), पीला गुलाब(1975) और इक फुल्ल मेरा
वी(1986)], दो नाटक [नौकरियाँ ही नौकरियाँ(1960), लौढ़ा वेला (1961) तथा कुछ एकांकी
नाटक], एक आत्मकथा - किहो जिहा सी जीवन के अलावा अनेक पुस्तकें प्रकाशित हो चुकी
हैं। मौलिक लेखन के साथ-साथ </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">मोमी जी ने पंजाबी
में अनेक पुस्तकों का अनुवाद भी किया है जिनमे प्रमुख हैं </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">–<span lang="HI"> </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सआदत
हसन मंटो की उर्दू कहानियाँ- टोभा<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>टेक
सिंह(1975), नंगियाँ आवाज़ां(1980), अंग्रेज़ी नावल </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">इमिग्रेंट</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का पंजाबी अनुवाद </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आवासी</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">(1986), फ़ख्र जमाल के उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">सत गवाचे लोक</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> का लिपियंतर(1975), जयकांतन की तमिल कहानियों का
हिन्दी से पंजाबी में अनुवाद।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNFuMNRK8NfgNGe5x4Ftlb4UIu6O07sdKP2ZnuA-h4lEOI9ppNPSP67mWB_pmg_vvULVcVWwHBFefVrpdflm-kt5Xko4nbSNjw5TJskP08znbtUal_afEClU9SCHeWD8-lMo3QIaVw6ljK/s1600/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiNFuMNRK8NfgNGe5x4Ftlb4UIu6O07sdKP2ZnuA-h4lEOI9ppNPSP67mWB_pmg_vvULVcVWwHBFefVrpdflm-kt5Xko4nbSNjw5TJskP08znbtUal_afEClU9SCHeWD8-lMo3QIaVw6ljK/s200/%E0%A4%AC%E0%A4%B2%E0%A4%AC%E0%A5%80%E0%A4%B0+%E0%A4%AE%E0%A5%8B%E0%A4%AE%E0%A5%80.jpg" width="150" /></a></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">देश </span>–<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">विदेश के अनेक
सम्मानों से सम्मानित </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">बलबीर मोमी</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> ब्रैम्पटन (कैनेडा) से प्रकाशित होने वाले पंजाबी
अख़बार</span> ‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">ख़बरनामा</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> (प्रिंट व नेट एडीशन) के संपादक हैं।</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">आत्मकथात्मक शैली में लिखा गया यह उपन्यास </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> भारत-पाक विभाजन की कड़वी यादों को समेटे हुए है। विस्थापितों द्बारा नई
धरती पर अपनी जड़ें जमाने का संघर्ष तो है ही, निष्फल प्रेम की कहानी भी कहता है। </span>‘<span lang="HI" style="font-family: Mangal;">कथा पंजाब</span>’<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"> में इसका धारावाहिक प्रकाशन करके हम प्रसन्नता अनुभव
कर रहे हैं। प्रस्तुत है इस उपन्यास की आठवीं किस्त…</span></i></span></div>
<span style="color: #660000;"><i>
</i></span><div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><i><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">- सुभाष नीरव</span></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: red;"><span style="font-size: x-large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">पीला गुलाब </span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: blue;"><span style="font-size: large;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">बलबीर सिंह
मोमी</span></span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in 1.75in; text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span>10</span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गुलाब बहुत उदास
और कमज़ोर हो गया था और अपने बीते हुए दिनों को याद कर रहा था।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">अभी मेरी मसें नहीं फूटी थीं और
ये वो दिन थे जब मैं हाई स्कूल की शिक्षा प्राप्त कर चुका था और कालेज में प्रवेश लेने
वाला था। दुनिया की दृष्टि में बेशक अभी मैं कुछ भी नहीं था</span>, <span lang="HI">पर अपने भीतर मुझे एक </span>''<span lang="HI">मैं</span>'' <span lang="HI">का
अहसास होने लगा था। अपनी राय को अहमियत दिलाने का ख़याल मुझे सूझता था और मैं कई बार
अपने आप को एक बेताज बादशाह की तरह समझा करता था। मुझे इस बात का भी पता था कि बादशाही
का ताज प्राप्त करने के लिए मुझे भारी तपस्या की ज़रूरत थी और यह तपस्या मेरी उच्च शिक्षा
की प्राप्ति थी। अब मुझे दु:ख भी सुख जैसे प्रतीत होते थे। क्योंकि घर में मेरी कोई
जिम्मेदारी नहीं थी</span>, <span lang="HI">या फिर मैं दु:ख-सुख के अंतर को समझने की
कोशिश ही नहीं करता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">माँ प्राय: मेरे विवाह की बात
छेड़ लेती और चरखा कातते हुए मेरे विवाह के गीत गाती रहती।-</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पाणी वार बन्ने दिए माँए</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">नीं बन्ना तेरे बार खड़ा।</span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">वह मांगने आईं स्त्रियों को दरवाजे
में बिठाकर अक्सर मेरी घोड़ी का गीत सुनाती। मेरी माँ बड़ी भावुक औरत थी। ख़ास तौर पर
वह मेरे और मेरे भविष्य को लेकर तो वह बहुत ही जज्बाती थी। माँ के जज्बे और पिता के
आशावादी नज़रिये के अधीन मेरा पालन-पोषण बड़ी उपासना के साथ हो रहा था। अब जब मैं हाई
स्कूल की शिक्षा पूरी करने के बाद कालेज जाने को था तो मेरे माता-पिता की नज़रों में
मैं जीवन के ऐसे मोड़ पर खड़ा था जहाँ मेरी ज़िन्दगी एक दोराहे पर खड़ी परिवर्तन के शिखर
को भांप रही थी। कारण यह था कि हाई स्कूल तक की शिक्षा मैंने अपने गाँव के विद्यालय
में प्राप्त की थी। अपने माता-पिता के प्रभाव और उनकी निगरानी के नीचे</span>, <span lang="HI">और अब मुझे अगली विद्या के लिए ज़रूरी तौर पर शहर जाना था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">शहर की पढ़ाई में और गाँव की पढ़ाई
से बहुत अन्तर था। शहर के कालेजों में लड़कियाँ लड़के इकट्ठे पढ़ते थे। गाँवों के पढ़े
मेरे जैसे विद्यार्थियों के लिए शहरों में लड़कों के संग लड़कियों के पढ़ने का ख़याल ही
शरीर में एक सिहरन-सी दौड़ा देता था और मैं तो इस विचार में बहुत ही आशावादी था। शायद
बहुत आशावादी होने का कारण मैं अपनी सुन्दरता को समझता था। मुझे एक तरह से अपने तीखे
नयन-नक्शों</span>, <span lang="HI">प्रभावकारी वार्तालाप और गाँव के अच्छे तंदरुस्त
शरीर पर गर्व था। सिर्फ़ शहरी लड़कों के मुकाबले मेरा लिबास अच्छा नहीं था और मुझे कपड़े
पहनने और मटकने का पूरा शहरी ढंग भी सीखना था। इसलिए कालेज के दाख़िले के समय सबसे पहले
घरवालों से अच्छे कपड़े सिलवाने की शर्त मैंने मंजूर करवा ली थी। पगड़ी अभी मुझे अच्छी
तरह बाँधनी नहीं आती थी और मैं इसे भी सीख लेना चाहता था।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">स्कूल और कालेज के दाख़िले के मध्य
के दिन मैंने बड़े सुनेहरी सपनों के तले झूम झूम कर बिताए।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">हमें नई अलॉट हुई ज़मीन के करीब
ही शहर के किसी कालेज में मेरे दाख़िले का प्रबंध किया गया। उस शहर में मेरे ताया का
एक लड़का भी रहता था जो एक सरकारी अफ़सर था और यही एक कालेज था जो उसके घर से दो फर्लांग
की दूरी पर था। </span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">मेरे इस भाई ने अपनी सारी शिक्षा
प्रथम श्रेणी में पास की थी और साथ-साथ सरकारी वजीफा भी लिया था। ताया उन दिनों आर्थिक
तौर पर कमज़ोर था और भाई अपने पैरों पर खड़ा होकर पढ़ा था। पढ़ा भी लायलपुर और लाहौर के
अच्छे कालेजों में था जहाँ उसने टेकनीकल विद्या प्राप्त करके सरकारी उच्च पदवी प्राप्त
की थी। एक लखपति की बेटी से विवाह करवाया था जिनके यू.पी. में दो सिनेमा और राजस्थान
में साठ मुरब्बों का फार्म था और अब वो भारत के किसी बड़े शहर में लोहे का कारखाना लगाने
की योजना बना रहे थे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">भाभी खुद बी.ए. पास और बहुत सुलझी
हुई औरत थी। यद्यपि वह बड़े घर की थी</span>, <span lang="HI">पर उसमें अकड़ नहीं थी। इतनी
प्रभावशाली थी कि मैं पहली बार उससे मिलने पर उसके प्यार से सम्मोहित हो गया था। भाभी
की जबरदस्त ख्वाहिश थी कि मैं दसर्वी में मैरिट लिस्ट में आऊँ। कालेज की पढ़ाई में भी
मैं अपनी योग्यता का प्रदर्शन करूँ। और जब मैं पढ़-लिखकर बड़ा अफ़सर बन जाऊँ तो फिर वह
किसी किसान की स्थायी ज़मीन पर किसी शाह द्वारा कब्ज़ा किए जाने<span style="mso-spacerun: yes;"> </span>की तरह अपने खानदान में से एक अमीर पढ़ी-लिखी सुन्दर
लड़की लाकर मेरी अफ़सरी</span>, <span lang="HI">मेरी कोठी</span>, <span lang="HI">मेरी
कार</span>, <span lang="HI">मेरे बैंक-बैलेंस और मेरी आज़ादी पर उसका कब्ज़ा करवा दे।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">लेकिन ये सब तो अभी बहुत दूर की
बातें थीं। अभी तो मैंने पहले पायदान पर पैर रखा ही था। सुन्दर भविष्य का सपना तो अँधेरे
में तीर छोड़ने वाली बात थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">विषय चुनने के समय भी फिर वही
मुश्किल पेश आई। पिता का विचार था कि मैं डॉक्टर बनूँ। भविष्य में डॉक्टरी का काम बहुत
उज्जवल था और समूचे समाज की सेवा वाला भी। भाभी और भाई का विचार था कि मैं इंजीनियरिंग
की पढ़ाई के लिए नान-मेडिकल का विषय चुन लूँ। परन्तु हैरानी वाली बात यह थी कि मैं इन
दोनों विषयों में अपने आप को चला नहीं सकता था। पर मेरी इच्छा और मेरी रुचि को वहाँ
पूछने वाला ही कोई नहीं था। परिणामस्वरुप मुझे पहले मेडिकल और फिर नान-मेडिकल और फिर
कुछ दिन काम न चलता देख आर्ट्स के विषय लेने पड़े। भाभी के ईष्ट को चोट लगी। उसका सपना
कुचला गया</span>, <span lang="HI">पर भाई और मेरी माँ बड़े आशावादी रहे। आर्ट्स में उच्च
विद्या प्राप्त करके भी अच्छी नौकरी की आस हो सकती थी।</span></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="mso-tab-count: 1;"> </span><span lang="HI">पिता मेरा दाख़िला भरकर और हॉस्टल
की फीस और सिक्युरिटी जमा करवाकर</span>, <span lang="HI">किताबें दिलवा कर</span>, <span lang="HI">काफी सारा रुपया मुझे आने वाले खर्चों की पूर्ति के लिए देकर और बहुत सारी
आशीषों और नसीहतों का ढेर लगाकर गाँव लौट गए और इन नसीहतों को याद करके कई दिनों तक
मेरी आँखें भर आती रहीं। फिर मुझे उस पहलवान की तरह अखाड़े की याद आने लगी जिसने बड़ी
कुश्तियों में लड़ने के लिए अपने आपको तैयार करना था। </span></span></div>
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: "Kruti Dev 010"; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US; mso-hansi-font-family: "Kruti Dev 010";">(जारी…)</span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-42143329237468556102012-09-13T11:03:00.002+05:302012-09-13T11:03:50.317+05:30पंजाबी कहानी : आज तक<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<br />
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4-VzbELPIy2r5ngPhuT3FVI6eieucjcF49DQGpYvc5May1rYQAj1j_9LrVv5qsDhsOlFa_Iop2ALGPqWAEbNFRrN2wWbNa0eA4fVjXRFRkNld-lxLra-uNoOgK-ehP7cte4_prs60-oZT/s1600/543313_4142155555489_1031056603_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="316" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg4-VzbELPIy2r5ngPhuT3FVI6eieucjcF49DQGpYvc5May1rYQAj1j_9LrVv5qsDhsOlFa_Iop2ALGPqWAEbNFRrN2wWbNa0eA4fVjXRFRkNld-lxLra-uNoOgK-ehP7cte4_prs60-oZT/s320/543313_4142155555489_1031056603_n.jpg" width="320" /></a></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000; font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><br /></span></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span style="color: #cc0000; font-size: large;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी कहानी : आज तक(</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">2</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="color: #cc0000; font-size: large;">)</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="font-size: large;">राम सरूप अणखी </span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जन्म : 28 </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-bidi-language: HI;">अगस्त 1932, निधन : 14 फरवरी 2010</span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI;"><o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMggkjzZfnSCKRL1TUY2UgtlRF4TG8uZgHlMRlG_EdUO3elSneFsov2o0W8h3_hbGkOnmLtugAmC3N1oabAn-7Kfd6eQtL6qGmXhc4BOFQgjifdmt-msq72FS4Zf20aZnCQ5faZXNneUNv/s1600/ram_saroop_ankhi.jpg" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgMggkjzZfnSCKRL1TUY2UgtlRF4TG8uZgHlMRlG_EdUO3elSneFsov2o0W8h3_hbGkOnmLtugAmC3N1oabAn-7Kfd6eQtL6qGmXhc4BOFQgjifdmt-msq72FS4Zf20aZnCQ5faZXNneUNv/s1600/ram_saroop_ankhi.jpg" /></a><i><span style="color: #660000;"><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">आज़ादी के बाद की पंजाबी कहानी में राम सरूप अणखी एक सम्माननीय नाम है। अपनी
साहित्यिक यात्रा कविता से आरंभ करने वाले इस लेखक ने ढेरों अविस्मरणीय कहानियाँ पंजाबी
साहित्य की झोली में डालीं और यह जितना पंजाबी में लोकप्रिय रहे</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="AR-SA">उतना ही हिंदी के विशाल पाठ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कों</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">द्वारा भी सराहे गए। अपनी साहित्यिक यात्रा के अन्तिम दौर में यह एक बड़े उपन्यासकार
के रूप में स्थापित हुए। इनके उपन्यास </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="AR-SA">कोठे
खड़क सिंह</span>' <span lang="AR-SA">को वर्ष </span>1987 <span lang="AR-SA">में साहित्य
अकादमी का पुरस्कार प्राप्त हुआ। अध्यापक की नौकरी से सेवा मुक्त होने के बाद पंजाबी
की त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="AR-SA">कहाणी पंजाब</span>' <span lang="AR-SA">का बखूबी संपादन किया और पंजाबी की नई कथा पीढ़ी के कथाकारों को प्रमुखता
से प्रकाशित कर प्रोत्साहित करते रहे। पंजाबी में चौदह कहानी संग्रह -</span>'<span lang="AR-SA">सुत्ता नाग</span>'(1966), '<span lang="AR-SA">कच्चा धागा</span>'(1967),
'<span lang="AR-SA">मनुख दी मौत</span>'(1968), '<span lang="AR-SA">टीसी दा बेर</span>'(1970),
'<span lang="AR-SA">कंध विच उगिया दरख्त</span>'(1971), '<span lang="AR-SA">खारा दुध</span>'(1973),
'<span lang="AR-SA">अ</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">द्धा</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">आदमी</span></span></i><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><i><span style="color: #660000;">'(1977), '<span lang="AR-SA">सवाल दर सवाल</span>'(1980), '<span lang="AR-SA">छपड़ी विहड़ा</span>'(1982), '<span lang="AR-SA">कदों फिरनगे दिन</span>'(1985),
'<span lang="AR-SA">किधर जावां</span>'(1992), '<span lang="AR-SA">लोहे दा गेट</span>'(1992),
'<span lang="AR-SA">छड्ड के ना जा</span>'(1994), '<span lang="AR-SA">चिट्टी कबूतरी</span>'(2000)<span lang="AR-SA">। कई कहानी संग्रह हिंदी में भी प्रकाशित। उपन्यासों में</span> '<span lang="AR-SA">कोठे खड़क सिंह</span>', '<span lang="AR-SA">सलफास</span>', '<span lang="AR-SA">जमीनां वाले</span>' '<span lang="AR-SA">कणक दा कत्लेआम</span>', '<span lang="AR-SA">भीमा</span>' <span lang="AR-SA">आदि प्रमुख हैं।</span></span></i><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;"><span style="color: red; font-size: x-large;">लोहे का गेट</span></span><span style="font-family: Mangal; font-size: 16.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal;"><span style="color: blue; font-size: large;">राम सरूप अणखी</span></span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद : सुभाष नीरव</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">और उस दिन लोहे का गेट बनकर पूरी तरह तैयार हो गया।
मैंने सुख की साँस ली। चलो</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="AR-SA">आज
तो लग ही जाएगा गेट। नहीं तो पिछले पंद्रह दिनों से घर का दरवाजा खुला पड़ा था। हालांकि
दरवाजे के दोनों किनारों के बीच आदमी के कंधे बराबर ऊँची ईंटों की अस्थायी दीवार बना
दी गई थी जिससे कोई ढोर-डंगर अन्दर नहीं आता था। गली में घूमते सुअर नहीं आते थे। फिर
भी रात में कुत्ते दीवार फांद कर अन्दर आ जाते और </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आँ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गन </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">में</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पड़े जूठे बर्तन चाटते घूमते। कुत्तों से अधिक
मुझे चोर का डर सताता था। दीवार पर से कूद कर कोई अन्दर आ सकता था। इसीलिए मुझे रात
को </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">आँ</span><span lang="AR-SA" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">गन में सोना पड़ता। गरमी का महीना था</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="AR-SA">बेशुमार मच्छर थे। गेट बन्द हो तो
अन्दर कमरे में बिजली के पंखे के नीचे आराम से सोया जा सकता था। कमरे में तो कूलर भी
था। हर रोज़ मैं खीझता</span>, ''<span lang="AR-SA">यह कमबख्त लोहार गेट बनाकर देता क्यों
नहीं </span>? <span lang="AR-SA">जब भी जाओ</span>, <span lang="AR-SA">नया बहाना गढ़ देगा।
गेट का फ्रेम बनाकर रख छोड़ा है।</span>'' <span lang="AR-SA">पूछो तो कहेगा-</span>''<span lang="AR-SA">बस</span>, <span lang="AR-SA">कल आपका ताला लगवा देंगे।</span>'' <span lang="AR-SA">इसी तरह कई कल बीत चुके थे। कोई और बहाना नहीं चलता तो पूछने लगता</span>,
''<span lang="AR-SA">गेट का डिजाइन कैसा रखना है </span>?'' <span lang="AR-SA">मैं जलभुन
जाता</span>, ''<span lang="AR-SA">बाबा जी</span>, <span lang="AR-SA">डिजाइन तो पहले
दिन ही आपकी कॉपी पर नोट करा दिया था। अब दोबारा पूछने का क्या मतलब </span>? <span lang="AR-SA">यह तो वही बात हुई कि किसी टेलर के पास इकरार वाले दिन अपनी कमीज़ लेने जाओ
और वह पूछने लगे- कॉलर कैसे बनाने हैं </span>? <span lang="AR-SA">बटन कितने लगाएँ </span>?
<span lang="AR-SA">जेबें दो या एक </span>?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">असल बात यह थी कि वे आसपास के गाँवों से आने वाले लोगों
का काम करके दिए जा रहे थे और मैं अपने गाँव का ही था। मुझे किधर जाना था। मेरा काम
तो कभी भी करके दे सकते थे। मेरी तो उनसे कुछ जान-पहचान भी थी। दूसरा कोई होता तो कह
देता -</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नहीं बनाकर देना गेट तो ना बनाओ</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैं कहीं और से बनवा लेता हूँ।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">लेकिन उनके सामने मेरी आँखों की शर्म मुझे रोके थी। और फिर गेट
का फ्रेम बनाकर सामने रखा पड़ा था।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बूढ़ा बाबा एक कुर्सी लेकर सामने बैठा रहता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">काम तो चार अन्य आदमी किया करते थे। इनमें से एक अधेड़ उम्र का
था और तीन जवान थे। वे महीने की तनख्वाह लेते थे। बाबा का बेटा भी था। वह ऊपर के काम
के लिए स्कूटर लेकर शहर में घूमता रहता। वर्कशाप में लोहे के गेट और खिड़कियों की ग्रिलें
बनतीं। बेटा ग्राहक के घर जाकर गेट और खिडक़ी का नाप लेता। फिर बाज़ार से लोहा खरीद कर
लाता। कभी-कभार किसी बड़े शहर में भी चला जाता।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जवान मिस्त्रियों में सबसे छोटा था- चरनी। सब उससे मजाक
किया करते। बाबा उसे झिड़की भी देता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर वह हँसता रहता। वह किसी
बात पर गुस्सा नहीं करता था। बूढ़ा बाबा ज्यादा तो उस पर तब खीझता जब वह बातें करते
वक्त अपने हाथ में लिया हुआ काम छोड़कर बैठ जाता।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कोई ग्राहक गेट बनवाने की खातिर पूछने आता तो बाबा सवाल
करता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कितना चौड़ा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कितना ऊँचा </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">या फिर </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मकान यहीं है या पास के किसी गाँव
में </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ऐसे समय</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरनी सिर उठाकर ग्राहक
की ओर देखने लग जाता और सवाल कर बैठता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कितने कमरे हैं मकान के
</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बाबा टूट कर पड़ता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ओए</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तूने क्या कमरों से छिक्कू लेना है </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">? </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हमें तो गेट तक मतलब है</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कमरों तक जाकर क्या करना
है तुझे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">या कोई आता और मकान बता कर खिड़कियों की बात करता तो चरनी
का सवाल होता- </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मकान पर कितने हजार खर्च आ गया
</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ओए</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तुम अपना काम करो...</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बाबा खीझ उठता। दूसरे मिस्त्री छिपकर मंद मंद हँसते। बाबा पर
भी और चरनी पर भी।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अधेड़ उम्र के मिस्त्री कुंढा सिंह को जब कभी चरनी को
कोई काम समझाना होता तो वह उसे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जंडू साहब</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहकर बुलाता। कभी कहता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मिस्त्री गुरचरन सिंह जी...।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कभी खीझ रहा होता तो बोलता</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पत्ती कसकर पकड़ ओए जुंडल। साले के मारूँगा एक चांटा।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गेट आठ फीट चौड़ा था</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सात फीट ऊँचा। पाँच फीट चौड़ा दायाँ पल्ला था और तीन फीट का बायाँ पल्ला। पाँच फीट
वाले पल्ले पर मैंने कहकर लोहे की एक प्लेट अलग से लगवाई थी ताकि उस पर अपना नाम लिखवाया
जा सके। यह बड़ा वाला पल्ला आमतौर पर बन्द ही रहना था। घर के दरवाजे पर नेम-प्लेट तो
ज़रूर होनी चाहिए</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">नहीं तो नये आदमी के लिए शहर में
मकान ढूँढ़ना बहुत मुश्किल हो जाता है। यह नेम प्लेट दो पेचों की मदद से पल्ले पर कसी
हुई थी। पेच निकाल कर अकेली प्लेट को मुझे पेंटर के पास ले जाना था और उस पर अपना नाम
लिखवाकर प्लेट को पुन: गेट पर पेंच कसकर फिट कर देना था।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गेट को लगाने दो मिस्त्री आए थे। कुंढा सिंह और चरनी।
आधा घंटा वे दोनों पल्लों को ऊपर-नीचे और इधर-उधर करते रहे। जब सबकुछ ठीक हो गया तो
मेरी घरवाली दुकान पर लड्डू लेने चली गई। मकान की सूरत तो गेट लगने पर ही बनी थी। गेट
था भी बहुत भारी और देखने में सुन्दर भी था। गेट ने तो मकान को कोठी यानी बंगला बना
दिया था। घर में खुशी थी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">लड्डू तो जरूरी थे। लड्डुओं के
इंतज़ार में हम तीनों दो चारपाइयाँ बिछाकर बैठ गए। मेरे बच्चे इधर-उधर नाच-उछल रहे थे।
वे स्कूल से लौटे थे और गेट की खुशी में अपने बस्ते उन्होंने आँगन में ही फेंक दिए
थे। कुंढा सिंह चरनी से छोटे-छोटे मजाक कर रहा था। उसके मजाक मोह-प्यार के हल्के अंश
भी लिए थे। </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरनी इधर-उधर कमरों की ओर देख रहा था। आँखों ही आँखों
में वह कुछ देख-परख कर रहा था। उसका ध्यान कुंढा सिंह की तरफ नहीं था। एकाएक उसने पूछ
ही लिया</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कब बनाया था यह मकान </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इसे बने तो दस साल हो गए गुरचरन सिंह</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बस तुम्हारे हाथों गेट ही लगना था।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मानो मैं भी उससे मीठा मजाक कर बैठा था।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कमरे तीन हैं क्या </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इधर उधर गर्दन घुमाकर उसने पूछा।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हाँ तीन कमरे हैं। यह बरामदा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बाथरूम</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">स्टोर और किचन। स्कूटर रखने को
शेड</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ये भी सब गिन लो।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मकान इतना तो होना ही चाहिए।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरनी ने कहा।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुंढा सिंह फिर मुस्कराया</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मूंछो में। बोला- </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">असल में जी क्या है</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">जंडू साहब ने खुद भी बनाना है अब एक मकान।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उसकी बात पर चरनी की आँखों में जैसे एकाएक रोशनी के दीपक
जल उठे हों। उसके चेहरे पर एक उमंग और भरी-पूरी हसरत थी।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अच्छा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पहले क्या कोई मकान नहीं
है </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हैरानी में मैंने पूछा।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पहले कहाँ जी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वहीं बैठा है यह बेचारा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">खोले में।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">क्यों</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">ऐसा क्यों </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरनी खुद बताने लग पड़ा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">हमारा घर जी कभी यहाँ सबसे ऊपर हुआ करता था</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अब सब नीचे लगे बैठे हैं। मैं अकेला हूँ</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बस एक मेरी माँ है। हमारे यहाँ भी इसी तरह मिस्त्री रखे हुए
थे।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">उसकी बात को बीच में काट कर कुंढा सिंह बताने लगा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">इसका बाप</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">भाई साहब</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">क्या मिस्त्री था ! वह लोहे के हल बनाया करता था! उन दिनों लोहे
का हल नया-नया ही चला था। ट्रैक्टर तो किसी-किसी के घर में होता। अब वाली बात नहीं
थी। लकड़ी का हल था</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">पर चऊ की जगह लोहे का ही सारा ढांचा फिट कर दिया था इसके बाप
ने। टूट पड़े गाँवों के गाँव। बस</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">यह देख लो</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">एक दिन में बीस हल चल जाते</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">तीस भी और किसी-किसी दिन तो पचास हल बेच लेता था इसका बाप। इनके यहाँ मैं भी मिस्त्री
रहा हूँ। मैंने अपनी आँखों से सब देखा है। बहुत कमाई की इसके बाप ने। पर जी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सब बर्बाद हो गया।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">क्यों</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">वह कैसे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शराब पीने की आदत पड़ गई थी जी उसे।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'' </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुंढा सिंह ने ही बताया।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">अच्छा ।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शराब पीने का भी ढंग होता है भाई साहब। पर वह तो तड़के
ही शुरू हो जाता। दिन में भी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">शाम को भी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">काम की तरफ उसका ध्यान कम हो गया। और फिर माल पूरा तैयार नहीं
हो पाता था। दूसरे मिस्त्रियों ने भी यही काम शुरू कर दिया।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">?''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> ''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">फिर जी</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">समय ही बदल गया। ट्रैक्टर
बढ़ने लगे। लोहे के हलों की मांग कम हो गई। इसके बाप का काम तो समझो</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">बन्द ही हो गया। लेकिन उसकी शराब उसी तरह जारी थी। मरे बन्दे
की बुराई नहीं करनी चाहिए लेकिन उसने भाई साहब</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">घर में तिनका भी नहीं छोड़ा।
औजार तक बेच दिए। चरनी की माँ चरनी को लेकर मायके जा बैठी। चार-पाँच बरस का था यह बस।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">चरनी मेरे लड़के के बस्ते में से एक स्लेटी लेकर आँगन
के फर्श पर हल की तस्वीर बनाने लगा था। तभी मेरी घरवाली लड्डुओं का लिफाफा लेकर आ गई।
हमारी बातें वहीं रह गईं। हमें दो-दो लड्डू देकर उसने एक एक लड्डू बच्चों को दिया और
फिर पड़ोस के घरों में बांटने चली गई।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">दोनों मिस्त्रियों ने अपने औजार उठाये और मुझे </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">सत्श्री अकाल</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कहकर चले गए।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">कुछ देर मैं आँगन में बैठा रहा। फिर बाहर निकलकर गली
में जा खड़ा हुआ यह देखने के लिए कि बाहर से लोहे का गेट कैसा लगता है।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">मैंने देखा</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">,
</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गेट की नेम-प्लेट पर स्लेटी
से लिख हुआ था - </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-hansi-font-family: Mangal;">गुरबचन सिंह जंडू।</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">''<o:p></o:p></span></div>
</div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com2tag:blogger.com,1999:blog-7759211952732136350.post-77528540538731242342012-09-13T10:55:00.001+05:302012-09-13T10:55:15.735+05:30आत्मकथा/स्व-जीवनी<div dir="ltr" style="text-align: left;" trbidi="on">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLH3JAp0UgN0Yw7ePOXZHXfB1-x-LQz8xBPeBHo9J43f5W4yfpDIjq_NjXXCcC23IXMns3Z13umwaF-LF_9HrO9t39Pptp4wczbPgQUJi2aGU5sl7aShVwgnRSOnZS3YWnlh2UJAj7gdlm/s1600/295372_124808067660482_668074257_n.jpg" imageanchor="1" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="211" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiLH3JAp0UgN0Yw7ePOXZHXfB1-x-LQz8xBPeBHo9J43f5W4yfpDIjq_NjXXCcC23IXMns3Z13umwaF-LF_9HrO9t39Pptp4wczbPgQUJi2aGU5sl7aShVwgnRSOnZS3YWnlh2UJAj7gdlm/s320/295372_124808067660482_668074257_n.jpg" width="320" /></a></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">पंजाबी के एक जाने-माने लेखक प्रेम प्रकाश का जन्म ज़िला-लुधियाना के खन्ना
शहर में </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">26 <span lang="HI">मार्च </span>1932(<span lang="HI">सरकारी काग़ज़ों में </span>7 <span lang="HI">अप्रैल </span>1932) <span lang="HI">को हुआ। यह </span>'<span lang="HI">खन्नवी</span>' <span lang="HI">उपनाम से
भी </span>1955 <span lang="HI">से </span>1958 <span lang="HI">तक लिखते रहे।
एम.ए.(उर्दू) तक शिक्षा प्राप्त प्रेम प्रकाश </span>'<span lang="HI">रोज़ाना मिलाप</span>'
<span lang="HI">और </span>'<span lang="HI">रोज़ाना हिंद समाचार</span>' <span lang="HI">अख़बारों में पत्रकारिता से जुड़े रहे। </span>1990 <span lang="HI">से </span>2010
<span lang="HI">तक साहित्यिक पंजाबी त्रैमासिक पत्रिका </span>'<span lang="HI">लकीर</span>'
<span lang="HI">निकालते रहे। लीक से हटकर सोचने और करने में विश्वास रखने वाले इस
लेखक को भीड़ का लेखक बनना कतई पसन्द नहीं। अपने एक इंटरव्यू में </span>'<span lang="HI">अब अगर कहानी में स्त्री का ज़िक्र न हो तो मेरा पेन नहीं चलता</span>'<span lang="HI"> कहने वाले प्रेम प्रकाश स्त्री-पुरुष के आपसी संबंधों की पेचीदा गांठों
को अपनी कहानियों में खोलते रहे हैं। यह पंजाबी के एकमात्र ऐसे सफल लेखक रहे हैं
जिसने स्त्री-पुरुष संबंधों और वर्जित रिश्तों की ढेरों कामयाब कहानियाँ पंजाबी
साहित्य को दी हैं। इनकी मनोवैज्ञानिक दृष्टि मनुष्य मन की सूक्ष्म से सूक्ष्मतर
गांठों को पकड़ने में सफल रही हैं। </span><o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<div class="separator" style="clear: both; text-align: center;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAShO7arg_3J9wLptVvFDnVU3k6Bonn4kmEr-NFiqQF63y8LMbRspRbLVUAN3RkzCGuar2Om1gLT4cQZruxdWlyEXQEb08SU_okfUvlKMS8xLyUuxR_57805DFm8ZXPuGxruyQTtBkk2Xi/s1600/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" imageanchor="1" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" height="200" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEgAShO7arg_3J9wLptVvFDnVU3k6Bonn4kmEr-NFiqQF63y8LMbRspRbLVUAN3RkzCGuar2Om1gLT4cQZruxdWlyEXQEb08SU_okfUvlKMS8xLyUuxR_57805DFm8ZXPuGxruyQTtBkk2Xi/s200/Prem+Prakash+ki+pustak+-Aatm+Maya+ka+cover.JPG" width="131" /></a></div>
<span style="color: #660000; font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><i> <span lang="HI">कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">कुझ अणकिहा वी</span>' <span lang="HI">पर </span>1992<span lang="HI"> मे
साहित्य अकादमी का पुरस्कार प्राप्त यह लेखक अस्सी वर्ष की उम्र में भी पहले जैसी
ऊर्जा और शक्ति से निरंतर लेखनरत हैं। इनके कहानी संग्रह के नाम हैं - </span>'<span lang="HI">कच्चघड़े</span>'(1966), '<span lang="HI">नमाज़ी</span>'(1971), '<span lang="HI">मुक्ति</span>'(1980), '<span lang="HI">श्वेताम्बर ने कहा था</span>'(1983),
'<span lang="HI">प्रेम कहानियाँ</span>'(1986), '<span lang="HI">कुझ अनकिहा वी</span>'(1990),
'<span lang="HI">रंगमंच दे भिख्सू</span>'(1995), '<span lang="HI">कथा-अनंत</span>'(<span lang="HI">समग्र कहानियाँ)(</span>1995), '<span lang="HI">सुणदैं ख़लीफ़ा</span>'(2001),
'<span lang="HI">पदमा दा पैर</span>'(2009)<span lang="HI">। एक कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">डेड लाइन</span>' <span lang="HI">हिंदी में तथा एक कहानी संग्रह अंग्रेजी
में </span>'<span lang="HI">द शॉल्डर बैग एंड अदर स्टोरीज़</span>' (2005)<span lang="HI">भी प्रकाशित। इसके अतिरिक्त एक उपन्यास </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
1990 <span lang="HI">में। आत्मकथा </span>'<span lang="HI">बंदे अंदर बंदे</span>'
(1993) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">आत्ममाया</span>'( 2005) <span lang="HI">में प्रकाशित। कई पुस्तकों का संपादन जिनमें </span>'<span lang="HI">चौथी
कूट</span>'(1996), '<span lang="HI">नाग लोक</span>'(1998),'<span lang="HI">दास्तान</span>'(1999),
'<span lang="HI">मुहब्बतां</span>'(2002), '<span lang="HI">गंढां</span>'(2003) <span lang="HI">तथा </span>'<span lang="HI">जुगलबंदियां</span>'(2005) <span lang="HI">प्रमुख
हैं। पंजाबी में मौलिक लेखक के साथ साथ ढेरों पुस्तकों का अन्य भाषाओं से पंजाबी
में अनुवाद भी किया जिनमें उर्दू के कहानीकार सुरेन्द्र प्रकाश का कहानी संग्रह </span>'<span lang="HI">बाज़गोई</span>' <span lang="HI">का अनुवाद </span>'<span lang="HI">मुड़ उही
कहाणी</span>', <span lang="HI">बंगला कहानीकार महाश्वेता देवी की चुनिंदा कहानियाँ</span>,
<span lang="HI">हिंदी से </span>'<span lang="HI">बंदी जीवन</span>'- <span lang="HI">क्रांतिकारी
शुचिंदर नाथ सानियाल की आत्मकथा</span>, <span lang="HI">प्रेमचन्द का उपन्यास </span>'<span lang="HI">गोदान</span>', '<span lang="HI">निर्मला</span>', <span lang="HI">सुरेन्द्र
वर्मा का उपन्यास </span>'<span lang="HI">मुझे चाँद चाहिए</span>' <span lang="HI">तथा
काशीनाथ सिंह की चुनिंदा कहानियाँ आदि प्रमुख अनुवाद कृतियाँ हैं।</span><o:p></o:p></i></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्मान : पंजाब साहित्य अकादमी(</span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1982),
<span lang="HI">गुरूनानक देव यूनिवर्सिटी</span>, <span lang="HI">अमृतसर द्वारा भाई
वीर सिंह वारतक पुरस्कार(</span>1986), <span lang="HI">साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1992), <span lang="HI">पंजाबी अकादमी</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1994),
<span lang="HI">पंजाबी साहित्य अकादमी</span>, <span lang="HI">लुधियाना(</span>1996),
<span lang="HI">कथा सम्मान</span>,<span lang="HI">कथा संस्थान</span>, <span lang="HI">दिल्ली(</span>1996-97), <span lang="HI">सिरोमणि साहित्यकार</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2002) <span lang="HI">तथा
साहित्य रत्न</span>, <span lang="HI">भाषा विभाग</span>, <span lang="HI">पंजाब(</span>2011)<o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<span style="color: #660000;"><br /></span></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सम्पर्क : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">593, <span lang="HI">मोता
सिंह नगर</span>, <span lang="HI">जालंधर-</span>144001(<span lang="HI">पंजाब)</span><o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">फोन : </span><span style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">0181-2231941<o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<i><span style="color: #660000;"><span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 11.0pt; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">ई मेल : </span><span style="font-size: 11.0pt; mso-bidi-font-family: "Kruti Dev 010";"><a href="mailto:prem_lakeer@yahoo.com">prem_lakeer@yahoo.com</a></span><span style="font-size: 11.0pt;"><o:p></o:p></span></span></i></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="color: blue; font-size: x-large;">आत्म माया</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><span style="color: #cc0000; font-size: large;">प्रेम प्रकाश</span></span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">हिंदी अनुवाद</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">सुभाष नीरव </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div align="center" class="MsoNormal" style="text-align: center;">
<span lang="HI" style="font-family: Mangal;"><span style="color: #cc0000; font-size: large;">बदलती साहित्यिक सोच</span></span><b><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></b></div>
<div class="MsoNormal" style="text-align: justify;">
<br /></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">1. <b><span lang="HI">पहला चरण </span></b>- <span lang="HI">सितम्बर </span>1947
<span lang="HI">के बाद मैं नास्तिक और स्वयंमेव कम्युनिस्ट बन गया था। मैंने मार्क्सवादी
विचारधारा की कोई पुस्तक न तब पढ़ी थी और न ही बाद में कभी पढ़ी। अपितु मैं इसके उलट
साहित्य और धर्मग्रंथ बहुत पढ़ता रहा हूँ। एक तरफ़ कामरेडों और दूसरी तरफ़ साधू-संतों
की संगत करता रहा हूँ। परन्तु सामाजिक असमानता और धर्म से रहित होने के विचार मेरे
मन में शुरू से ही रहे हैं। मेरा रवैया रहा है कि मैं किसी भी वाम पंथी सोच वाले व्यक्ति
को मिलकर उसको दस नंबर अधिक दे देता रहा हूँ। शायद यह भी बात ठीक ही हो कि मेरे मन
में गरीबों के साथ सहानुभूति इतनी न हो</span>, <span lang="HI">जितनी अमीरों के साथ
नफ़रत हो। इसी तरह धर्मों के साथ इतनी नफ़रत न हो जितनी अधार्मिक आचरण वाले धार्मिक लोगों
के साथ हो। नफ़रत की भावना मेरे अन्दर बचपन में ही पैदा हो गई थी</span>, <span lang="HI">जब मेरा बड़ा भाई मुझे मारा करता था और मेरा बापू न उसको रोकता था और न ही मुझे
दिलासा देता था। इस प्रकार नफ़रत और नफ़रतें पैदा करती रही थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> 1953<span lang="HI"> में जब मैं
जालंधर आया तो पंजाबी साहित्य और साहित्यकारों के साथ मेरा वास्ता पड़ा। उस समय कोई
भी व्यक्ति प्रगतिवादियों के संग चले बगैर समझदार या कलाकार कहला ही नहीं सकता था।
उनकी सोच से ज़रा-सा भी इधर-उधर होने पर लेखक मूर्ख या पागल समझा जाता था। साहित्यिक
हस्तियों के साथ-साथ राजनैतिक हस्तियाँ भी पूजी जाती थीं। बेशक वो पंजाब की हों</span>,
<span lang="HI">भारत के किसी भी प्रांत की या अन्य किसी भी समाजवादी देश की हों। लेकिन
मेरे अंदर पड़ी नफ़रत मुझे बुतपरस्त होने की बजाय बुतशिकन बनने पर मज़बूर करती थी। उन्हीं
दिनों मेरे साथी महिरम यार</span>, <span lang="HI">जसवंत सिंह विरदी</span>, <span lang="HI">सुरजन ज़ीरवी और कामरेड हरदयाल सिंह जब भी बहस करते थे तो उनकी दलील के अन्त
में मार्क्स, लेनिन</span>, <span lang="HI">स्टालिन</span>, <span lang="HI">माओ जे तुंग</span>,
<span lang="HI">गोर्की</span>, <span lang="HI">चैखोव और टालस्टाय के हवाले होते थे। उससे
आगे किसी की भी दलील नहीं सुनी जाती थी और मुझे किसी के भी हवाले से बहस करना मूर्खतापूर्ण
लगता था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मैंने उनसे साहित्य
और समाज के बारे में बहुत सी बातें समझी थीं। पर मेरे अंदर कोई जुनूनी व्यक्ति बैठा
था</span>, <span lang="HI">जो सारे लीडरों और दोस्तों को रद्द कर देता था। मुझे अंतर
यह लगता था कि वे सियासत और समाज को पहल देते हैं और मैं साहित्य और समाज को। बहसों
में कई बार मैं जब किसी तर्क का जवाब नहीं दे पाता था तो बौखलाहट में कम्युनिस्ट लीडरों
को गालियाँ भी बक देता था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मैं इस बात के विरुद्ध
था कि केन्द्रीय पंजाबी लेखक सभा के विषय में फैसले कम्युनिस्ट नेताओं की रहनुमाई में
पार्टी के दफ्तर में हों। हालांकि मुझे पता था कि यह साहित्यिक संगठन कम्युनिस्ट पार्टी
का लेखक विंग था। इन बातों के पता चलने पर मैंने लेखक सभा की सदस्यता से इस्तीफ़ा दे
दिया था। मुझे इस बात पर खीझ आया करती थी कि सभा की मीटिंग में कम्युनिस्ट नेता या
उनके पाले हुए लेखक आकर बताएँ कि साहित्य क्या है </span>? <span lang="HI">वह पार्टी
के आदेशानुसार हमारे लिए स्कूल लगाया करते थे। जिन्हें स्टडी सर्किल भी कहा जाता था।
जो विचार राष्ट्रीय नेता देते थे</span>, <span lang="HI">वे सारी दुनिया की पार्टी इकाइयों
तक पहुँच जाते थे। धीरे-धीरे नीचे उतरते हुए वे हरेक विंग में पहुँच जाते थे। केन्द्रीय
पंजाबी लेखक सभा भी कम्युनिस्ट पार्टी का एक विंग थी</span>, <span lang="HI">जहाँ वही
पुरानी चबाये हुए विचार दुहराये जाते थे।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मैं अकेला पड़ जाने
का दु:ख और सुख भोगता रहा था। जिसे मैं बनवास का तप-त्याग समझता हूँ। इसी ने मुझे कहानी
लिखने की शिक्षा दी। जो कहानियाँ मैंने संगठन की विचारधारा के अधीन लिखीं</span>, <span lang="HI">उन्हें मैंने रद्द कर दिया था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मेरे पहले कहानी
संग्रह </span>'<span lang="HI">कच्चकड़े</span>' <span lang="HI">के छपने से पहले ही साहित्यिक
जगत में मेरी कहानियों की भिन्न पहचान मान ली गई थी। इसका कारण यह भी था कि मेरी विरासत
में सिर्फ़ पंजाबी साहित्य ही शामिल नहीं था</span>, <span lang="HI">बल्कि उर्दू और हिंदी
साहित्य के अलावा पंजाब की लोक कथाएँ</span>, <span lang="HI">देखे गए नाटक</span>, <span lang="HI">रासलीलाएँ</span>, <span lang="HI">किस्सों की कहानियाँ</span>, <span lang="HI">पौराणिक कथाएँ</span>, <span lang="HI">रामायण और महाभारत भी मेरी इस विरासत
में शामिल थे। पर मा</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">र्क्स</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">वादी धार्मिक ग्रंथों को विरासत नहीं मानते थे।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> 1<span lang="HI">9</span>67-68<span lang="HI"> के समय में हिंदी और पंजाबी साहित्य में ऊल-जुलूलवाद का ज़ोर था। अमूर्त साहित्य
रचा जाने लग पड़ा था। अमृता प्रीतम की पत्रिका </span>'<span lang="HI">नागमणि</span>'
<span lang="HI">में ऐसा साहित्य अधिक छपता था। उनमें मेरी कहानियाँ भी शामिल थीं। पर
मैं किसी भी वाद या समूह की सोच से चलने के विरुद्ध था। परन्तु ऊपर लिखे वाद का प्रभाव
मेरे दूसरे कहानी-संग्रह </span>'<span lang="HI">नमाज़ी</span>' <span lang="HI">पर पड़
चुका था। उन विषयों और उस कथा-शैली के बारे में सोचते हुए मैं अंतर्मुखी होने लग पड़ा
था। उसने मुझे मनुष्य के अवचेतन और अचेतन में विचरते अहसासों को समझने का ढंग बताया।
पर यदि एक बात सिद्ध होती थी तो दूसरी उलझ जाती थी। इससे मुझे घटनाओं को उनके भिन्न-भिन्न
पहलुओं से देखने का ढंग आया और उन्हें कहानी में लाकर फिट करने का तरीका भी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">ज़िन्दगी से उदासीन
होने वाले दौर के बाद जब मैं स्त्री और पुरुष के संबंधों की कहानियाँ लिखने लग पड़ा
तो इन रिश्तों की परतों की परतें मेरे सामने रोज़ खुलने लग पड़ी थीं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मेरी सोच के बदलने
का एक बड़ा कारण शायद दूसरा भी हो। वह यह कि राजसी हालात तेज़ी से बदल रहे थे। तेलंगाना
की हथियारबंद क्रांति की असफलता के बाद पश्चिमी बंगाल के नक्सल इलाके में ज़मीनों से
बेदख़ली के मामले में काश्तकारों ने हथियारबंद युद्ध छेड़ दिया था। जिसका प्रभाव उसके
आसपास के क्षेत्रों के बाद उड़कर पंजाबी में आ गया था। इस वजह से दोनों कम्युनिस्ट पार्टियों
में से असंतुष्ट कामरेड पार्टी को दोफाड़-तिफाड़ करते रहे थे। आम लोगों का विश्वास कम्युनिस्ट
पार्टी से टूटने लग पड़ा था। दुआबा के नौजवान भूख के मारे विलायत को भाग रहे थे। पंजाब
में लाल पार्टी के बचे-खुचे लोगों के साथ मिलकर पढ़े-लिखे बेकार नौजवानों</span>, <span lang="HI">जो कि पार्टी से निराश हो चुके थे</span>, <span lang="HI">ने नक्सली लहर खड़ी
कर दी थी। क्योंकि ये लहर पढ़े-लिखों की थी</span>, <span lang="HI">इसलिए इसमें साहित्यकार
भी शामिल थे। मेरा दोस्त सुरजीत हांस विलायत में बैठा था। उसने देश के लोगों के जीवन
को सियासी</span>, <span lang="HI">सांस्कृतिक और मनोवैज्ञानिक तौर पर खूब अच्छी तरह
समझा था। वह स्वयं कम्युनिस्ट पार्टी में रह चुका था। उसने नक्सली लहर के साथ जुड़ने
और </span>'<span lang="HI">बीमार रुचियों वाले साहित्य</span>' <span lang="HI">का मुकाबला
करने के लिए साहित्यिक पत्रिका निकालने की योजना बनाई। जो पढ़े-लिखे लोग विलायत जाते
हैं</span>, <span lang="HI">वे मानसिक तौर पर गोरों के दबाव में आकर अधिक कट्टर मार्क्सवादी
बन जाते हैं।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> 1970<span lang="HI"> में हमने </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">निकाला। इससे पहले अमरजीत चंदन एक गुप्त पर</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चा</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> </span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">निकालता था। उसने दो अंक ही
निकाले थे कि उसके हालात बिगड़ गए। </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">के बाद कई अन्य परचे भी क्रांतिकारी बन गए थे</span>, <span lang="HI">जिन्होंने
पंजाबी साहित्य का दिशा और रूप बदल दिया था। ऊल-जुलूलवाद की जगह नक्सली साहित्य पैदा
होना शुरू हो गया था। बहुत शीघ्र इसने </span>'<span lang="HI">जुझारूवाद</span>' <span lang="HI">का रूप धारण कर लिया था। उस समय मेरा यह विश्वास बन गया था कि राजसी क्रांति
के सहायक के तौर पर साहित्य को हथियारों के रूप में इस्तेमाल किया जा सकता है। मैं
</span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">में ऐसा साहित्य छापता था और यही
प्रचार करता था। जालंधर के कॉफ़ी हाउस में नित्य इकट्ठा होते साहित्यकार भाँति-भाँति
के साहित्य की बातें करने से हट गए थे। हरेक एक-दूजे से शक करने लग पड़ा था। कोई किसी
को नक्सली समझता था और कोई किसी को पुलिस का एजेंट। नये ग्रुप बनने लग पड़े थे।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">चौतरफ़ सियासी माहौल
गरम था। नक्सली पकड़े और पुलिस मुकाबलों में मारे जा रहे थे। मैं </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">में बहुत सारी कच्ची-पक्की कविताएँ उन कवियों की
भी लिहाज से छाप देता था</span>, <span lang="HI">जो नौजवान जेलों से भागते थे। पर मैंने
स्वयं इस सारे समय में कोई ऐसी कहानी नहीं लिखी जिसमें क्रांति के नारे और प्रचार हो।
मैंने सिर्फ़ कहानियाँ लिखीं...</span>'<span lang="HI">तपीआ</span>' <span lang="HI">और
</span>'<span lang="HI">ख़ून-बहा</span>'<span lang="HI">। इन दोनों कहानियों को मैं अब
भी अच्छा साहित्य मानता हूँ। </span>'<span lang="HI">तपीआ</span>' <span lang="HI">एक
अंडरग्राउंड क्रांतिकारी लेखक की कहानी है</span>, <span lang="HI">जो साधू के रूप में
छिपता-छिपाता अपने कुएँ पर बने कोठे में चला जाता है। जहाँ उसका बाप मिलता है</span>,
<span lang="HI">पर वह उसको पहचानता नहीं। कामरेड अपने चित्त में घूमते विचारों के माध्यम
से अपने बारे में</span>, <span lang="HI">अपने मिशन</span>, <span lang="HI">अपने घर और
अपने बूढ़े होते जाते किसान बाप के विषय में सोचता है। वह कहानी किसी को सुनाई नहीं
जाती। उसके मन में लिखी जाती है। वह रात अपने पिता के पास बिताकर तड़के उठकर चला जाता
है। दूसरी कहानी </span>'<span lang="HI">खून बहा</span>' <span lang="HI">कई बिम्बों के
माध्यम से उभरती है। एक चौक है। उसके करीब एक चौबारे में नौजवान रहता है। </span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">अँ</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">धेरे -से माहौल
में बैठा नौजवान सीन नाम की लड़की की प्रतीक्षा कर रहा है ताकि वह उसको लेकर चौक से
परे कहीं चला जाए। वह न तो खुद चौक के इधर रहना चाहता है</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">न चौक के मध्य और न ही चौक पार कर जाने की उसमें हिम्मत है।
यह अमूर्त-सी कहानी नक्सली बुद्धिजीवियों को पसंद आई थी और हिंदी में अनुवाद होकर </span>'<span lang="HI">पहल</span>' <span lang="HI">में बड़े सम्मान के साथ छापी गई थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">फिर नक्सली लहर
का पतन होने लग पड़ा था। मेरी सेहत भी खराब रहने लग पड़ी थी। मैं दफ्तर में काम करता
दो बार बेहोश होकर गिर पड़ा था। डॉक्टर के मशवरे पर मैंने सिगरेट</span>, <span lang="HI">चाय और शराब पीना बिलकुल छोड़ दी थी। साहित्य और नक्सली लहर के बारे में सोचते
हुए मेरी सोच जबरन अपनी सेहत की ओर चली जाती थी। मैं पाकिस्तानी उर्दू कवि </span>'<span lang="HI">आबिदी</span>' <span lang="HI">का शे</span>'<span lang="HI">र गुनगुनाया करता
था -</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">आबिदी परवरिशे जां
का ख़याल आता है</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">परवरिशे लौह ओ कलम
से पहले॥</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मैं तड़के उठकर सैर
करने जाने लग पड़ा था। फिर भी मन टिकता नहीं था। उन्हीं दिनों में पत्रकारों की सोसायटी
ने इम्प्रूवमेंट ट्रस्ट से मुझे प्लॉट दिलवा दिया था। बस</span>, <span lang="HI">सबब
ऐसा बना गया कि मैं घरवालों और रिश्तेदारों से मिले पैसों से शहर से बाहर की तरफ़ निर्मित
नई आबादी में मकान बनाने लग पड़ा था। और </span>'<span lang="HI">लकीर</span>' <span lang="HI">निकालना बंद कर दिया था। घरवालों ने मेरी खराब सेहत देखकर नई ब्याई भैंस भेज
दी थी। फिर घर से अनाज भी आने लग पड़ा था। मेरी सेहत ठीक होने लग पड़ी थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मकान की अभी चारदीवारी
हो रही थी कि नक्सली लहर से संबंधित कुछ यादों को लिखने को मेरा दिल हो आया। नये मकान
में सेहत ठीक होने लग पड़ी थी। पर घर में बिजली नहीं आई थी। मैं दिन में ईंटें-रोडे
इधर-उधर करता था और रोड़ी कूटता था। दोपहर को अख़बार के दफ्तर जाता था। शाम को फिर घर
को संवारता था और रात को जब बच्चे सो जाते तो मैं लैम्प जला कर उसे अपने सिरहाने रखकर
</span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">के चार पाँच पृष्ठ हर रोज़ लिख
लेता था। पिछले कई वर्ष नक्सली कामरेडों</span>, <span lang="HI">सूझवान नेताओं और साहित्यिक
लोगों में रह कर मुझे जो अनुभव हुए थे</span>, <span lang="HI">उन्होंने मेरी सोच को
ही बदल दिया था। मैं तीन दिन जेल में भी रहा था। अंडर ग्राउंड रहने वाले साथी मेरे
घर आते जाते थे। इससे पहले जालंधर के हर किस्म के कामरेडों से मेरी मित्रता रही है।
जो अब भी चलती है। मैं साहित्यिक तौर पर उनका चाहे कितना भी विरोधी होऊँ</span>, <span lang="HI">पर मैं बैठता-उठता उनके साथ ही हूँ। वे चाहे जितने भी मूर्ख हों</span>, <span lang="HI">पर उनमें एक खूबी तो होती है कि वे फ़िरकापरस्त नहीं होते।... पर यह बात </span>1980
<span lang="HI">से </span>1992 <span lang="HI">तक के पंजाब के बिगड़े हालात ने रद्द कर
दी थी</span>, <span lang="HI">क्योंकि पचास-पचास वर्ष कम्युनिस्ट रहने वाले साहित्यकार
भी फ़िरकापरस्त हो गए थे। जिनमें साहित्य में मार्क्सवाद की जडें लगाने वाले अग्रज संत
सिंह सेखों</span>, <span lang="HI">जसवंत सिंह कंवल और अन्य कई शामिल थे। इससे पहले
भी मार्क्सवादी साहित्यकारों में रंग बदलने वाली रुचि देखने को मिला करती थी। किसी
की बुद्धि खराब हो जाए</span>, <span lang="HI">इसके बारे में क्या कहा जा सकता है </span>?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मुझे नहीं पता था
कि मैं जो कुछ लिख रहा था</span>, <span lang="HI">वह कोई नावल होगा या बिखरी-सी कहानी
अथवा राजसी और साहित्यिक लहर को लेकर एक दस्तावेज़। इसलिए मैंने इसका नाम </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">रखा था। पर मुझे इस बात की समझ थी कि मैं जो
कुछ लिख रहा हूँ</span>, <span lang="HI">वह कम्युनिस्ट कल्चर के विरु</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">द्ध</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> है। उनके कल्चर
में यही बात थी कि समाज के उन लोगों को नंगा किया जाए</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">जो तुम्हारी नज़र में बुरे हैं। पर अपने आप को और अपने तथा
अपने नेताओं और कामरेडों की बुराइयों को वैसे ही छिपा कर रखना चाहिए</span>, <span lang="HI">जैसे राजसी नेता और धर्म-स्थानों के पुजारी करते हैं।... इसीलिए मैं समझता
था कि जो लेखक अपनी रचना के प्रति ईमानदार नहीं</span>, <span lang="HI">वह समाज के साथ
ईमानदार कैसे हो सकते हैं </span>?<o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मेरा दूसरा कहानी
संग्रह </span>'<span lang="HI">नमाज़ी</span>' <span lang="HI">छपा था तो प्रगतिवादियों
ने मेरी सोच और मेरी कला की निंदा करते हुए इसे पतन की ओर जाता कहा था। जब नक्सली लहर
के बारे में मेरे अनुभवों और यादों पर आधारित </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>'
<span lang="HI">तपा के सी.मार्कंडा द्वारा निकाली जा रही पत्रिका </span>'<span lang="HI">किंतु</span>' (1976) <span lang="HI">में छपा तो हर तरह का कामरेड चीख़ पड़ा था।
उसमें नक्सली लहर से जुड़े कामरेडों की </span>'<span lang="HI">बल्ले-बल्ले</span>' <span lang="HI">नहीं की गई थी। मैंने उनके कारनामों के यथार्थ को बयान करने के यत्न किए थे।
यह कम्युनिस्ट विचारधारा का उल्लंघन था। नक्सली संगठनों ने अपने कामरेडों पर </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">पढ़ने पर पाबंदी लगा दी थी। कई जगहों पर पत्रिका
की होली जलाई गई थी। उन्होंने अपने पर</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">चों</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> में मेरे लिए अश्लील
गालियाँ प्रकाशित कीं और दोष लगाया था कि मैंने यह नावल अमेरिका से पैसा खाकर लिखा
है। यह आरोप कम्युनिस्ट कल्चर के ऐन मुताबिक था। सी.पी.आई. वालों ने फ़ैसला करके नावल
की शेष प्रतियाँ अपने बुक-स्टालों पर से उठवा दी थीं। विरोधी सुर में बोलने या लिखने
वाले पर गंदे से गंदे दोष लगाना कम्युनिस्ट पार्टियों का कल्चर है। जब दोनों पार्टियों
में से नक्सली निकले थे तो उन पर भी इसी प्रकार के आरोप लगाए गए थे।</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">पत्रिका के संपादक
सी. मार्कंडा को इतनी धमकियाँ दी गई थीं कि उसको माफ़ी मांगनी पड़ी और मेरे विरु</span></span><span lang="HI" style="font-family: Mangal;">द्ध</span><span lang="HI" style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> कहना पड़ा कि प्रेम
प्रकाश ने मुझे पढ़ाये बगैर ही इसे अपनी मर्जी से छाप लिया है। इसमें काफ़ी सच्चाई भी
थी। उसको मैंने अपनी इस रचना के बारे में जुबानी सब कुछ बता दिया था</span><span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;">, <span lang="HI">पर उसने इसे पढ़ा नहीं था। उसके साथ नक्सलियों द्वारा किए गए
सलूक का मुझे बड़ा अफसोस हुआ। बुरा यही लगा था कि उसने सारी बात मेरे पर डाल दी थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">मेरी इस रचना की
आलोचना हर किस्म के कम्युनिस्ट ने की थी। जिसके कारणों का पता अब इस बात से लगता है
कि पंजाबी साहित्य में वामपंथियों ने अपने समाज की बुराइयों-अच्छाइयों के बारे में
तो लिखा</span>, <span lang="HI">पर अपनी लहर के बारे में और अपने कामरेडों के जीवन के
विषय में कुछ नहीं लिखा। एक भी बढ़िया कहानी कामरेडों के बारे में नहीं मिलती। जसवंत
सिंह कंवल ने भावुक होकर </span>'<span lang="HI">लहू दी लौ</span>' <span lang="HI">उपन्यास
लिखा</span>, <span lang="HI">जो अपनी भावुकता के चलते प्रसिद्ध भी हुआ। अब भी बिक रहा
है। उसी कंवल ने खालिस्तानी आतंकवादियों के हक में भी </span>'<span lang="HI">एनियां
विचों उठ सूरमा</span>' <span lang="HI">उपन्यास भी रचा। वह भी इसी तरह मकबूल हुआ। बिका
और पढ़ा गया।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">कुछ समय के बाद
डॉ. अतर सिंह ने किसी अंग्रेजी अख़बार में </span>'<span lang="HI">दस्तावेज़</span>' <span lang="HI">के बारे में लेख लिखा था। जिससे मेरे मन के गिले मिट गए थे। उसने इस पुस्तक
के साथ कंवल के उपन्यास </span>'<span lang="HI">लहू दी लौ</span>' <span lang="HI">का
मुकाबला भी किया था।</span><o:p></o:p></span></div>
<div class="MsoNormal" style="tab-stops: .5in; text-align: justify;">
<span style="font-family: Mangal; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-hansi-font-family: Mangal;"> <span lang="HI">इस उपन्यास को लिखने
में मुझे सबसे अधिक प्रेरणा कामरेड केवल कौर</span>, <span lang="HI">अमरजीत चंदन</span>,
<span lang="HI">लाल सिंह दिल और चित्रकार सुरजीत कौर तथा अन्य कई साथियों से मिली थी।</span><o:p></o:p></span></div>
<span lang="HI" style="font-family: Mangal; font-size: 12.0pt; mso-ansi-language: EN-US; mso-ascii-font-family: Mangal; mso-bidi-language: HI; mso-fareast-font-family: "Times New Roman"; mso-fareast-language: EN-US; mso-hansi-font-family: Mangal;">(जारी)</span></div>
सुभाष नीरवhttp://www.blogger.com/profile/06327767362864234960noreply@blogger.com0